دانلود مقاله فرش چیست؟ word

 دانلود مقاله فرش چیست؟ word دارای 39 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله فرش چیست؟ word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله فرش چیست؟ word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله فرش چیست؟ word :

فرش چیست؟
بشر از زمانی که خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگی روزمره را احساس نمود، به فکر داشتن منسوجی بود تا او را در برابر سرما و سختی زمین محافظت نماید. پشم و موی حیواناتی نظیر گوسفند و بز، اولین یافته های بشر برای برآوردن این نیاز بود و متعاقباً پوست این حیوانات اولین زیرانداز یا به عبارت دیگر فرش منسوج بود. به دنبال تحول و پیشرفت در زندگی، بشر آموخت که می تواند با در هم نمودن و فشردن الیاف پشم، زیراندازی ضخیم تر و گرم تر به نام نمد تهیه نماید.

متعاقباً با فراگیری فنون ریسندگی و تابندگی، نخهای پشمی را تولید نمود و برای اولین بار با ادغام رشته نخهای افقی و عمودی نخ های پشم، گلیم را ابداع کرد و این سرآغازی بود برای ابداع فرش گره دار یا پرزدار که هنر و فنی پیشرفته تر بود. تاکنون تاریخ دقیق این ابداعات برای ما مشخص نشده است، اما در میان فرشهای گره دار قدیم ی ترین یافته، متعلق به حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح می باشد. این فرش که به دلیل محل یافتن آن در اعماق یخهای دره های پا زیریک با نام فرش پازیریک شهرت جهانی یافته، توسط سرگئی رودنکو، باستان شناس معروف روس کشف گردید.

فرش پازیریک
تمامی نقش و نگاره های موجود بر روی این فرش مشابهت فراوانی با نگاره ها و حجاریهای کاخ تخت جمشید در ایران دارد. این شباهت به اندازه ای است که کاشف آن در اولین دقایق اکتشاف در سال 1947 میلادی اظهار نمود: “تخت جمشید را به یاد می آورد”. به غیر از فرش پازیریک که تقریباً سالم ترین فرش است که از گذشته های بسیار دور به زمان ما رسیده، پاره فرشهایی نیز چه در ایران و چه در خارج از آن کشف گردیده که مشهورترین آنها قطعات کشف شده در اکتشافات شهر قومس در نزدیکی دامغان و همچنین قطعات کشف شده در شهر سوخته سیستان می باشند.
آشنایی با مواد مورد استفاده در رنگرزی مواد اولیه فرشبافی
رنگهای مورد استفاده در رنگرزی مواد اولیه قالیبافی به دو دسته تقسیم می شوند:
1- رنگهای طبیعی اعم از معدنی ، گیاهی و حیوانی
2- رنگهای مصنوعی یاشیمیایی
هدف اصلی رنگرزی عبارتست از تثبیت یک ماده رنگدار بر روی سطح اتکاء (زمینه ) به طوری که این سطح اتکا بتواند به طور دایم بوسیله ماده رنگین پوشیده شود. یک ماده ء رنگین موقعی می تواند مورد استفاده قرار گیرد که به صورت محکمی بر روی سطح اتکاء چسبندگی پیدا نماید و یا داخل الیاف نفوذ برگشت ناپذیری ایجاد کند، به طوری که محصول رنگ شده بتواند در برابر عوامل مختلف مثل سائیدگی ، شستشو، عوامل جوی ، نور خورشید، حرارت ، رطوبت ، گرد و خاک ومواد شیمیایی مقاومت کند و رنگ آن زود از بین نرود

مواد اولیه
پشم
پشم الیافی حیوانی است که از بدن گوسفند به دست می آید. امروزه بیش از 200 نژاد مختلف گوسفند در دنیا شناخته شده که اکثر آنها از نظر تولیدات تجاری و اقتصادی دارای اهمیت چندانی نبوده و صنعت پرورش گوسفند، تنها متکی به 20-10 نژاد آن می باشد. مهمترین نژاد گوسفندان ایرانی را می توان به این شرح نام برد.
1- کلکویی 2- قزل 3- بلوچی 4- عربی 5- فراهانی 6- گرگانی 7- کرمانی 8- کردی 9-لری 10- ماکویی 11- ترکی 12- زندی 13- مهربانی 14- سنجابی 15- جمور 16- هِرِک 17-مغانی 18- افشاری 19- ترکمنی 20- قره گل 21- شال 22- سنگسری 23- خاکستری شیراز24- بختیاری 25- طالشی 26- نایینی .
برای آسانتر شدن شناخت نژادها، طبقه بندی گوسفندان دنیا از روی نوع پشم آنها صورت می پذیرد. به این ترتیب با یک چنین طبقه بندی کلی در میان گوسفندان روبرو خواهیم شد.
1- گوسفندان با پشم کاملاً ظریف : این نوع گوسفند عمدتاً به عنوان گوسفندان مرتع نامیده می شوند و به منظور تولید پشم پرورش می یابند. اصل نژاد این گوسفندان مرینوس می باشد که ازاسپانیا به سایر نقاط دنیا منتقل گردیده است . نام های اطلاق شده به این نژاد گوسفند در رابطه باکشورهای پرورش دهنده آن می باشد
، مانند مرینوس فرانسوی ، مرینوس آمریکایی . پشم این نوع گوسفندان کاملاً سفید و ظریف بوده و در محدوده 21-14 میکرون قرار دارد. (میکرون واحدتعیین ظرافت لیف پشم است یعنی هر میکرون برابر 1000/1 میلیمتر است .
2- گوسفندان با پشم نسبتاً ظریف :این نوع گوسفندان به عنوان نژادهای گوشتی شناخته شده اند. هر چند که پشم آنها ظریف بوده و از قطر 30-21 میکرون برخوردار است .
3- گوسفندان با پشم بلند:این نوع گوسفندان عمدتاً برای تولید گوشت پرورش یافته واز نظرجثه بزرگترین نژاد گوسفندان دنیا شناخته می شوند. قطر الیاف پشم این گوسفندان در محدوده 35 – 30 میکرون و طول آن 500 – 400 میلی متر است .
4- گوسفندان با پشم ضخیم : این نوع گوشفندان دارای پشمی می باشند که در صنعت قالی بافی از کاربرد مطلوبی برخوردار است . بدین جهت به آنها گوسفندان با پشم مخصوص قالی نیزگفته می شود. ظرافت الیاف پشم آنها بین 50 – 35 میکرون و طول آن تا 380 میلیمتر می باشد.
بر خلاف تولیدات متداول نساجی که نیاز به پشم ظریف دارد تا بتوانند از آن پارچه های لطیف تولید نمایند، صنعت قالیبافی نیاز به پشم های خاص دارد که از مشخصات پشم مورد نظر برای پارچه بافی برخوردار نیست و از آن نمی توان پارچه و منسوجات مرغوب و لطیف تهیه کرد. درکشورهای ایران ، چین ، پاکستان ، افغانستان ، ترکیه ، رومانی ، بلغارستان ، شوروی ، هندوستان والجزایر پشم گوسفندان از نوع ضخیم می باشد و اگرچه مصرف چندانی برای بافت پارچه ندارندولی مناسبترین

ماده اولیه برای بافت قالی محسوب می شوند. پشم گوسفندان ایرانی به ویژه فراهانی ، کرمانی ، بلوچی ، ماکوئی ، کلکوهی ، سنجابی ، نائینی و بختیاری ترکیبی از انواع الیاف می باشند و این کیفیت موجب می شود تا در شرایط فشردگی و شستشو، الیاف شکل اولیه خود راحفظ نمایند. این حالت ارتجاعی پشم خصوصاً در قالیبافی بسیار حائز اهمیت است . چنین خاصیتی مشخصاً از ویژگی بارز گوسفندان ایرانی به شمار می رود و پشم آن ها را به صورت الیاف ایده آل برای قالیبافی در آورده است . در واقع این صفت به علت شرایط جغرافیایی ، تغییرات آب و هوایی ، نوع علوفه ، آمیختگی نژادی و حتّی فقر غذایی پدید آمده و از جمله خواص ارثی این گوسفندان به حساب می آید.

5- گوسفندان آمیخته پشمی : این نوع گوسفندان از اختلاط گوسفندان با پشم بلند وگوسفندان با پشم ظریف به وجود آمده اند. معمولا گوسفندان نژادهای آمیخته از پشم ظریف برخوردار بوده ، به همین جهت نیز آن ها را در زمره گوسفندان با پشم نسبتاً ظریف طبقه بندی می نمایند.

ویژگیهای پشم مصرفی در قالیبافی
اگرچه پشم در محدوده وسیعی از نظر مصرف قرار میگیرد ولی ویژگیهای خاصی در همه موارد مصرف مورد توجه است از جمله ظرافت ، طول ، قابلیت ارتجاعی ، راندمان ، جعد،درخشندگی و رنگ .

بهترین نوع پشم ظریف به وسیله گوسفندان مرینوس که دارای ظرافت 9/24 تا 5/23 میکرون و بالاتر می باشند تولید می گردد. پشم های باظرافت متوسط (4/26 – 25 میکرون ) و پایین تر (36- 25 میکرون ) معمولا به وسیله آمیخته های مرینوس با گوسفندان گوشتی و یا بعضی از نژادهای انگلیسی تولید می گردند. پشم قالی دارای قطر بین 3/34 – 7/23 میکرون بوده ،

توسط گوسفندان غیر اصلاح شده بومی تولید می شود. معمولا الیاف بلند و نازک پشمی که قطر آنها درطول یکسان باشند از بهترین نوع پشم شمرده می شود. پشم نقاط مختلف بدن گوسفندان از نظرقطر و بلندی الیاف متفاوت می باشد و معمولا در چیدن و دسته بندی پشم مخصوصاً برای تهیه خامه قالی باید توجه داشت تا پشمهای نقاط مختلف با هم مخلوط نگردد.
جنس خامه که به عنوان گره قالی به کار می رود باید از پشم خالص و نو باشد و از کاربرد پشم دباغی و پشم کهنه و الیاف مصنوعی و یا سایر الیاف نامرغوب در آن خودداری شود.
میانگین طول الیاف برای نمره های مختلف باید حداقل 5 سانتیمتر باشد و مقدار الیاف کوتاه تر از 5 سانتیمتر در آن نباید از 5 درصد تجاوز نماید. قطر الیاف باید حداقل 20 میکرون باشد. همچنین ثبات رنگ در برابر شستشو حداقل 4 – 3 و در برابر حلالهای آلی نیز حداقل 4 -3 و در برابر مالش حداقل 4 باشد. چربی و روغن الیاف پشم نباید بیش از 5/1 درصد و موادناخالص گیاهی حداکثر یک درصد باشد.

درجه مرغوبیت الیاف پشم مصرفی در فرش دستبافت
1- قطر الیاف کمتر از 30 میکرون درجه یک
2- قطر الیاف بین 35 – 30 میکرون درجه دو
3- قطر الیاف تا 40 میکرون درجه سه
تذکر: طول الیاف هر اندازه بلندتر باشد (از 5/7 سانتیمتر به بالا) مرغوب تر است
ابریشم
نخستین زادگاه ابریشم را کشور چین می دانند. چینیان نزدیک به 2700 سال پیش از مسیح آنراشناخته ، از آن سود می جستند. ابریشم از کرمهای گوناگونی به دست می آید که بهترین آنها کرم ابریشم معمولی با نام بوم بیکس می باشد که از برگ درخت توت تغذیه میکند. امروزه حدود 60درصد تولید ابریشم جهان متعلق به ژاپن ، 40 درصد باقیمانده به سایر کشورها

تعلق دارد. سالیانه در دنیا 35000 تن ابریشم تولید می شود که کشور ایران ، تنها سالیانه 1000 تن از این محصول رادر برنامه دارد. از قدیم تولید ابریشم ایران در نواحی ساحلی دریای خزر و استان خراسان رواج داشته . ماده ابریشمین به صورت دو رشته از دو سوراخ ریز که در بخش زیرین لب کرم جای داردبیرون آمده ، با یکدیگر مخلوط می شوند و بلافاصله در برابر هوا

خشک می گردند. درازای این رشته ها به 350 تا 1200 می رسد. بعد از گذشت یک هفته از تنیدن پیله ، کرم برای باز کردن پیله ،بادفع یک ماده ی قلیایی پیله را سوراخ می کند. برای جلوگیری از سوراخ شدن پیله و ابریشم کشی از آن ، پیله را وارد بخار گرم 70 تا 80 درجه ی سانتیگراد نموده ، بدین ترتیب کرم را می کشند(خفه می کنند). از 10 کیلو پیله تازه حدود 3 کیلو پیله خشک و از این 3 کیلو حدود 700 تا 1000گرم تار ابریشم تولید می شود. به لایه سلولزی شکل پیله و کرم مانده در ته ظرف ، ته تشتی یا ته خال می گویند. بعد از این کار ابریشم را به قلیاب (کلیاب ) کشی می برند تا صمغ ابریشم گرفته شود. از هر 100 کیلو، 25 کیلو صمغ خارج می شود و 75 کیلو تار سفید و نرم باقی می ماند.

پنبه یا پمبک (PAMBAK) واژه ای پهلوی است وبه گیاهی اتلاق می شود که دارای ساقه سبک و کوتاه وشاخه های نازک ، برگهای درشت با گلهای زرد یا سرخ رنگ می باشد. به میوه آن غوزه میگویند که 3 تا 5 ترک دارد. غوزه پس از رسیدن شکافته شده و از میان آن دانه هایی به همراه رشته ها یا تارهای سفید رنگی نمایان میگردد. تارهای پنبه همگی یک اندازه نبوده بلکه درهر غوزه طول تارها متفاوت میباشد. پنبه را با دست یا دستگاه از دانه جدا میکنند ودر نخ ریسی وپارچه بافی به کار می برند. از همگی وزن یک غوره تنها یک سوم آن دانه و پوست و بقیه از الیاف و رشته های پنبه درست شده است . بهترین گونه آن آمریکایی است که گیاه آن دارای گلهای سفیدو تارهای آن گاهی به 80 میلیمتر می رسد. دیگر پنبه مصری است که گلهایش زرد است . پنبه آسیایی درایران و برخی کشورهای دیگر آسیا می شود. این پنبه دارای رشته های کلفت و کوتاه است
الیاف پشمی در شرایط زیر دچار بیدزدگی می شوند
1- در رطوبت زیاد 2- دردمای 20 تا 30 درجه سانتیگراد 3- به کار نبردن مواد ضد بید 4- PH مناسب برای رشد بید که معمولا بین 7 تا 8 می باشد.
ویژگیهای زیر در ترکیبهای ضد بید اهمیت فراوانی دارند:
1- ویژگی ضد بیدباید روی لیف پشم اثر بخش باشد. 2- پایداری خوب پس از شستشوی گوناگون .3- دوام و پایداری در برابر نور. 4- بدون بو و بدون رنگ باشد. 5- در دمای نزدیک به جوش جذب شود. 6- همراه با بیشتر مواد تکمیلی بتوان کار نمود. 7- ویژگیهای فیزیکی پشم را دگرگون نکند. 8- ویژگی رنگررزی پشم را دگرگونی ندهد. 9-افزون بر الیاف پشمی بر الیاف دیگر هم اثر داشته باشد.
از ایولان یو 33 (EULAN.U.33) برای ضد بید کردن الیاف استفاده می کنند. رنگ ظاهری آن قهوه ای کمرنگ و به صورت مایع است . این ماده قابل حل در آب می باشد. پس از آنکه ایولان را به اندازه کافی رقیق کردند به حمامی که در آن رنگ واسید وجود دارد، داخل میکنند و رنگرزی را به صورت معمولی ادامه می دهند. درمورد رنگهای طبیعی و رنگهای دندانه ای که احتیاج به عمل دندانه دادن پشم است بهتر است که عمل تکمیلی ضد بید در حمام دندانه انجام گردد.

عمل ضد بید کردن پس از رنگرزی
این راه یکی از روشهای خیلی خوب برای ضد بید کردن پشم است . پس از عمل رنگرزی در موقع شستشو می توان ایولان یو 33 را به کار برد. ابتدا آنرا در پنج تا ده قسمت اب سرد رقیق کرده سپس به حمام شستشو داخل می کنند. مدت 10 دقیقه در حرارت 35 تا 40 درجه خامه پشم را در آن گردش داده ، سپس نسبت به وزن کالایک درصد اسیداستیک ِ 60 درصد را که قبلا رقیق کرده اند به حمام اضافه می کنند ومجدداً مدت 15 دقیقه خامه پشم را در حمام گردش می دهند.

عمل ضد بید کردن در ماشینهای شستشوی پشم
این حالت برای مقادیر زیاد پشم که بخواهند ضد بید کنند بسیار مقرون به صرفه خواهد بود. بهترین طریقه در مورد ماشینهای شستشو آن است که ایولان را به آخرین حمام شستشو اضافه کنند. اضافه کردن ایولان بایستی تدریجی و یکنواخت باشد. در این حالت درجه حرارت باید از 40 درجه کمتر باشد و همچنین PH حمام در کلیه مراحل شستشو باید مورد دقت کامل قرار گیرد. چون قلیا، تمایل جذب شدن ایولان را کاهش می دهد. اگر PH حمام از حد تجاوز کند در این صورت به حمام کمی اسید استیک که قبلاً به خوبی رقیق شده اضافه میکنند تا حمام خنثی شود.
ماده دیگری که به عنوان ضد بید استفاده می ود EULAN.W.A.New می باشد. ثبات این ماده به اندازه ایولان یو 33 نیست ولی کاربرد آن ساده تر است . به صورت مایع به رنگ قهوه ای روشن می باشد که قابل حل در آب است . در حمام های تکمیل پس از رنگرزی می توان از هر درجه حرارتی استفاده نمود.تمایل به جذب در لیف در حمام های رنگ در این ماده بسیار خوب است

روش ضد بید کردن با EULAN.W.A.New
پس از رنگرزی : در این حالت می توان عمل ضد بید کردن را با شستشوی ساده و یاصابون و دترجنت انجام داد. درجه حرارت در این حالت بین 35 تا 40 می باشد.ایولان دبلیوآ را در مقدار آبی که بین 5 تا 10 برابر وزن خودش باشد رقیق مینمایند وبه حمام خنثی اضافه میکنند مدت 10 دقیقه پشم را در حمام گردش داده ، سپس نسبت به وزن کالا یک درصد از اسید استیک 60 درصد به آن اضافه می کنند و مدت 15 دقیقه در این حالت عمل نموده ، بدون شستشوی الیاف پشم را خشک میکنند.

عمل ضد بید کردن هنگام رنگرزی
ابتدا ایولان دبلیوآ را رقیق کرده ، قبل از آن که اسید را به حمام ریخته باشند واردحمام رنگ می کنند. پس از آن اسید و الیاف پشم را وارد محلول نموده و رنگرزی رادر حالت معمولی ادامه می دهند. در مورد رنگهای دندانه ای و رنگهای طبیعی بهتراست عمل ضد بید کردن و دندانه دادن توام در یک حمام انجام می شود.

عمل ضد بید کردن در ماشینهای ضد شستشو
بهتر است عمل ضد بید کردن الیاف در آخرین حمام شستشو انجام شود و پس ازآن دیگر الیاف عمل شده شسته نشوند. درجه حرارت حمام باید بین 35 تا 40 درجه باشد.

می توان باایولان دبلیوآ قالیهای تمام شده را به دو صورت ضد بید نمود:
1- قالی را در محلول 5 گرم در لیتر ایولان که 25 تا 30 درجه گرم شده است شستشو می دهند. پس از شستشوی قالی آن را در ماشین آبگیری سانتریفوژ وارده کرده تا آب آن خارج شود. این عمل را چند بار تکرار می کنند تا این که پرزهای قالی کاملاً محلول ایولان را جذب کند. پس از عمل ضد بید کردن از شستشوی مجددقالی خودداری کرده آنرا خشک می نمایند.
2- ضد بید کردن قالی توام با شستشو با کف صابون :

این شستشو را نیمه خشک شویی نیز مینامند. در هر لیتر کف صابون حدوداً 10گرم ایولان دبلیوآ وارد می کنند و به صورت معمولی قالی را با آن شستشو می هند.عمل ضد بید کردن قالی را باید به منظور اطمینان ، هر چند سال یکبار تکرار کرد

آشنایی با رنگرزی گیاهی و حیوانی
از دیرباز انسان از مواد مختلف موجود در طبیعت برای رنگرزی استفاده می کرد.ابتدایی ترین رنگ برای بشر اولیه سیاه و قرمز بوده است که به دنبال این شناخت ،انسان از خاک زرد به عنوان رنگ زرد و از خاک سرخ به عنوان رنگ سرخ و از زغال به عنوان رنگ سیاه استفاده می کرده است . پیشینه رنگ سازی در ایران قدمتی چند هزارساله دارد که نقاشیهای ابنیه تاریخی و منسوجات به دست آمده از قدیم گواه این مدعاست . گذشته از آثار به جا مانده از دوران هخامنشی و ساسانی که نشاندهنده مهارت ایرانیان در بافت و رنگرزی فرش و منسوجات مختلف است ، عصر صفویه اوج شکوفایی این هنر در ایران است . رنگرزی در این دوران شاد و متنوع بوده است .در برخی از مینیاتورهای این دوره قالیهایی با زمینه سبز یا زرد دیده می شود که نشان دهنده سابقه برخی از رنگ بندی های دوره صفوی ، مخصوصاً با زمینه زرد است که البته امروزه هیچ پسندیده نیست ، زیرا متاسفانه در تاریخ معاصر ایران استفاده ازرنگهای تیره بیشتر شده است . اما با توجه به سوابق تاریخی و این که ملت ما بسیارشاد و اهل زندگی بوده است و با توجه به نقاشیها و نمونه های بازمانده از دوره صفوی ، در می یابیم که رنگ بندی قالی ایران مخصوصا از دوره صفوی به بعد تغییرکرده و روز به روز تیره تر شده است . اقلیم و پوشش گیاهی ایران هم در تدارک رنگهای روشن کمک می کرده است نه رنگهای تیره ، زیرا از مجموع گیاهان رنگی ،تنها نیل که در خوزستان کاشته می شد، رنگ سرمه ای می داد. رنگ سیاه و قهوه ای تیره از آنجا که با استفاده از دندانه های پوساننده تهیه می شد، در قالی ایران چندان کاربردی نداشته است و اگر داشته در قالیهای پست بوده است . گیاهان رنگی ایران همه رنگهای شاد میدهند، حتی پوست گردو و حنا.”

آشنایی با رنگدانه های گیاهی و حیوانی بسته به قسمت رنگدار:
قسمتهای رنگدار در گیاهان مختلف ، متفاوت است . در بعضی از گیاهان موادرنگی در ریشه آنها موجود است مانند روناس . در بعضی دیگر مواد رنگی در گل وجود دارد مثل اسپرک ، زعفران ، گندل و;
برخی نیز در برگ آنها مانند نیل و توت و;. در برخی دیگر نیز در پوست میوه آنهامانند انار، پیاز و; و یا در پوست ساقه آنها موجود است مانند بلوط ، و برخی گیاهان ،تمامی قسمتهای آنها رنگدار است بعنوان مثال تمامی قسمتهای سماق بخصوص میوه آن دارای مواد رنگین است . همچنین از تمامی قسمتهای گزنه غیر ریشه آن برای رنگرزی استفاده می کنند.
در ذیل به معرفی تعدادی از گیاهان رنگزا می پردازیم .

روناس : زادگاه و پیدایش این گیاه از خاورمیانه می باشد ولی از گذشته های دور دربیشتر پهنه های جهان کشت می شده است . از دیرباز در بیشتر قسمتهای ایران ،روناس کشت می شده به ویژه در یزد که از هوای گرم و اراضی شنزار برخوردارمی باشد. ریشه های روناس ، کلفت و در اراضی شنزار نزدیک به 2 متر در ژرفای زمین فرو می رود. در ریشه آن ماده زرد رنگی یافت می شود و چنانچه ریشه تازه باشد،شیرین و در صورت کهنه بودن تلخ و قابض می باشد. گونه های این گیاه فراوان و

ازنظر جنس و رنگ متفاوت می باشند. ماده رنگی ریشه روناس بستگی به مدت زمانی دارد که در زیر خاک مانده باشد. در گذشته ریشه روناس را 4 تا 5 سال و گاهی بیش ازاین در زیر خاک می گذاردند و از علل خوب بودن رنگهای گذشته همین طولانی ماندن ریشه در زیر خاک بوده است . ولی امروزه ریشه های یک ساله به فروش می رسند، گفته می شود روناس پهنه های گرمسیری بهتر از روناس سردسیر می باشد
ریشه روناس از سه بخش درست شده است :

1- در میانه ریشه ، مغز باریکی است که رنگ قرمز دارد.
2- بخشی که روی مغز قرار گرفته کلفت تر است و رنگ آن زرد مایل به قهوه ای است و مواد رنگی هم بیشتر در این بخش یافت می شوند.
3- پوست که مانند لایه ای نازک روی ریشه قرار گرفته و رنگ آن قرمز مایل به قهوه ای است

انواع روناس های ایران
از دیرباز در بیشتر پهنه های ایران روناس کشت می شده به ویژه در یزد که از هوای گرم و اراضی شنزار برخوردار می باشد. روناس ایران همیشه مرغوب و مشتریان وخواهان زیادی دارد از این رو مقداری از آن به کشورهای دیگر فرستاده می شود.روناس ایران از گونه های مختلفی برخوردار است :
1- گونه روبیا الگانیا که در پهنه های شمال می رویند.
2- گونه روبیا پربگرینا که در پهنه های اصفهان ، یزد و مرکز ایران کاشته می شوند.
اسپرک : گیاهی است که دو سال بیشتر عمر نمی کند و سپس فاسد شده ، از بین می رود، بلندی این گیاه به 1 تا 5/1 متر می رسد. این گیاه در آسیا و اروپا یافت می شودو پهنه های شنزار و مرطوب را می پسندد و دوگونه است :
1- اسپرک تربیت شده : که بیشتر برای رنگ آن کشت می شود و دارای شاخه های کوتاه و باریک می باشد و از نظر رنگ بر اسپرک خودرو (وحشی ) برتری دارد. چون همگی بخشهای این گیاه دارای مواد رنگین است . ولی رنگ ریشه آن کمتر و هر چه بر بالای درختچه می رسد مواد رنگین آن فزونی گرفته ، در گل و میوه بیشتر می باشد.
2- اسپرک خودرو: دارای شاخه های بلند و گل و میوه کمتر است . رنگی که از این گیاه به دست می آید در برابر عوامل گوناگون ثبات خوبی دارد.
از خرداد تا مرداد ماه تخمهای این گیاه را در اراضی شنزار می پاشند و پس از رشدگیاه ، بوته ها را از ریشه جدا و در آفتاب خشک می کنند. پس از خشک شدن ،بخشهایی را که دارای خاک است تمیز نموده ، بقیه را دسته دسته می کنند. اسپرک رادر آفتاب یا سایه خشک می کنند. آنهایی که در آفتاب خشک شده اند رنگ زرد وآنهایی که در سایه خشک شده اند رنگ زرد مایل به سبز می دهند.
نیل : در سراسر دنیا فقط تعداد معدودی از گیاهان قادرند رنگ آبی ایجاد کنند. ازاین میان نیل یکی از بهترین و کهن ترین آنهاست . برگ وسمه که رنگ آبی بسیارضعیفی دارد در طی قرون بخاطر ارزانیش بجای نیل مورد استفاده بوده است و تجارفنیقی وسمه را از هند می آوردند و آن را در مصر و روم می فروختند. نیل از موادرنگینی است که انسان از زمانهای بسیار دور آنرا در رنگرزی به کار می برده است . این گیاه در قسمتهای گرم کره زمین می روید. برگهای این گیاه دارای چندین نوع مواد وهمچنین ماده ئ رنگی است که پاره ای از الیاف را با آن رنگ می کنند و نیروی رنگینه ان شدت و ضعف دارد. اگر برگهای این گیاه را بجوشانند یا زیر فشار قرار دهند ماده رنگی به دست می آید که هر گاه با اکسیژن هوا تماس پیدا کند ترکیب تازه پدیدمی آورد که نخست سبز رنگ و کم کم به آبی می گراید. این گیاه در ایران بیشتر درمنطقه جنوب غربی کشور به ویژه بلوچستان کاشته می شده . بوته نیل گیاهی است که دو سال عمر می کند. بخش بالایی این گیاه از یک متر بیشتر است . از شاخه های بالایی شاخه های کوچکی جدا می شود و دارای برگهایی شبیه به برگهای درخت اقاقیا است . به ماده رنگین این برگها ایندیگو گویند که اندازه آن به 40 تا 60 درصدمی رسد.

بوته نیل را خیلی زود و پیش از بامدادان که هنوز شبنم روی آن است ، با داس به گونه ای می چینند که از شاخه ها چند سانتیمتر در خاک بماند. پس از چیدن آن ها رادسته دسته نموده ، به کارخانه می برند و بخشهای پایینی گیاه را از بخشهای بالایی جدا می کنند زیرا برخی می پندارند که بخشهای بالائی مرغوبتر هستند. آنگاه بوته هارا روی زمین پهن کرده ، در برابر آفتاب به اندازه ای زیر و رو می کنند تا برگها خشک شده رنگ سیاه به خود بگیرند و پس از جدا نمودن برگها از شاخه ها، آنها را درون دیگهای ویژه ای می ریزند و چوبهایی روی آن می گذارند تا پس از افزودن آب به دیگ ، برگها روی آب نیایند. سپس

آنقدر آب به دیگ می افزایند تا همگی بخشهای برگها را فرا گیرد. یک تا دو ساعت پس از آن تخمیر آغاز می شود و نشانه آن نیز کف سفیدی است که روی آب را فرا گیرد. پی در پی هم می زنند تا هوا به خوبی داخل آن شود. این کار را آنقدر تکرار می کنند تا رنگ محلول به آبی پررنگ برسد و در پایان ماده رنگی به شکل رسوب ته نشین می شود که در آب غیر محلول می باشد. گاهی برای سرعت دادن به این کار (رسوب محلول ) کمی سود یا آمونیاک به آن می افزایندو گاهی هم پیش از هم زدن ، اندکی آمونیاک یا آهک در محلول می ریزند. این کارموجب ته نشین شدن مواد خارجی موجود در محلول می گردد و روشن است که چنین رسوبی باید گرفته شود و در پایان نیلی که به دست می آید خالص و مرغوب است .
نیل خوب باید دارای خصوصیات ذیل باشد:
1- سبک باشد و رنگ درخشان و شفاف داشته باشد.

2- شکننده باشد و سوراخهای زیاد در سطح داشته باشد
3- وقتی خیس است باید حالت چسبندگی داشته باشد.
4- وقتی سوزانده می شود باید خاکستر کمی از خود به جای گذارد.

5- وقتی در محلولهای قلیائی حل می شود باید خمیر تمیزی ایجاد کند.
6- در اسید سولفوریک باید کاملاً محلول باشد.
برگ مو: برگ مو در زمانهای گذشته در ایران منبع مهمی برای ایجاد رنگ زرد روشن مایل به قهوه ای بوده است . دلیل اهمیت و محبوبیت برگ مو صرفاً بخاطر آب و هوای ایران است که اکثراً برای کشت مو کاملاً مساعد و مناسب است . بنابراین برگ مو به مقادیر فراوان و یا به ارزانی در دسترس همگان است . این برگها می توانند رنگهای زرد و روشن خیلی درخشان ایجاد کنند. برای آماده کردن و استخراج رنگ اول بایدبرگها را در زیر آفتاب خشک کرد و سپس آنها راسائیده و مدت شش ساعت جوشاند. از آنجائیکه دوام و ثبات این رنگ در مقام مقایسه با گل اسپرک کمتر است لذا بیشتر برای ترکیب با دیگر رنگها برای به وجود آوردن رنگهایی مثل قهوه ای ،سبز و نارنجی به کار می رفته است .
بقم : بقم که در زبان فارسی به نامهای چوب هند، چوب کالو یا چوب سرخ شناخته می شود از زمانهای کهن به عنوان رنگ مورد استفاده بوده است و ایرانیها ازاین منبع رنگ حتی مدتها پیش از زمانی که اروپائیان این درخت را در آمریکای مرکزی و غربی کشف کنند از آن استفاده می کردند. بقم درختی نسبتاً بزرگ است وچوبش آنقدر سخت است که برای ساختن قرقره به کار می رود. در طول سلطنت صفویان چوب این درخت از هندوستان به ایران وارد می شد. گرچه استفاده ازرنگهای نباتی وقتیکه رنگهای شیمیایی کشف شدند متوقف شد، اما این درخت بخاطر ثبات رنگش و قیمت کم برای مدت زیادی مورد استفاده قرار گرفت . از این گیاه بیشتر برای رنگهای تیره مانند قهوه ای استفاده می شود. قدرت رنگ آمیزی آن بقدری زیاد است که اگر قطعه کوچکی از آن در دهان قرار گیرد بزاق را قرمز می کند،اما شدت رنگ بقم با توجه به سن و نژاد درخت متفاوت است .
جفت: جفت مانند بقم رنگ دیگری است که از پوست درخت گرفته می شود.جفت از پوست درخت جفت که درخت عظیمی است وارتفاع آن تا سی متر می رسدبه دست می آید. این درخت در بسیاری از نقاط مثل قفقاز و حتی قسمتهایی ازآمریکا یافت می شود. در ایران نوع ویژه ای از این درخت در جنگلهای لرستان وکردستان می روید که از نظر جنس و نوع رنگ بر درختهای جفتی که در قفقاز یافت می شود ارجحّیت دارد. پوست درخت جفت از دو لایه تشکیل می شود. یک لایه نازک خارجی که رنگ زرد مایل به سبز ایجاد می کند و یک لایه درونی ضخیم که رنگ قرمز قهوه ای بسیار خوبی ایجاد می کند. لایه درونی بخاطر دلایل اقتصادی بندرت تنها مورد استفاده قرار می گرفت ، چون قدرت رنگ آن کم است و در نتیجه مقدار کمی رنگ برای فروش به دست می آمد و رنگرزی با آن گران تمام می شد. درحالیکه پوست خارجی که به خاطر نامطلوب بودن رنگش ارزش کمی داشت قدرت رنگ کنندگی اش چندین برابر پوسته داخلی است . رنگرزان بیشتر مایل بوده اند هر دولایه را در تهیه به کار گیرند ودرنتیجه این ترکیب رنگ نامرغوبتری به دست می آمدبنام قهوه ای جفت . ماده رنگ کننده جفت را کورسیترین می گویند.

در طبیعت رنگهای گیاهی بسیار دیگری وجود دارد که شرح و معرفی آنها زمان زیادی را می طلبد. مهمترین آنها را به این شرح نام می بریم :
توت – اکالیپتوس – هلیله – پل (پلهم ) – زعفران – گل جعفری – گندل – پوست انار – پوست گردو و ;.

رفوگری و ترمیم فرش و عملیات تکمیلی آن
عملیاتی که به نوعی در تکمیل و یا رفع نواقص فرش انجام می شود زیر پوشش رفوگری قرار می گیرد. رفوگری کاری است که معمولا نیازمند تجربه ومهارت خاصی است و افرادی که اقدام به این کار می کنند باید دارای سابقه طولانی در بافت ،رنگرزی ، شناخت رنگ و مواد اولیه فرش باشند.

کلیه آسیب دیدگیهای فرش را می توان به سه گروه تقسیم نمود:
الف – آسیب دیدگی کم (رفوی درجه سه – رفوی آسان ) شامل ترمیم در رفتگی شیرازه – ترمیم پارگی (از بین رفتن ریشه ها) – رفع لکه های سطحی .
این نوع آسیب دیدگی لزوما به متن و نقشه فرش ربطی نداشته و گاهی اوقات از ریشه های آماده برای ترمیم فرش استفاده می شود. در موردی که ریشه ها به طور تک تک و یا در فواصل مختلف از بین رفته باشد، می توان با وارد کردن نخ های مشابه چله در گلیم و در لبه فرش چله ها را کامل کرد. برای ترمیم شیرازه نیز بهتر است نقاط آسیب دیده در کنار فرش کاملا خالی شده و سپس با نخ همرنگ و با همان ضخامت شیرازه ها کامل شود. در مورد رفع لکه های کوچک و سطحی ، مقدارکمی پرداخت (قیچی )، چنانچه تفاوت زیادی در ارتفاع پرزها ایجاد نکند، می تواند مؤثر باشد. برای از بین بردن لکه ها استفاده از مواد رنگبر چون باعث کم رنگ شدن تمام رنگ زیر لکه می شود، توصیه نمی گردد.
ب – آسیب دیدگی متوسط (رفوی درجه دو – رفوی متوسط ) – ساییدگی ها – پارگی های کوچک – بید زدگی .
در این آسیب دیدگی معمولا چله فرش سالم مانده و قابل استفاده است .
ج – آسیب دیدگی زیاد (درجه یک – رفوی سخت و کامل ) که شامل موارد زیر و مشابه آنها:
سوختگی قسمتی از فرش
پوسیدگی در اثر حمل فرش و یا وارد آمدن وسایل نوک تیز و ضربات سنگین و یا رطوبت زیاد. در این نوع آسیب دیدگی معمولا گره ها همراه با چله فرش از بین رفته و نیاز به ترمیم اساسی دارد.
برای انجام هر گونه عمل ترمیمی در موارد فوق لازم است:
ابتدا فرش کاملا غبارگیری شود.
فرش را روی زمین صافی گسترده و سوراخ ها بازدید شود.
اگر سوراخ در اثر مواد شیمیایی مانند اسید یا قلیایی ایجاده شده باشد، ابتدا باید فرش شسته شود.
اگر فرش دارای سوراخ های متعددی باشد و فاصله این سوراخ ها از یکدیگر کم باشد(نسبت سطح سوراخ ها به نسبت سطح بافت باقیمانده بیشتر است ) نخ ها و بخش های سالم بین سوراخ ها باید بریده شود و سوراخ بزرگی ایجاد شود.
یادآوری 1- برای فرش های پوسیده که چله آن ها مقاومت لازم را ندارند به ویژه در مورد فرش های قدیمی و با ارزش حتی الامکان نباید تارها را پاره کرد و یا خامه های آن را بیرون آورد، بلکه به روشی خاص چله ها از درون سوزن کشی شده و محکم می شوند.
یادآوری 2- فرش هایی که از قسمت جلو بید خورده (و یا پرز آنها از بین رفته )، از روی فرش وفرشهایی که از قسمت پشت بید خورده ، از پشت فرش ترمیم می شود.
باید نوع آسیب دیدگی را مشخص کرد. در مورد فرش های پاره و یا سوراخ شده ، سطح آسیب دیده از بالا و پایین روی دار و یا درون قاب و یا روی تخته محکم می شود.
الیاف پرز یا تار که دارای استحکام کافی نیستند باید قطع شوند.
نقشه قسمت پاره شده و یا آسیب دیده از روی قسمت های سالم فرش مشخص شود و درصورت امکان مجدد، طراحی و آماده گردد.
وسایل رفوگری باید آماده شده در دسترس قرار گیرد.
وسایل رفوگری شامل قیچی ، قلاب ، سوزن مخصوص ، سوزن درشت ، یک عدد دهن باریک ( یا انبردست ) و نخ های مورد نیاز است . رفوگران قدیمی و باتجربه معمولا براساس نیاز وسایلی نظیر چکش ، میخ ، کاسه ، بطری ، اتو، کیله (نوعی نوار سوزنی ماشین های کارد در کارخانه های نساجی) و موم به این مجموعه می افزایند.

روش انجام کار:
رفوگری مانند اغلب کارهای فرش کاری تجربی و عملی است ولی می توان تا حدودی برخی از مسایل این حرفه را به صورت علمی منعکس کرد.
در این جا با برخی از شیوه های ترمیم فرش و دلایل و نوع آنها آشنا می شویم.

در مورد آسیب دیدگی نوع کم (آسان – درجه سه)
در مورد این نوع آسیب دیدگی و یا نقص ، روش ترمیم ریشه های از بین رفته بعنوان نمونه بیان می شود.
ترمیم ریشه ها: در مواردی که ریشه های فرش به دلایل مختلفی از جمله پوسیدگی از بین می رود، ابتدا نخ ریشه را از نوع پنبه یا پشم یا ابریشم آماده کرده ، قسمت هایی را که از بین رفته به طول معین ریشه می دهند و این کار از راه وارد کردن نخ هایی از جنس چله در مسیر تک تک نخ های پاره شده چله به درون فرش (تا فاصله حداقل 10 سانتیمتر از فاصله لبه فرش به درون متن ) انجام می شود. در مواردی که بیشتر ریشه از بین رفته باشد، از ریشه های آماده که معمولا با گلیم کوتاهی همراه است ، استفاده می شود. چنانچه لبه گلیم فرش قبلا زنجیره زده شده و یا لبه دوزی شده باشد نیازی به گره روی زنجیره ها نیست ولی چون غالباً لبه فرش فاقد زنجیره در انتهای گلیم است ، ریشه ها را دسته دسته از انتها گره می زنند تا از پاره شدن گلیم و در نهایت ریزش گره ها جلوگیری شود.
آسیب دیدگی نوع متوسط (درجه دو)
در این نوع آسیب دیدگی معمولا پرزهای فرش به دلایل زیر از بین رفته و چله فرش باقی مانده است :
ساییدگی در اثر فشار و یا سایش بر اثر طول عمر.
ساییدگی در مورد فرشهای چله ابریشم که پرز آنها پشمی است بیشتر دیده می شود،زیرا پشم در مقابل چله ابریشم دارای مقاومت کمتری بوده و چنانچه زیر پا انداخته شود نسبت به فرش چله نخی و یا چله پشمی احتمال ساییدگی آن بیشتر است .
بید زدگی که معمولا پشم را مورد حمله قرار داده و چله پنبه ای باقی می ماند.
سوختگی و یا آسیب دیدگی شیمیایی که فقط سطح فرش از بین رفته باشد.
در تمامی این موارد ابتدا نقشه فرش را مشخص کرده و پس از آماده کردن رنگهای لازم ، پرزها را با کمک سوزن مخصوص ، ترمیم می کنند.
در مورد بریدگی هائی که بافت و طرح فرش آسیب ندیده باشد دولبه فرش را کاملا به هم نزدیک کرده ، و به وسیله سوزن و به کمک انبردست چله ها را از درون به هم وصل می کنند. اگر پاره گی در جهت طولی باشد این سوزن کاری از درون پود کلفت انجام می شود.
آسیب دیدگی زیاد (سخت – درجه یک )
در این نوع آسیب دیدگی چله و پرز فرش و حتی گلیم و ریشه ها از بین می رود. می توان چنین تصور کرد که قسمتی از فرش باید کلا بافته شود، با این تفاوت که این کار در قالبی محدود و با مواد و مصالحی که تهیه آنها نیازمند صرف وقت و مهارت است انجام می شود و نتیجه کار باید به شکلی باشد که با نمونه اولیه منطبق باشد
قبل از شروع کار آماده کردن نیازهای ترمیم به شرح زیرضروری است .
آماده کردن ابزار کار که قبلاً ذکر شد.
آماده کردن نقشه که در مورد فرشهای کهنه و قدیمی و بخصوص فرشهایی که ارزش هنری دارند کاری حساس و فنی است و نقشه فرش باید از روی قسمتهای سالم فرش و یا درمواردی که نقشه متقارن نیست و سراسری است توسط طراح متخصص تهیه شود.
چنانچه فرش در اثر اسید و یا مواد شیمیایی آسیب دیده باشد باید حتماً و حداقل قسمت از بین رفته در لبه های فرش ، شسته شود.
نصب قسمت آسیب دیده در یک قاب به شکلی که لبه های آسیب دیده مورد کمترین فشار قرار گیرد.
چله کشی فرش از راه وارد کردن نخ هایی در لبه های باقیمانده به شکلی که این لبه ها آسیب ندیده و ضمناً کمترین برجستگی بعد از رفو دیده شود.

یادآوری: کلیه موارد ذکر شده نیازمند مهارت فنی و تجربه طولانی شخص رفوگر است در غیراینصورت ترمیم فرش منجر به ضایعه ای غیرقابل جبران بخصوص در مورد فرش های با ارزش خواهد شد.
مهمترین بخش رفو تهیه رنگهای مورد نیاز است که بخصوص در مورد فرش های کهنه و قدیمی نیازمند تخصص و تجربه فراوان می باشد و رفوگران نخ های رنگ شده را با روشهای خاصّ و مواد رنگبر کهنه نما می کنند.
بعد از اتمام عملیات رفو، به وسیله اتو و یا کوبیدن قسمتهای رفو شده اقدام به پرزگیری ، کیله کشی و; گردیده ، کار رفو تکمیل می شود.

عملیات تکمیلی در فرش
معمولا پس از اتمام بافت فرش برخی عملیات و اقدامات لازم جهت حفظ بیشتر سلامتی فرش و حتی برطرف کردن برخی از معایب صورت می گیرد.
این معایب به دلیل خاصی در فرش به وجود آمده که در بخش معایب قالی نیمه بافت به آن پرداخته شد. از آن جایی که عملیات تکمیلی بافت فرش اغلب در کارگاههای مرمت و رفوی فرش صورت می پذیرد لذا اهم این موارد در این بخش ارایه می گردد.

1- انواع گره در ریشه ها و تزیین آنها
گلیم بافی فرش در دو سوی آن یکی از راههای افزایش عمر فرش و جلوگیری از ریختن وخارج شدن گره آن می باشد. چنانچه گلیم بافی فرش به هر دلیل شل شده باشد و یا تشخیص داده شود که مقدار آن مقاومت لازم برای حفاظت فرش را ندارد، معمولا در انتهای ریشه های فرش اقدام به گره زدن می نماید. این امر بویژه در مورد فرشهای کهنه که در معرض شست و شو قرار می گیرند بسیار حائز اهمیت است . مهمترین و متداول ترین این گره ها عبارتند از:
دو گره
برای ایجاد دو گره بر روی ریشه های فرش ، تمام ریشه های فرش را به دسته های 2 الی 4 تایی تقسیم میکنند و اولین دسته را توسط دست چپ می گیرند. سپس با دست راست نخی شبیه به نخ پود اما با تاب کمتر را توسط انگشت شصت و سبابه گرفته و پس از آن که آنرا دو دور به دورانگشت میانه ، سبابه و شصت گرداندیم ، اولین دسته 2 یا4 تایی ریشه ها را از داخل آن بیرون آورده ، امتداد نخ را با دست راست می کشیم و به ای ن ترتیب گره ای که ایجاد شده بر روی اولین دسته ریشه ها قرار می گیرد. این گره دقیقا به انتهای ریشه ها هدایت می یابد و باعث استحکام گلیم باف فرش می گردد. این عمل به ترتیب بر روی دسته های دوم و سوم و; ریشه های فرش تا به آخر انجام می دهند.
روش مذکور معمولا بر روی فرشهای جوان و نو بافت که دارای ریشه های سالم و بلند هستند انجام می گیرد. اما چنانچه فرش به هر دلیل کهنه و پاخور شده باشد و به عبارتی چله های آن پوسیده و بسیار کوتاه شده باشند روش فوق به راحتی میسر نیست و برای ایجاد دو گره از نخ و سوزن استفاده می نمایند.

گره نخودی
برای ایجاد گره نخودی لازم است طول ریشه ها به حد لازم بلند باشد. برای ایجاد این نوع گره ریشه ها را در دسته های 2 الی 4 تایی گرفته و به صورت متداول به دور یکدیگر پیچانده ، گره می زنند. چنانچه فرش قدیمی و ریشه های آن کوتاه باشد، ابتدا اقدام به اضافه نمودن ریشه های جدید و بلند در دو طرف فرش می نمایند و سپس به نحو گفته شده گره نخودی را ایجاد می نمایند.

گره پنجره ای
این نوع گره بیشتر جنبه تزیئنی دارد و لازم است ریشه ها بسیار بلند باشد. روش کار چنین است که ابتدا در انتهای ریشه ها گره نخودی و یا حتی دو گره ایجاد کرده ، سپس امتداد ریشه های همجوار را نیز با فاصله ای در
. حدود 5/1 الی 2 سانت از گره نخودی ، دوباره با هم گره معمولی می زنند. مجدداً امتداد ریشه ها را از محل قبلی و با فاصله 5/1 الی 2 سانت با ریشه های همجوارگره می زنند. در نهایت کلیه ریشه های فرش به صورت پنجره ای تغییر شکل می دهد. این گره تزیئنی بیشتر بر روی فرشهای نفیس و ابریشمی ایجاد می گردد.

2- چرم دوزی کناره های طولی فرش
برخی از فرشها به ویژه آن گروه از فرشهایی که مکانیزم بافت آن به شیوه لول می باشد، لبه های طولی فرش به سمت پشت آن لوله می شود که دلایل به وجود آمدن آن در مبحث معایب قالی نیمه بافت گفته شد. چنانچه فرش بافته شده دارای چنین عیبی باشد معمولا رفوگران اقدام به چرم دوزی آن می نماید. چرمی که برای کناره

دوزی فرش مورد استفاده قرار می گیرد باید دارای مقاومت و سختی مورد نیاز باشد تا از لوله شدن فرش جلوگیری کند. عرض چرم بین 3 تا 5 سانتیمتر است که جنس آن یا از چرم کاملا طبیعی است (که البته به این شکل کمتر مورد استفاده قرار می گیرد) یا از چرم مصنوعی ( انواع فوم و مواد پلاستیکی ). نحوه دوختن چرم به این شکل است که سوزن چرم دوزی را با نخ چرم دوزی آماده نموده ، به صورت زیگزاگ نوار چرمی را ازپشت فرش به کناره های آن می دوزند. اگر مقدار لوله شدن لبه های فرش زیاد باشد ابتدا فرش را به پشت روی زمین پهن می نمایند و به وسیله چکش چوبی لبه های طولی آن را می کوبند. و سپس پارچه ای را بر روی آن پهن کرده و با مقداری آب آن را خیس کرده و اتو می کشند تا مقداری از لوله شدگی آن جلوگیری شود. سپس اقدام به چرم دوزی می کنند. البته چرم دوزی لبه های فرش به دو منظور دیگر نیز صورت می گیرد.
برای جلوگیری از لغزیدن فرشهای سبک و کوچک بر روی سطوح صاف ماندن پارکت وسنگهای صیقلی

برای پوشاندن محل میخ و یا چنگکهای مربوط به دارکشی فرش
3- دار کشی
دارکشی فرش عملی است برای رفع کجی های کوچک و سایر موارد مشابه که به صورت فرورفتگی یا برآمدگی یا سَرَک در کناره های فرش دیده می شود. عمل دارکشی در مورد رفع کجی های کوچک مؤثر است و در مورد کجی های بزرگ مؤثر نیست و معمولا فرش دارکشی شده پس ازچند سال به حالت اولیه باز می گردد.
روش کار چنین است که ابتدا فرش را بر روی یک سطح چوبی پهن می نمایند. سپس کمی آن رابا آب مرطوب می نمایند که حالت ارتجاعی و کشش پذیری آن بیشتر شود. سپس ابعاد واقعی وصحیح فرش را مشخص نموده ، لبه هایی که دارای فرورفتگی باشند را توسط چنگک های مخصوص آنقدر می کشند تا به کلی از بین رفته و محو شود. بلافاصله برای جلوگیری از برگشت فرش به حالت اولیه آنرا به سطح چوبی زیر آن میخ می نمایند. پس از آنکه هر چهار طرف فرش به مقدار لازم کشیده شد و کجی های آن پنهان گشت آنرا به مدت دو الی سه روز به همان حالت رها می کنند تا مقدار کشیدگی فرش ثابت گردد. سپس میخ ها را درآورده و در صورت امکان جای میخ ها را با قلاب بافت پنهان نموده و محو می کنند. در هنگام دارکشی فرشها باید موارد ذیل رعایت گردد.
فشار بیش از اندازه برای صاف کردن فرش باعث پاره شدن تار و پود فرش و حتی گره های آن می گردد.
میخ های مورد استفاده باید ریز و ظریف باشند.
ایجاد کشش بر روی فرش باید مرحله ای باشد یعنی در ابتدا مقدار کمی کشش با زمان معینی وارد و سپس در مرحله بعدی کشش شروع شود. در غیر اینصورت هیچ فرشی تحمل کشش یکجا و آنی را ندارد.
در بعضی مواقع بویژه در مورد فرشهای کوچک و ظریف از بخار آب و اطو نیز برای کشش بیشتر فرش استفاده می نمایند که بسیار مؤثر است

غبارگیری دستی
در این حالت به چند روش فرش را غبارگیری می کنند. برخی فرش را به پشت روی زمین پهن کرده و با چوب به پشت آن می زنند. برخی نیز فرش را از پشت بر روی یک شبکه توری فلزی که درارتفاع مناسبی از زمین قرار دارد پهن کرده و سپس با چوب و یا وسیله دیگری به پشت آن می زنند.در این حالت کلیه ذرات گرد و غبار از فرش خارج شده و چون بین فرش و زمین ، فضای خالی است ذرات گرد وغبار دوباره به داخل فرش نفوذ نمی کند. در برخی موارد چهار نفر هر یک گوشه ای از فرش را گرفته و به ترتیب ضربه ای موجی شکل را به فرش وارد می سازند و به این ترتیب فرش از چهار طرف تکان داده شده و آلودگیهای آن خارج می گردد. برخی نیز فرش رامحکم به زمین یا سطح سفتی می کوبند تا غبار آن خارج شود که البته این روش بدترین نوع غبارگیری فرش است زیرا احتمال وارد شدن هر نوع آسیبی وجود دارد. به طور کلی قبل ازغبارگیری به روش دستی باید فرش را به دقت بررسی نمود. چنانچه فرش قدیمی و کهنه باشد و یا دارای قسمتهای رفو شده باشد، هر گونه غبارگیری دستی که همراه با ضربات شدید و ناگهانی باشد باعث وارد شدن آسیب های جبران ناپذیر به فرش می گردد. شاید بهترین روش در مورد فرشهای جوان و نوبافت آن باشد که فرش را از یک ارتفاع مناسب آویزان نموده و با چوب به آهستگی و از پشت به آن ضربه زده و در مورد فرشهای بسیار قدیمی بهتر آن است که با استفاده از برس های نرم ذرات گرد و غبار را از لای پرزهای فرش بیرون آورد. سپس با جاروی برقی ذرات گرد و غبار را از درون پرز فرش بیرون کشید. البته در هنگام استفاده از جاروی برقی بهتر است نوک مکنده آن با فاصله ای مناسب از سطح فرش قرار گیرد، تا ذراتی که از فرش خارج شده و در هوامعلق شده اند به خوبی جمع شده و دوباره به داخل فرش وارد نشوند.

غبارگیری ماشینی
امروزه با پیشرفت فن آوری ، ابزارها و ماشین آلات خاصی برای غبارگیری فرش طراحی و ساخته می شود. نمونه های قدیمی تر این ماشین ها دارای عرض زیاد بین 4 الی 5 متر و طول بسیارکمتر بین 5/1 الی 2 متر است

. درون این دستگاه دو محور استوانه ای قرار دارد که به هر یک تسمه های پلاستیکی یا برزنتی بسته شده است . هنگامی که دستگاه روشن می شود فرش از یک طرف به داخل آن هدایت می شود. ابتدا توسط برس های مخصوصی پرز فرش شانه می شود تا ازحالت نمدی و خوابیده خارج شده و پرز آن بلند گردد. سپس توسط ریلهای مخصوصی فرش به میان محورهای گفته شده هدایت می شود. محورهای مذکور به علت گردش سریع به دور محور طولی ، تسمه های برزنتی یا پلاستیکی را به صورت مکرر همانند شلاق به پشت و روی فرش می کوبند. با توجه به این که پرزهای فرش توسط برس ها حالت ایستاده یافته اند ذرات گرد و غبار به راحتی از درون آنهاخارج می شوند. به این ترتیب تمام فرش از یک طرف وارد و غبارگیری شده و از طرف دیگرخارج می گردد. باید دقت نمود تا در هنگام غبارگیری فرش های قدیمی و رفو شده آسیب جدی به فرش وارد نشود. زیرا فرشهای قدیمی تحمل ضربات شدید دستگاه را ندارند و معمولا پاره می شوند و نیاز به ترمیم پیدا می کنند.

در طی سالهای اخیر در ساخت دستگاههای غبارگیری پیشرفت جدیدی به وجود آمده است . دستگاههای جدید غبارگیری از بازده بالایی برخوردارند و می توان در زمان کوتاهتری تعداد زیادی فرش را غبارگیری نمود. این دستگاه در واقع گردونه بزرگی است که در درون اتاقک بزرگتری قرار دارد. گردونه متحرک از میله های فلزی ساخته شده است و تا حدودی شبیه به ماشین

های لباسشویی عمل می نماید. اتاقک این دستگاه دارای در بزرگی است که پس از بازکردن آن ، تعداد مشخصی فرش ( با توجه به ظرفیت دستگاه ) را داخل آن نموده و در آن را می بندند. سپس گردونه داخل دستگاه به حرکت درآمده و با سرعت به دور خود می چرخد. فرشها بر اثرحرکتهای دورانی ، از پایین به بالای گردونه و بالعکس حرکت کرده و بر اثر این حرکت گرد و خاک آنها کاملاً گرفته می شود. گرد و غبار خارج شده از میان میله های گردونه خارج شده و به وسیله یک کانال از اتاقک خارج و به محفظه مخصوصی هدایت می گردد. گاه امتداد این کانال ها به درون حوضچه های آب است تا از آلودگی هوا نیز کاشته
شود و هر از گاهی آب حوضچه ها تخلیه می گردد. در صورت استفاده از ماشین های غبارگیری جدید باز هم باید ابتدا قالیهای کهنه و قدیمی را شناسایی نمود. زیرا بر اثر حرکت مداوم قالیها در درون دستگاه ممکن است صدمات خاصی به فرش وارد گردد. هر چند در این دستگاهها نسبت به دستگاههای قدیمی حفاظت فرش بیشتر است و صدمه کمتری به آن وارد می آید

غبارگیری دستی
در این حالت به چند روش فرش را غبارگیری می کنند. برخی فرش را به پشت روی زمین پهن کرده و با چوب به پشت آن می زنند. برخی نیز فرش را از پشت بر روی یک شبکه توری فلزی که درارتفاع مناسبی از زمین قرار دارد پهن کرده و سپس با چوب و یا وسیله دیگری به پشت آن می زنند.در این حالت کلیه ذرات گرد و غبار از فرش خارج شده و چون بین فرش و زمین ، فضای خالی است ذرات گرد وغبار دوباره به داخل فرش نفوذ نمی کند. در برخی موارد چهار نفر هر یک گوشه ای از فرش را گرفته و به ترتیب ضربه ای موجی شکل را به فرش وارد می سازند و به این ترتیب فرش از چهار طرف تکان داده شده و آلودگیهای آن خارج می گردد. برخی نیز فرش رامحکم به زمین یا سطح سفتی می کوبند تا غبار آن خارج شود که البته این روش بدترین نوع غبارگیری فرش است زیرا احتمال وارد شدن هر نوع آسیبی وجود دارد. به طور کلی قبل ازغبارگیری به روش دستی باید فرش را به دقت بررسی نمود. چنانچه فرش قدیمی و کهنه باشد و یا دارای قسمتهای رفو شده باشد، هر گونه غبارگیری دستی که همراه با ضربات شدید و ناگهانی باشد باعث وارد شدن آسیب های جبران ناپذیر به فرش می گردد. شاید بهترین روش در مورد فرشهای جوان و نوبافت آن باشد که فرش را از یک ارتفاع مناسب آویزان نموده و با چوب به آهستگی و از پشت به آن ضربه زده و در مورد فرشهای بسیار قدیمی بهتر آن است که با استفاده از برس های نرم ذرات گرد و غبار را از لای پرزهای فرش بیرون آورد. سپس با جاروی برقی ذرات گرد و غبار را از درون پرز فرش بیرون کشید. البته در هنگام استفاده از جاروی برقی بهتر است نوک مکنده آن با فاصله ای مناسب از سطح فرش قرار گیرد، تا ذراتی که از فرش خارج شده و در هوامعلق شده اند به خوبی جمع شده و دوباره به داخل فرش وارد نشوند.

غبارگیری ماشینی
امروزه با پیشرفت فن آوری ، ابزارها و ماشین آلات خاصی برای غبارگیری فرش طراحی و ساخته می شود. نمونه های قدیمی تر این ماشین ها دارای عرض زیاد بین 4 الی 5 متر و طول بسیارکمتر بین 5/1 الی 2 متر است . درون این دستگاه دو محور استوانه ای قرار دارد که به هر یک تسمه های پلاستیکی یا برزنتی بسته شده است . هنگامی که دستگاه روشن می شود فرش از یک طرف به داخل آن هدایت می شود. ابتدا توسط برس های مخصوصی پرز فرش شانه می شود تا

ازحالت نمدی و خوابیده خارج شده و پرز آن بلند گردد. سپس توسط ریلهای مخصوصی فرش به میان محورهای گفته شده هدایت می شود. محورهای مذکور به علت گردش سریع به دور محور طولی ، تسمه های برزنتی یا پلاستیکی را به صورت مکرر همانند شلاق به پشت و روی فرش می کوبند. با توجه به این که پرزهای فرش توسط برس ها حالت ایستاده یافته اند ذرات گرد و غبار به راحتی از درون آنهاخارج می شوند. به این ترتیب تمام فرش از یک طرف وارد و غبارگیری شده و از طرف دیگرخارج می گردد. باید دقت نمود تا در هنگام غبارگیری فرش های قدیمی و رفو شده آسیب جدی به فرش وارد نشود. زیرا فرشهای قدیمی تحمل ضربات شدید دستگاه را ندارند و معمولا پاره می شوند و نیاز به ترمیم پیدا می کنند.

در طی سالهای اخیر در ساخت دستگاههای غبارگیری پیشرفت جدیدی به وجود آمده است . دستگاههای جدید غبارگیری از بازده بالایی برخوردارند و می توان در زمان کوتاهتری تعداد زیادی فرش را غبارگیری نمود. این دستگاه در واقع گردونه بزرگی است که در درون اتاقک بزرگتری قرار دارد. گردونه متحرک از میله های فلزی ساخته شده است و تا حدودی شبیه به ماشین های لباسشویی عمل می نماید. اتاقک این دستگاه دارای در بزرگی است که پس از بازکردن آن ، تعداد مشخصی فرش ( با توجه به ظرفیت دستگاه ) را داخل آن نموده و در آن را می بندند. سپس گردونه داخل دستگاه به حرکت درآمده و با سرعت

به دور خود می چرخد. فرشها بر اثرحرکتهای دورانی ، از پایین به بالای گردونه و بالعکس حرکت کرده و بر اثر این حرکت گرد و خاک آنها کاملاً گرفته می شود. گرد و غبار خارج شده از میان میله های گردونه خارج شده و به وسیله یک کانال از اتاقک خارج و به محفظه مخصوصی هدایت می گردد. گاه امتداد این کانال ها به درون حوضچه های آب است تا از آلودگی هوا نیز کاشته شود و هر از گاهی آب حوضچه ها تخلیه می گردد. در صورت استفاده از ماشین های غبارگیری جدید باز هم باید ابتدا قالیهای کهنه و قدیمی را شناسایی نمود. زیرا بر اثر حرکت مداوم قالیها در درون دستگاه ممکن است صدمات خاصی به فرش وارد گردد. هر چند در این دستگاهها نسبت به دستگاههای قدیمی حفاظت فرش بیشتر است و صدمه کمتری به آن وارد می آید

عوامل آسیب رسان غیر زنده
شاید بتوان مهمترین عوامل غیرزنده آسیب رسان به فرش رادر چهار موردخلاصه نمود:
آب وهوا:
یکی از مهمترین عوامل آسیب رسان به کلیه اشیاء، آب وهوا وشرایط آن است .آب وهوا می تواند خودبه خود وبه طور مستقیم نیز به اشیاء صدمه برساند ویااین که شرایط وزمینه های مناسب را به نحوی فراهم سازد که عوامل دیگر به اشیاء صدمه رسانده وآنها را نابود کند. بنابراین لازم است که آب وهوا وترکیبات آن همواره موردآزمایش دقیق قرار گیرد. شرایط جوی و آب و هوایی هر شهر که بدون تردیدبرفضای داخل منازل و موزه ها نیز تاثیر می گذارد تحت تاثیر انواع گازهای شیمیایی مانند سوختهای خانگی و صنعتی است وقابلیت جذب انواع تشعشعات خورشیدی را نیز دارا است . ازطرف دیگر میزان تابش مستقیم نور خورشید، مقدار رطوبت نسبی و درجه حرارت هوا از عوامل اصلی تعیین کننده نوع آب وهوای هرمحل است که همانگونه که درمورد رطوبت ودما گفته شد، افزایش آن باعث تشکیل قارچها و انواع کپک برروی سطح فرش می شوند.

نور:
تاثیر مستقیم نور بر اشیاء موزه ای همچنین الیاف طبیعی در دهه های 1950 و1960 مورد مطالعه وبررسی قرارگرفت ومعلوم گردید قرار گرفتن اشیاء به مدت طولانی در برابر نور درخشان روز، نور مستقیم آفتاب وحتی لامپهای فلورسنت موجب رنگ پریدگی ، خشکی وشکنندگی مواد سلولزی مانند پنبه می شود. میزان خسارات
وارده بر اثر تابش مستقیم نور به سه عامل بستگی دارد.
الف – شدت تابش نور
ب ـ مدت زمان تابش نور
ج ـ تشعشعات شیمیایی نور
تابش نور به تنهایی موجب وارد آمدن خسارات وتخریب سطوح اشیایی می گردد که به آنها برخورد می کند واز آنجا که اکثرا اجسام نور رااز خود عبورمی دهند .بنابراین مهمترین تاثیر نور تخریب سطوح آنها می باشد .باید توجه داشت که نور نه تنها باعث تغییر رنگ در هر شیئی از جمله قالی می گردد، بلکه باعث کاهش مقاومت مواد اولیه آن می گردد .هرچقدر مقدار روشنایی نور کم باشد باز هم اثرات ایجاد رنگ پریدگی به مجموع نورهای دریافتی بستگی دارد .به این ترتیب ممکن است

نور شدید در کوتاه مدت همان اندازه زیانبارباشد که نور ملایم در بلند مدت است . ایجاد رنگ پریدگی ویاکاهش مقاومت یک منسوج مانند فرش به ندرت دریک مرحله شیمیایی اتفاق می افتد .این تغییر در طی مراحل مختلف صورت می گیرد. در اولین ومهمترین مرحله تغییر، انرژی لازم از نور گرفته شده واین واکنش وتغییر معمولا آهسته ترین مراحل می باشد. افزایش رطوبت ویا حرارت ، میزان رنگ پریدگی رادر مورد پشم و پنبه رنگرزی شده افزایش می دهد. البته این مساله درموردرطوبت های بسیار بالا مصداق دارد .همچنین تاثیر رطوبت در تخریبهای نوری برروی الیاف از اهمیت فراوانی برخوردار است .

پنبه ، پشم وابریشم در حالت خیس نسبت به وضعیت خشک سریعتر دچارتغییر وتخریب نوری می شوند. همچنین با انجام آزمایشهای فراوانی مشاهده شده است که طول موجهای کوتاه و عمدتا ماوراء بنفش نور، مهمترین عامل تخریب برای پشم به شمار می روند. همچنین ثابت شده است که ابریشم سریعتر از دیگرالیاف تجزیه می شود ودلیل این امر آن است که ابریشم مانند پشم یک لیف پروتئینی است و میزان تخریب نوری آن شدیداً به اشعه ماورابنفش بستگی دارد. از آنجا که دربسیاری موارد جهت زیباتر شدن طرح فرش و نورپردازی آن از نورهای شدیداستفاده می شود، لذا کنترل شدت نور در این

مواقع بسیار مهم است . برای جذب ودفع اشعه ماوراء بنفش که برای کلیه اشیاء ازجمله قالی مضر است از انواع موادپوششی مانند ورقه های پلاستیکی وآکریلیک استفاده می شود. برخلاف لامپ های فلورسنت ، لامپهای حرارتی اشعه ماوراء بنفش ناچیزی تولید می کنند ولذا جهت کارهای نمایشی معمولا از آنها استفاده می نمایند. همچنین لامپهای حرارتی به جهت حالت زیبایی که به رنگ ها می دهند مورد توجه هستند. در مکانهایی که برای روشنی از نور آفتاب استفاده می شود می توان باکشیدن ورقه های پلاستیکی برروی پنجره ها و شیشه های نورگیر، کار تصفیه نور را انجام داد.

مواد آلوده کننده هوا:
هوای اطراف ما دارای ترکیبات بسیاری است که برای حفظ وسایل ما از جمله قالی زیانبارند. معمولا درمناطق شهری آلودگی هوابیشتر بوده واز تعدد گازهای مخرب آسیب های زیادی به قالی دستباف وارد می آید. درمناطق شهری ، گازی مانند دی اکسید سولفور وجود دارد که توسط وسایل نقلیه موتوری وکارگاهها ی صنعتی تولید می شود. همچنین ذرات گردوغبار ی که در هوای یک شهر وجود داردبه سیاهی قیر وگاهی کاملا از دود، ترکیب شده اند.جریان هوا معمولا به داخل پرزهای قالی نفوذ کرده وبنابراین کلیه ذرات معلق رابه درون آن منتقل می کند.دی اکسید گوگرد، ذرات آهن ، ذرات گوگرد وانواع سولفورها از جمله آلودگیهای هوای اطراف ما هستند که تاثیر بسیار مخربی در اضمحلال تدریجی الیاف فرش دارند. شاید زیان بارترین آلودگی موجود در هوا برای فرش دستباف سولفورهاباشند زیرا این مواد عامل مهمی در سستی و بی دوامی الیاف می باشند. این موادبابخار آب موجود در هوا ترکیب شده وبه اسید سولفوریک تبدیل می شوند. حتی اکسیژن موجود در هوا می تواند از طریق اکسیداسیون موجب تخریب بسیاری از مواد شود. زنگ آهن وکاهش جلای رنگ از نمونه های تخریب است که اکسیژن می نواند به کمک عوامل دیگر ایجاد کند. به طور کلی با رعایت برخی امور بهداشتی و پیشگیری لازم می توان از ورودهوای آلوده به مکانهایی که فرش ها قرار دارند جلوگیری کرد. استفاده از سیستم های تهویه و تصفیه هوا از مهمترین وسایل مورد استفاده در این مورد است .

گرما و رطوبت:
همانگونه که گفته شد رطوبت در کنار گرما از عواملی است که خود باعث تشکیل عوامل زنده آسیب رسان دیگر می شود. بنابراین با کنترل آن میتوان از سایر عوامل آسیب رسان به قالی نیز برحذر بود. بررسیهای انجام شده نشان داده است که رطوبت نسبی موجود در یک مکان ، بیش از تغییر درجه حرارت باعث خرابی می شود وتغییر ناگهانی آن موجب فساد بیش از حد می گردد. رطوبت نه تنها باعث فساد شیمیایی اشیاء می شود بلکه باعث واکنشهای بیولوژیکی نیز می گردد. رطوبت عمل فرسودگی توسط نور را نیز تسریع کرده و پریدگی رنگها تا حدود زیادی نتیجه عمل مشترک نور، حرارت و رطوبت است . از طرف دیگر خشکی زیاد نیز باعث تخریب برخی از مواد می شود. (به ویژه موادی که به طور طبیعی جذب کننده مقدار کمی رطوبت هستند و رطوبت جزیی از ساختمان آنها است ) آزمایشات مختلف ثابت کرده است که برخی از مواد آلی ، در مقابل خشکی بیش از حد، آسیب پذیرتر هستندتا در مقابل رطوبت .

کلیه مواردی که از آنها به عنوان عوامل آسیب رسان زنده و غیرزنده نام برده شدتاثیر خود را عمدتاً بر روی انواع فرش دستباف می گذارند. اما باید دانست که قبل ازبافت یک فرش و حتی هنگام بافت آن نیز ممکن است لطمات

زیادی به آن وارد گرددکه در بلند مدت اثر خود را نشان دهد. به عنوان مثال نوع ابریشم ، پشم و یا پنبه مورداستفاده و این که کرم ابریشم و یا گوسفند عاری از هر گونه بیماریهای قارچی ، وعفونی و هورمونی باشند می تواند در کیفیت الیاف آنها موثر بوده و لذا از مقاومت بیشتری در مقابل انواع آسیب ها برخوردار باشند. حتی استفاده از الیاف پنبه مرغوب و آن گروه از پنبه

هایی که به بهترین شیوه ها رشدیافته اند در مقاومت نخ های تار و پودتاثیر بسزایی خواهد داشت . نوع رنگها و آلاینده های رنگدار و روشهای استفاده ازآنها برای رنگرزی پشم و ابریشم می تواند در افزایش یا کاهش طول عمر الیاف مورداستفاده در فرش تاثیر زیادی داشته باشد. لذا برای آگاهی بیشتر با انواع عوامل آسیب رسان به قالی دستباف که از مباحث تخصصی دانش فرش شناسی امروز است می بایست کلیه مراحل تولید فرش را مورد مطالعه قرار داد تا هر آنچه که باعث کاهش دوام مواد تشکیل دهنده آن می گردد، به درستی شناسایی و راههای پیشگیری از آنها مشخص شود.

عوامل آسیب رسان زنده
می توان مهمترین عوامل زنده آسیب رسان به قالی دستباف را چنین بر شمرد:
انسان:
انسان می تواند به طرق مختلف ناخواسته در آسیب رسانی به انواع دست بافته هاموثر باشد و فرش دستباف به جهت کاربرد مستقیم از مهمترین آنها است . کاربرد واستفاده صحیح قالی دستباف از مهمترین نکاتی است که میتواند در حفظ و سلامت آن موثر واقع گردد. به عنوان مثال هیچ گاه نباید با کفش های آلوده به گل و لای برروی قالی قدم گذاشت . ورود و نفوذ گل و لای به داخل الیاف و قرار گرفتن آنها درلای پرزها باعث پوسیدگی زود هنگام فرش می شود. همچنین مفروش نمودن اتاق ها و سالنها با ابعاد متناسب می تواند در طول عمر فرش موثر واقع گردد. چنانچه اتاقهای کوچک را با فرشهایی بزرگ مفروش نمائیم علاوه بر آن که کناره های آن درمعرض فشار قفسه ها و اجسام سنگینی که در کنار دیوار قرار می گیرند خواهد بود وپوسیدگی زودرس رابه همراه خواهد داشت ، لبه های اضافه فرش نیز برگشته و باعث ایجاد بریدگی و شکستگی کناره های فرش در بلندمدت خواهد شد. به هر تقدیرکاربرد مناسب و استفاده مطلوب از فرش در سلامت آن تاثیر زیادی خواهد داشت .نگه داری و انباری داری و حتی نگه داری موزه ای فرش توسط کارشناسان خبره می تواند از وارد شدن هر گونه آسیب و لطمه به فرش جلوگیری کند. از طرف دیگرحمل و نقل صحیح و بسته بندی دقیق فرشها در هنگام جابجایی می تواند باعث سلامت و طول عمر بیشتر فرش گردد.

انواع قارچها و کپک ها و سایر موجودات ذره بینی:
میتوان گفت رطوبت مهمترین و اصلی ترین عامل رشد موجودات ذره بینی به ویژه انواع قارچها و کپک ها است . همانگونه که می دانیم فرش دستباف ترکیبی است ازسه نوع لیف گیاهی و حیوانی 1- پشم 2- ابریشم 3- پنبه
هر سه ماده مذکور در برابر رطوبت طولانی بسیار حساس و آسیب پذیر هستند.رطوبت زیاد باعث رشد قارچها و در کاهش بیش از اندازه آن حتی موجب شکنندگی الیاف طبیعی می گردد. بنابراین باید از نواسانات شدید رطوبت در محل نگهداری یا استفاده قالی دستباف جلوگیری نمود. به تجربه ثابت شده است که اگر یک قالی درمحیطی با رطوبت زیاد نگهداری و استفاده شود، در صورتی که به محل دیگری بامقدار رطوبت کمتر منتقل شود الیاف پروتئین دار آن (پشم و ابریشم ) منقبض شده وفلس های آنها تغییر شکل می دهد. استمرار این عمل باعث تخریب تدریجی الیاف مذکور می گردد. در کنار رطوبت ، دمای هوا نیز می تواند تاثیر ثانویه دیگری در رشدانواع قارچها و موجودات ذره بینی بر روی قالی داشته باشد. افزایش دما در کناررطوبت مداوم باعث تسریع پیدایش قارچها و ایجاد لایه های کپک می گردد و کاهش آن زمان تشکیل قارچ و کپک را به تاخیر می اندازد. بنابراین جهت نگهداری فرش به ویژه در موزه ها توصیه می گردد با توجه به این که اغلب فرشهای موزه ای و قدیمی دارای الیاف پوسیده تری هستند، در محفظه ها و فضاهای بسته ای قرار گیرند تاحتی الامکان از نفوذ رطوبت و تغییرات دما در امان بمانند. برای این منظور استفاده ازوسایل کنترل کننده هوا و وجود دستگاههای تهویه دائم ضروری است . یادآوری می گردد که اصولاً رشد هر نوع موجود ذره بینی ، قارچ و کپک نیاز به عوامل مشخصی دارد. وجود حداقل 75% درصد رطوبت نسبی و دمایی بالاتر از 15 الی 20درجه سانتیگراد محیطی کاملاً مطلوب برای ایجاد عوامل مذکور است لذا حداقل پیشگیری لازم برای جلوگیری از رشد انواع موجودات ذره بینی نگه داشتن میزان رطوبت هوا به مقدار کمتر از 70% و همچنین جلوگیری از سکون هوا به هر ترتیب می باشد.

انواع حشرات:
حشرات از خطرناکترین و آسیب رسان ترین عوامل زنده برای فرش دستباف محسوب می شوند. رشد حشرات نیز تا حدود زیادی به رطوبت هوا و دمای آن بستگی دارد. به طور کلی رشد و نمو حشرات در آب و هوای گرم و مرطوب بیشتراز سایر شرایط آب و هوایی است . با بررسی انواع آسیب های وارده و در مطالعه انواع قالیهای قدیمی و جدید که مورد تهاجم انواع حشرات قرار گرفته اند می توان گفت حشراتی که به فرش دستباف نفوذ می نمایند عمدتا به تخریب الیاف پشم می پردازند. این گروه از حشرات را می توان حشرات کراتین خوار نام گذاری نمود. درمقابل این گروه از حشرات کراتین خوار دو گروه دیگر وجود دارند که به نسبت آسیب کمتری می رسانند 1- حشرات سلولز خوار 2- حشرات همه خوار

به این ترتیب میتوان متوجه شد که چرا در اغلب قالیهای قدیمی پرز بسیارسریعتر از تار و پود آن از بین می رود. در میان حشرات مضرر و آسیب رسان به فرش می توان بید را خطرناکترین آنها بر شمرد. بیدها حشراتی هستند که دارای دگردیسی کامل می باشند. عمده ترین مراحل رشد در دگردیسی کامل به شکل ذیل می باشد:

پرنده کامل <–شفیره <–لارو<–تخم
مرحله اصلی آسیب رسانی این حشرات به الیاف پروتئینی مرحله لارو آنهامی باشد. به عقیده کارشناسان بید در مرحله لارو از کراتین موجود در الیاف پروتئینی پشم تغذبه می کند، و باعث از بین رفتن بخش اصلی تشکیل دهنده لیف های پروتئینی در پشم می شوند. گفته می شود که لارو بید در طی چهار نسل قادر به نابودکردن معادل 42 کیلوگرم پشم است . اما هنگامی که لارو به پروانه کامل تبدیل شد وبه اصطلاح بال در آورد، دیگر نمی تواند خسارت خاصی به منسوجات به ویژه فرش وارد سازد. زیرا دیگر قادر به تغذیه از طریق کراتین های الیاف نیست . بهترین راه برای از بین بردن بید نظافت و تمیز کردن قالیها است . استفاده از انواع جاروهای دستی و برقی و همچنین برس های مخصوص باعث بیرون آمدن تخم های بید از لا به لای پرزهای قالی می گردد. لازم است قالیها را هر از گاهی (مثلا سه ماه یکبار) جا به جا نمود و تمام سطوح پشت و روی آن را در معرض جریان هوا به ویژه نور آفتاب قرار داد. نور آفتاب از عوامل اصلی در مبارزه با بید است . از آنجائیکه بید عموما در انتهای پرز قالی تخم گذاری می کند بهتر است سالی یک الی دو بار آنها را به پشت خوابانده و ساعاتی در مقابل نور آفتاب قرار داد و در همین زمان به جارو کردن آن نیزپرداخت . معمولا قالی هایی که آویخته می شوند و مورد استفاده دائم هستند کمتر مورد تهاجم بید قرار می گیرند اما قالی هایی که بدلایل خاصی لوله شده و یا تامی گردند تا برای مدتی نگه داری شوند (مانند قالی های موزه ای ) بهتر است با مواداستاندارد شده ضد بید همراه گردند
سوسک سیاه قالی از دیگر حشرات آسیب رسان به قالی دستباف است .
این حشره بانام علمی ATTAGENUS PICEUS شناخته می شود. سوسک سیاه قالی پس از نفوذ به داخل پرز قالی شروع به جویدن انتهای پرز نموده و کانالهایی رادرمیان پرز آن به وجود می آورد. سوسک سیاه قالی فقط الیاف پشم را از بین برده وآسیبی به تار و پود نخی نمی رساند. برای ازبین بردن این حشره و جلوگیری ازتخم گذاری آن باید از حشره کشهای ویژه استفاده نمود. موریانه ها نیز که در داخل خاک زندگی می کنند می توانند با حفر تونل به سطح اتاق و محلهایی که فرش پهن شده است نفوذ کرده و الیاف را از بین ببرند. استفاده از موانع فیزیکی مانند مصالح ساختمانی مقاوم (لایه های بتن ، موازییک های پهن و بزرگ و; و همچنین استفاده از مواد ضد موریانه و حتی نظافت کف اتاق ها در هر چند مدت ، می تواند از آسیب موریانه های خاکی به فرش جلوگیری کند

دارهای قالیبافی
دار قالیبافی نیز از عوامل اصلی بافت یک فرش است که بدون آن ، بافتن فرش و هرنوع زیر انداز و کف پوش سنتی غیرممکن است . دارهای قالیبافی ممکن است ابعاد مختلفی داشته باشند، اما از نظر کارایی تفاوتهای اندکی دارند. از آنجائیکه بافت قالی گره دار، مرحله ای پیشرفته تر از سایر دستبافت های بی گره است ، لذا در ساخت بسیاری از ابزارهای بافندگی آن ، از ابزارها و وسایل بافت سایر دستبافت ها استفاده شده است . به همین منظور دارهای قالیبافی نیز تفاوت چندانی با دارهای بافندگی گلیم ، جاجیم و; نداشته اند. اما به مرور تا حدودی پیشرفته تر و کامل تر گردیدند.

اولین و قدیمی ترین دارهای قالیبافی بصورت زمینی (افقی ) بوده اند. این نوع ازدارها هم اکنون نیز در برخی از مناطق قالیبافی همچون چهارمحال و بختیاری ،بلوچستان ، سیستان ، کرمان و; مورد استفاده می باشند. دارهای زمینی بسیار ساده می باشند و از اجزای زیادی برخوردار نیستند. مهمترین ویژگی آنها آن است که برخلاف دارهای عمودی (ایستاده ) فاقد راست رو یا ستون هستند، و فقط متشکل از یک چوب در بالا به نام سَردار و چوب دیگری در بخش پایین به نام زیردار هستند، که توسط میخ های چوبی با طناب به
زمین مهارشده اند تا ثابت گردند. نخهای تار نیز دور سردار و زیردار چرخانده می شود و بافنده از ابتدای دار که بخش پایین آن است شروع به بافت می کند. در این نوع از دارها از آنجائیکه بافنده بر روی دار می نشیند و به کار بافت می پردازد، برای جلوگیری ازفشار وزن او به تارهای فرش در زمین زیر تارها و هم سطح با آنها تخته ای چوبی قرارمی دهند که از دو طرف بر روی سنگ یا پایه ای دیگر قرار دارد. بنابر این وزن بافنده هیچ گونه فشار مستقیم به فرش و تارها وارد نمی کند. این نوع از دارها فاقد ستون های جانبی (که به راست

رو شهرت دارند) هستند. در واقع عامل اصلی قرار گرفتن این دارها بر روی زمین ، نداشتن ستون است تا به جای آن قسمتهای بالا و پایین دار قالی به زمین مهار شوند. بدیهی است بسیاری از دارهای قالیبافی زمینی که امروزه در مناط ق مختلف مشاهده می شوند و دارای ستونهای جانبی هستند، در واقع یک دار عمودی هستند. زیرا توانایی ایستادن را دارا هستند. مهمترین بخش دارهای زمینی کمان می باشد که وظیفه آن جا به جا نمودن تارهای زیر و رو برای پودکشی است . کمان ، وسیله ای است که از ابتدا بر روی انواع دارهای بافندگی اعم از فرش گره دار و سایر دستبافتها بوده است ، اما به مرور زمان کاربرد آن فراموش گردیده وامروز ه فقط برخی از دارهای افقی و عمودی آن را دارا می باشند.

کمان همان گونه که از نام آن پیدا است ، وسیله ای است کمانی شکل که همواره بااستفاده از چوب ساخته می شود و حدود 60 الی 70 سانتیمتر طول آن است . کمان در جلوی دار قالی و با فاصله ای در حدود 1 متر از آن قرار می گیرد. دو طرف کمان ،دو عدد طناب بسته شده است که یکی توسط یک چوب بلند که در جلوی سطح تارها است به تارهای زیر، و دیگری به همین صورت به تارهای رو بسته شده است .به این ترتیب هنگامی که کمان بالا یا پایین رود، متعاقباً چوبهایی که به تارهای زیر ورو بسته شده اند عقب و جلو رفته و به این ترتیب جای آنها عوض می شود.

هنگام پودکشی فرش نه تنها جا به جا شدن تارهای زیر و رو نیاز است ، بلکه ضربدری که از محل تلاقی آنها بوجود آمده باید امکان حرکت به بالا و پایین راداشته باشد. این عمل توسط یک عدد چوب لوله ای شکل که در لا به لای تارها قراردارد انجام می شود. به این چوب “هاف ” گفته می شود. چوب هاف در بالای ردیف ضربدرها قرار می گیرد و با حرکت دادن آن ، تمام ضربدرها به بالا یا پایین حرکت می کنند. لازم به ذکر است که هنگام کشیدن پود رو که معمولاً نازک است ، چوب هاف را تاحد امکان پایین می آورند و هنگام کشیدن پود ضخیم ، آنرا بالا می برند. چوب هاف در تمامی دارهای قالیبافی اعم از عمودی و افقی وجود دارد.

گروه دوم از دارهای قالیبافی بصورت عمودی هستند. این نوع از دارها دارای چارچوب چوب کامل هستند. یعنی علاوه بر سردار و زیردار، دارای دو ستون درطرفین می باشند که سردار و زیردار به آنها مهار می شوند. برخی از دارهای عمودی دارای تفاوتهایی می باشند.بعنوان مثال برخی از آنها فاقد ستون هستند و به جای ستون ، دیوارهای جانبی اتاق و یا سقف منازل را سوراخ نموده و سردار و زیردار رابه آنها مهار می نمایند. البته وجود این قبیل از دارها موید آن است که دارهای قالیبافی زمینی در مرحله ای از پیشرفت به شکل عمودی
تبدیل شدند. در واقع تبدیل دارهای قالیبافی افقی به عمودی دارای مراحلی بوده است که طی هزاران سال به وقوع پیوسته اند
برپاکن (دیلم)
وسیله ای است که از جهت ظاهر شبیه به پاکن می باشد. با این تفاوت که لبه های آن تیز نیست و کمی هم بلندتر از پاکن است. برپاکن همچون شانه جهت پیش کشی و حتی کوبیدن گره ها به کار می رود. به این ترتیب که لبه آن را بر روی رجهای بافته شده می کوبند منتهی این عمل با حالتی انجام می شود که ضمن کوبیده شدن گره ها، آنها را به سمت جلو کشیده و پشت فرش صافتر و یکدست می گردد
شانه

وسیله ای است جهت پیش کشی یا جلوکشی گره ها. به عبارت دیگر پس از بافتن هر رج از فرش، و قبل از کوبیدن دفتین، با کشیدن شانه که دارای دندانه های تیز است ، گره ها را به سمت جلو می کشند تا پشت فرش صاف و یکدست گردد

سوزنی (پهنازن ، چوب پهنا)
وسیله ای است مشابه چنگک . از این وسیله برای جلوگیری از کج شدن فرش در هنگام بافت استفاده می شود. به این صورت که دو عدد “سوزنی ” را در دو طرف یک چوب قرار می دهند. چوب مذکور با احتساب “سوزنی ” هایی که در طرفین آن قرار گرفته اند، دقیقاً به اندازه عرض یا پهنای فرش می باشند و به همین دلیل به آن “پهنازن ” نیز گفته می شود. نحوه استفاده ازاین وسیله به این شرح است که همزمان با بافته شدن فرش و بالا آمدن رجهای آن ، “سوزنی ” را از پشت فرش و با فاصله تقریبی 20 الی 30 سانتیمتر به آن نصب می کنند. به این ترتیب که نوکهای تیز سوزنی ازپشت فرش به داخل شیرازه ها فرو رفته و در جای خود محکم می شوند. البته در این حالت هیچ گونه آسیبی به شیرازه های فرش وارد نمی شود. جهت اطمینان از استقرار محکم آن در پشت فرش ، با استفاده از سوزنهای بزرگ و نخ ، بصورت بخیه قسمت چوبی این وسیله را به فرش می دوزند. به این ترتیب “سوزنی ” فرش را کاملاً احاطه کرده و از بیرون آمدن یا فرورفتگی که متاثر از پودکشی است کناره های فرش کاملاً جلوگیری می نمایند.
احتمال دارد در برخی از مناطق قالیبافی ایران از ابزارهای دیگری نیز استفاده شود که کاربردمحدودتری دارند. بعنوان مثال بافندگان بختیار، بلوچ ، قشقایی و افشارهای کرمان که دارای دارهای قالیبافی زمینی (افقی هستند) براساس یک عادت و شاید سنت قدیمی از شاخ بز برای بالا و پایی آوردن چوبی که در لا به لای تارهای فرش مستقر است ، استفاده می نمایند اما بافندگان سایر مناطق بدون هیچ وسیله ای و فقط با دست ، چوب مذکور را جا به جا می کنند

سُک (سِنگ سِنج )
وسیله ای است کاملاً قدیمی که در بخش تاریخ فرش به آن اشاره شد.از این وسیله برای کوبیدن پود و همچنین در برخی مناطق برای کشیدن پود (مشابه سیخ پودکشی )استفاده مینمایند
سیخ پودکشی
همان گونه که از نام آن پیداست ، این وسیله برای کشیدن پودهای فرش اعم از پود رو، و پود زیر مورد استفاده قرار می گیرد. جنس آن از آلیاژهای نرم و انعطاف پذیر انتخاب می شودتا به راحتی از لابه لای تارهای فرش عبور کند. طول آن حدود 50 الی 70 سانتیمتر است . نوک این وسیله بصورت قلاب است تا نخ پود را به دور آن چرخانده و سپس از لابه لای تارهای فرش عبور دهند.همچنین برخی از آنها دارای سوراخی در انتها می باشند که می توان پود را از داخل آن نیز عبور داده و ازلا به لای تارهای فرش بکشند. البته سیخ پودکشی در همه مناطق مورد استفاده قرار نمی گیرد و برخی ازبافندگان با دست نخ پود را از میان تارهای فرش عبور می دهند

قیچی
قیچی قالیبافی برای بریدن سرپرزهای اضافی حاصل از گره زدن می باشد. صرفنظر ازظاهر و اندازه ، کارآیی تمامی قیچی های بافندگی یکسان است . مهمترین تفاوت قیچی های بافندگی باقیچی های خانگی آن است که به جهت نحوه بریدن سرپرزهای فرش ، ساخت قیچی های بافندگی اغلب به نوعی است که دسته ها و تیغه ها در دو سطح متفاوت قرار دارند تا عمل قیچی زدن به راحتی میّسرگردد. هر چند که در برخی مناطق بافندگان از قیچی هایی استفاده می نمایند که ویژگی

فوق الذکر را نداردو حتی برخی از بافندگان ترجیح می دهند از قیچی های معمولی خانگی استفاده نمایند. در میان انواع قیچی های متداول در ایران گروهی به نام قیچی اصفهانی شهرت یافته اند. این نمونه از نظر ساخت تیغه ،اندکی متفاوت است . به این ترتیب که هم تیغه بالا و هم تیغه پایین دارای لبه مضاعف می باشند. این لبه بصورت قائم بر تیغه اصلی عمود گردیده و وظیفه آن کنترل ارتفاع پرز فرش هنگام قیچی نمودن است . به عبارت دیگر در این حالت سطح فرش بصورت یکدست تر و منظم قیچی می شود. بدیهی است چنانچه فرش درشت بافت تر باشد ارتفاع لبه مورد نظر بیشتر می گردد تا ارتفاع پرز

بلند گردد و بالعکس . لازم به ذکر است که در طی 50 سال گذشته برخی از بافندگان مناطق همچون استان کرمان و شمال خراسان ازقیچی نمودن فرش در هنگام بافت خودداری می نمایند. فرشهای این مناطق پس از اتمام بافت آن ، درکارخانجات ویژه ای که کار آنها قیچی نمودن فرش است توسط قیچی های بزرگ برقی پرداخت شده وگره های فرش کوتاه و یکدست می گردند. البته از نظر دقت و ظرافت ، تمامی بافندگانی هم که فرش خودرا هنگام بافت قیچی می نمایند، پس از اتمام فرش ، آن را به کارخانه های مذکور می سپارند تا یکبار نیزتوسط قیچی های برقی صاف و پرداخت نهایی گردند زیرا این نوع از قیچی ها از توانایی بالایی برای پرداخت صاف و یکدست فرش برخوردار هستند.

دفّه (دفتین ، کرکیت ، کلوزار، دستوک )

همه این اسامی به وسیله ای خاص اطلاق می گردد که وظیفه آن کوبیدن گره های فرش و همچنین پودهای آن می باشد. دفّه از نظر فرم و ظاهر درانواع مختلف ساخته می شود، اما کارآیی همگی یکسان است و تفاوتهای موجود به نحوی مرتبط باسنت های بافندگی نزد اقوام مختلف می باشد. قسمت اصلی دفتین تیغه های آن است که مرکب ازتعدادی تیغه فلزی می باشد. قسمت جلوی تیغه ها کمی باریکتر و تیزتر است تا به راحتی در داخل تارهای فرش فرو رود. دسته آن نیز ممکن است چوبی یا فلزی باشد که به طرق مختلف مانند کاملاًعمود، مورب و یا کاملاً صاف به تیغه ها وصل می گردد.
در میان دفتین های قدیمی نمونه هایی نیز دیده شده که تمام آن از جنس چوب بوده است . البته دفتین های چوبی عموماً برای بافت سایر دستبافتها نظر گلیم کاربرد داشته است که البته ساخت آنهاتقریباً به فراموشی

سپرده شده است . در میان دفتین های متداول در قالیبافی امروز ایران ، گروهی که درتبریز استفاده می شوند و به دفتین تبریزی شهرت دارند از نظر حجم و وزن سبک ترین و کوچکترین دفتین های ایران هستند و دفتین های مورد استفاده در اصفهان حجیم ترین و سنگین ترین دفتین های مورداستفاده در ایران می باشند

چاقوی بافت
این وسیله در واقع همان کاردهای معمولی است که در قالیبافی هنگام گره زدن ، برای بریدن نخ پرز استفاده می شود. اما از نظر ظاهر تفاوت اندکی با کاردهای خانگی دارد. چاقوی بافندگی در 3 یا حداکثر 4 نوع وجود دارد.

الف – کاردک:
این وسیله اغلب در مناطقی که از گره های فارسی استفاده می شود، وجود دارد.دسته کاردک از نوع چوبی است و تیغه آن از آلیاژهای مقاوم ساخته می شود. نوک کاردک ، زائده کوچک وتیزی قرار گرفته است که از آن برای بیرون آوردن گره هایی که معیوب و یا اشتباه هستند، استفاده می شود.

ب – پاکی:
این وسیله دارای شباهت نسبی با کاردک است و عمدتاً در مناطقی که گره فارسی به کار می برند، مورد استفاده قرار می گیرد. تیغه پاکی کمی پهن تر از کاردک است و فاقد زایده نوک تیز. درساخت آن گاهی دسته را با استفاده از چوب می سازند و به تیغه متصّل می نمایند. گاهی نیز هر دوبصورت فلزی است و بصورت یکدست از یک قطعه فلز ساخته می شود. در مناطق شرق و شمال شرق ایران تیغه آن کمی انحناء نیز دارد و ممکن است نوک تیغه همچون چاقوهای خانگی کاملاً نوک تیز باشد.

پ – قلاب:
قلاب شکل دیگر از انواع چاقوهای بافندگی است با این تفاوت که همانگونه از نام آن پیدا است ، دارای زایده ای قلاب مانند در نوک تیغه می باشد. قلاب فقط در مناطقی که از گره ترکی استفاده می نمایند کابرد دارد. دسته و تیغه قلاب از یک آلیاژ مقاوم ساخته می شود و هر دو بصورت پیوسته و متصل هستند. در ساخت قلاب هیچ گاه از دسته چوبی استفاده نمی گردد.

ت – چاقوهای خانگی:
برخی از بافندگان در سالهای اخیر ترجیح می دهند که از چاقوهای معمولی خانگی برای گره زدن استفاده نمایند. تعداد این قبیل بافندگان زیاد نیست و فقط در برخی مناطق این عمل صورت می گیرد. هر چند که نتیجه کار هیچ تفاوتی نخواهد داشت

تار و پود و چله کشی فرش

تار و پود فرش ، ساختار اصلی فرش دستبافت و هر دستبافت دیگر را تشکیل می دهند. به رشته های عمودی نخ که از جنس پنبه ، ابریشم و یا پشم می باشند تار فرش ، وبه رشته های افقی فرش که به صورت یک در میان از زیر و روی تارها عبور می کنند، پودفرش گفته می شود. تارهای فرش را با نام چله فرش نیز می شناسند. نحوه استقرار چله های فرش بر روی دار قالی به دو صورت انجام می گیرد. در روش اول که بسیار ساده می باشدگوله نخ چله را که اغلب از نوع نخ پنبه است به طور عمودی به دور دار قالیبافی می گردانند.
یک دار قالی عبارت از چارچوبی است که به بخش بالایی آن سردار و به بخش پائین آن ، زیردار می گویند. به این ترتیب تار یا چله های فرش ، سردار و زیردار را دوزده و درعرض دار قالی این عمل تکرار می گردد. در روش دیگر تارهای فرش را به جای آن که بر روی دار قالی بچرخانند، ابتدا برروی زمین کشیده و آماده می کنند، سپس تارهای آماده شده را بر روی دار قالی منتقل می کنند. روش کار چنین است که سه عدد میله فلزی بر روی زمین بصورت عمودی قرارمی دهند. سپس گوله نخ چله را به دور آن می چرخانند. هم در روش اول و هم در روش دوم مسیر رفت و برگشت گلوله نخ چله به نحوی است که آنها را به دو گروه تقسیم می کند.گروه اول تارهای زیر و گروه دوم تارهای رو هستند. همانگونه که قبلاً گفتیم برای گره زدن بر روی تارهای فرش نیاز به یک جفت (دو عدد) تار است که یکی عقب تر (تار زیر) ودیگری جلوتر از دیگری است (تار رو). مسیر رفت و برگشت نخهای چله ، چه در روش اول و چه در روش دوم به شکلی است که شبیه عدد هشت (^) می باشد. به این ترتیب تارهای زیر ورو بوجود می آیند. در شیوه اول توسط یک عدد نخ که در عرض دار قالی نصب می شود و به نخ نزله شهرت دارد مسیر حرکت تارها به شکل عدد هشت (^) می شود، و در شیوه دوم میله میانی باعث ایجاد عدد هشت می شود. به این ترتیب تارهای فرش حالت ضربدر نیز پیدا می کنند.
پود فرش نیز بصورت رشته های بلند نخ بصورت رفت و برگشت در عرض فرش حرکت می کند. به این ترتیب که هر گاه یک ردیف کامل از گره ها زده شد و به اصطلاح یک ردیف از فرش بافته شد، پودهای فرش را، روی ردیف گره ها می کشند. گفتیم پودها. زیرابه طور متداول در فرشها دو پود مختلف قرار دارند. به یکی پود زیر گفته می شود که رشته نخی است 3 یا 4 لا و دیگری را پود رو می گویند که رشته نخی ضخیم تر از پود زیرمی باشد و معمولاً 10 لا و بیشتر می باشد و نکته مهم آن است محل عبور پودهای مذکور اززیر و روی ردیف ضربدرها است . به
عبارت دیگر همواره پس از آنکه یک ردیف از گره هابه طور کامل زده شدند، در بالای آنها ضربدرهای توضیح داده شده قرار دارند .
در این مرحله پود زیر را از زیر ردیف ضربدرها عبور می دهیم ، و سپس پود رو را ازروی ردیف ضربدرها. از آنجایی که پود رو، معمولاً نازک است به آن پود نازک و پود زیرکه معمولاً ضخیم و کلفت است پود ضخیم نیز می نامند.
به غیر از شیوه ذکر شده روش های دیگری نیز برای پودکشی وجود دارند.

روش توضیح داده شده اختصاص به گروه فرشهایی دارد که عموماً در شهرها بافته می شوند و دارای نقوش منحنی می باشند. در سایر روشها ضخامت پودرهای زیر و رو وحتی تعداد آن ها متفاوت است . بعنوان مثال بلوچها و ترکمنها هنگام بافت فرش فقط ازپود نازک استفاده می نمایند. به عبارتی پود نازک هم از زیر ردیف ضربدرها و هم از روی آن عبور میکند. برخی از مناطق در قالیهای قدیم و حتی جدید خود فقط از پود ضخیم استفاده می کنند. بعبارت دیگر پود ضخیم را یکبار از روی ضربدر و یکبار از زیر آن می کشند. البته در این شیوه پود ضخیم بصورت یک رج در میان کشیده می شود. یک رج اززیر ضربدر و پس از

بافت رج بعد، از روی ضربدر کشیده می شود. مشهورترین فرشهایی که در بافت آنها فقط از پود ضخیم استفاده می گردید عبارتند از قالیهای روستایی قدیمی ملایر، همدان ، چهارمحال و بختیاری ، ساروق ، قالیچه های ارمنی بافت قدیم ایران و;.البته برخی از مناطق مذکور این شیوه را کنار گذاشته و هم اکنون به همان صورتی که در ابتداگفته شد، یعنی دو پود ضخیم و نازک ، استفاده می نمایند. از میان پود زیر و پود رو، فقط پود رو از پشت فرش قابل رویت است . اغلب فرشهایی که در حال حاضر در شهرهای ایران تولید می شوند دارای دو پود نازک (رو) و ضخیم (زیر) هستند. پود نازک در تمامی این فرشها بصورت آبی یا سفید است که از پشت فرش دیده می شوند. به طور کاملاً محدودبرخی از بافندگان از پودهای قرمز نیز در بافت فرش استفاده می کنند مانند بافندگان قالیچه های افشار، در شهرهای سیرجان و شهر بابک .

چنانچه در بافت فرش مطابق توضیحات گفته شده فقط از پود ضخیم استفاده شود،پشت فرش دارای خطوط سفید رنگ عمودی و منقطع خواهد شد که سرتاسر آن رافراگرفته اند. بعنوان مثال فرش روستایی و اصیل ملایر و سایر مناطقی که قبلا به شمردیم به این شکل است . به این ترتیب با آگاهی از شیوه های پودکشی فرش و حتی رنگ آنها درفرشهای قدیم و جدید مناطق مختلف میتوان در کنار سایر عوامل همچون نوع گره و نوع شیرازه ، به محل بافت فرش پی برد

شیرازه فرش
به نوارهایی که در دو طرف طولی فرش از ابتدا تا انتها قرار دارند، شیرازه یا کناره پیچ فرش گفته می شود. این بخش از فرش در بافته های جدید معمولا لوله ای شکل و کاملاًمدور است . اما در فرشهای قدیمی بویژه فرشهای عشایری و روستایی ایران به شکل نواری به عرض 2 الی 4 سانتیمتر بوده اند. شیرازه فرش همچون یک قاب فرش را احاطه وعلاوه بر زیبایی آن باعث استقامت لبه های طرفین فرش در مقابل سائیدگی و همچنین مقاومت فرش در مقابل ورود آب یا مایعات جاری می گردد. بررسی بسیاری از قالیچه ها ودست بافته های قدیمی نشان می دهد که برای محافظت بیشتر آنها، بافندگان از موی بز به جای الیاف پشم برای شیرازه فرش استفاده می کرده اند. زیرا موی بز مقاوم ترین الیاف حیوانی است که رطوبت از آن عبور نمی کند و همچنین حشراتی همچون بید که الیاف پشم را به سهولت می جوند، نمی توانند آن را جویده و به داخل فرش نفوذ نمایند. نحوه ایجادشیرازه در کناره های طولی فرش چنین است که گلوله نخ ، از جنس پشم یا موی بز را آماده نموده و همزمان با بالا آمدن رجهای فرش ، گلوله مذکور را به دو تارهای کناری فرش می پیچند و بالا می آورند. این عمل معمولا همزمان با بافت فرش انجام می گیرد. اما دربرخی مناطق این عمل را پس از اتمام فرش انجام می دهند. به این ترتیب که چند عدد ازتارهای مشابه تار فرش را در کنار هم قرار داده و سپس گلوله نخ را که آماده شد از ابتدا تاانتها به دور تارهای مذکور می پیچند. به این ترتیب شیرازه فرش آماده شده است .
سپس با استفاده از نخ و سوزن آن را به لبه فرش می دوزند. این کار با مهارت زیادی انجام می گیرد. اما با کمی دقت قابل شناسایی است . به این دو روش اصطلاحاً شیرازه های متصل و منفصل گفته می شود. اگر شیرازه هنگام بافت فرش ایجاد

به آن شیرازه متصل وچنانچه پس از اتمام فرش آماده ، و در کنار فرش دوخته شود به آن شیرازه منفصل میگویند. البته از لحاظ نحوه و شکل پیچش نخ پشم یا موی بز به دو تارهای انتهای فرش ،تفاوتهایی وجود دارد که باعث گردیده چهار نوع شیرازه در انواع فرش دیده شود. آشنایی با انواع شیرازه ها و مهم تر آن که شیرازه هر فرش از نوع متصل است یا منفصل ، در تشخیص محل بافت کمک موثری خواهد نمود. بعنوان مثل تمامی فرشهای تبریز و برخی ازفرشهای شمال خراسان نظیر مشهد، کاشمر و سبزوار در طی هفتاد سال اخیر دارای شیرازه منفصل هستند، و فرشهایی نظیر اراک ، اصفهان ، کرمان ، بیرجند و طبس دارای شیرازه متصل می باشند

گره فرش
گره فرش که توسط نخهای پشم یا ابریشم بر روی فرش ایجاد می گردد، بزرگترین وجه تمایز فرش گره دار با سایر زیراندازها است که فاقد گره یا پرز می باشند. گره های فرش عامل اصلی برای ایجاد انواع طرح و نقش بر روی فرش می باشند. همانگونه که قبلاًنیز متذکر شدیم ، از کنار هم قرار گرفتن این گره ها که به رنگهای مختلفی می باشند، انواع نقوش زیبا بر روی فرش خلق می گردند. گره های فرش با پیچیده شدن نخهای پشم یاابریشم به دور تارهای فرش ، که رشته های عمودی نخ می باشند، بر روی آن استقرارمی یابند. نحوه پیچی

دن و استقرار گره بر روی تارهای فرش بر دو نوع می باشد. زیراگره های متداول در فرشبافی بر دو گره تقسیم می گردند:
الف ) گره فارسی ب ) گره ترکی .
اگرچه تفاوت زیادی از نظر نحوه استقرار بین این دو گروه وجود ندارد، اما فراگیری آنها از جمله موارد مهمی است که در تشخیص محل بافت هر فرش می تواند موثر و مفیدباشد. برای استقرار هر گره بر روی فرش به یک جفت (دو عدد) از تارهای فرش نیاز است .متعاقباً خواهیم گفت که تارهای فرش بطور یک در میان جلو و عقب قرار گرفته اند. به ردیف تارهای جلو، تارهای رو، و به ردیف تارهای عقب ، تارهای زیر گفته می شود. هرگره فرش اعم از فارسی یا ترکی برای بوجود آمدن نیازمند به یک جفت تار زیر و رومی باشد. نحوه استقرار این گره ها به این شرح می باشد.

گره فارسی :
ابتدا یک جفت تار زیر و رو را با دست راست گرفته و جلو می کشیم . سپس با دسته چپ نخ پشم یا ابریشم که برای پرز فرش انتخاب شده است را ابتدا از سمت چپ به پشت تار رو برده و پس از دور زدن آن از میان تارهای زیر و رو بیرون می آوریم . در ادامه ، امتدادنخ پشم را که از میان تار زیر و رو بیرون کشیده ایم ، پس از دور زدن تار زیر، مجدداً از میان تار زیر و رو بیرون می آوریم .
سپس امتداد اضافی نخ پشم را با کاردک ویژه قالیبافی می بریم . به این ترتیب یک گره فارسی بوجود آورده ایم
. به گره فارسی به دلیل شکل آن که حالت تقارن بین دو طرف آن وجود ندارد، گره نامتقارن نیز می گویند.

گره ترکی :
در این روش برای بوجود آوردن گره از قلابهای ویژه ای استفاده می شود که مخصوص گره های ترکی است در این روش ابتدا با نوک قلاب تار زیر را به سمت جلوکشیده و سپس نخ پشم را که در دست چپ قرار دارد از میان تار زیر و رو داخل نموده وپس از دو زدن تار زیر به بیرون می آوریم . بعد نوک قلاب را از تار زیر آزاد نموده این بار تاررو را با آن گرفته و جلو می کشیم . سپس با نوک قلاب که از پشت تار رو بیرون آمده امتدادنخ پشم را گرفته و از میان تار زیر و رو بیرون می آوریم . در انتها امتداد نخ پشم را با لبه قلاب که تیز و برنده است می بریم و گره مستقر می شود. به گره ترکی به دلیل شکل آن که حالت تقارن دارد، گره متقارن نیز گفته می شود. در سایر کشورها به این گره ، قیوردز نیز گفته می شود که نام یکی از شهرهای مشهور ترکیه است که فرشهای آن شهرت جهانی دارند.
در فرشبافی از این دو گره استفاده می شود اما چند گره دیگر نیز وجود دارد که به علت کاربرد محدود آنها و این که نیاز به آموزشهای پیشرفته دارند از معرفی آنهاخودداری می گردد. گره های مذکور عمدتاً در بافت فرشهای تابلویی به کار می روند که رجشمار آن ها بسیار بالا و ریز بافت هستند

نقوش فرش ایران و طبقه بندی آن
طرحهای فرش ایران براساس یک طبقه بندی کلی به 19 گروه تقسیم می شوند که هر یک نیز دارای انواعی به شرح ذیل هستند

گروه 1- طرحهای آثار باستانی و ابنیه اسلامی
کلیه ئ طرحهایی که ملهم از نقوش و اشکال تزیینی بناها، عمارت و کاشیکاریهای آنها می باشد در این گروه جای دارد. البته طراحان فرش در برخی از طرحهای اصلی نقوش این بناها حسب سلیقه خود تغییراتی را وارد نموده اند اما ساختار و تشابه اصلی طرح فرش با طرح اصلی بنا کاملاً حفظ گردیده است . معروفترین طرحهای این گروه عبارتند از :
گنبد مسجد شیخ لطف ا..، سر در امامزاده محروق ، گنبد مسجد امام ، تخت جمشید، طاق بستان ، مسجد جامع اصفهان و;

گروه 2- طرحهای شاه عباسی
اساس کلیه طرحهای شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است . در این طرحها گل شاه عباسی به همراه بندهای ختائی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارایه می دهند. انواع طرحهای این گروه عبارتند از لچک و ترنج شاه عباسی ، افشان شاه عباسی ، درختی شاه عباسی

گروه 3- طرحهای اسلیمی
قالب اصلی این طرح بر مبنای گردشهای منظم و به غایت سنجیده بندهای اسلیمی است . از آنجایی که اسلیمی خود دارای انواعی است لذا با توجه به نوع و شکل آن نیز می توان طرحهای اسلیمی را طبقه بندی نمود. معروفترین طرح ِ آن ، اسلیمی دهان اژدر است . در این نوع اسلیمی انتهای هر بند اسلیمی به دو شاخه تقسیم شده وحالتی شبیه به فکّین اژدها را به وجود می آورد. انواع مختلف طرحهای اسلیمی عبارتند از: اسلیمی بندی ، افشان اسلیمی ، لچک و ترنج اسلیمی و;

گروه 4- طرحهای اقتباسی
اغلب طرحهای این گروه شباهت زیادی با طرحهای فرش مناطق مرزی ایران وکشورهای همسایه و حتی سایر کشورها دارد و به همین دلیل آنها را اقتباسی می نامند مانند طرحهای قفقازی و گوبلنی .

گروه 5- طرحهای افشان
در این طرح کلیه بندها و نگاره های فرش پیوستگی و ارتباط کاملی دارد. به نحوی که به نظر می رسد نقاش از هنگام شروع طرح تا پایان آن قلم از کاغذ برنداشته و یک ارتباط مداوم بین قسمتهای مختلف نقش به وجود آورده . به عبارت ساده تر همان گونه که از نام نقوش این گروه پیداست ، تمامی گل و برگها و بندهای موجود در طرح ،در متن فرش پراکنده و افشان شده اند. طرحهای افشان اصولاً به گونه ای طراحی می شوند که هیچ یک از گل و برگها قرینه نداشته و اصول قرینه نگاری در آن وجودندارد.
افشان دسته گلی ، افشان حیوان دار، افشان ترنجی ، افشان ختایی و; انواعی از این طرح می باشند.

گروه 6- طرحهای واگیره ای (بندی )
طرح اصلی آن به گونه ای است که سرتاسر فرش هم از جهت عرض و هم از جهت طول به قطعات منظم تقسیم شده و هر قسمت توسط خطوط و یا بندهایی به قسمت همجوار می پیوندد و به این ترتیب از به هم پیوستن این قسمتها و بندهای آنها کل طرح به وجود می آید. طرحهای اصلی این گروه عبارتند از: بندی اسلیمی ، بندی خشتی ، بندی ترنجدار، بندی شیر و شکری ، بندی شاخه گوزنی ، بندی دسته گلی و;

گروه 7- طرحهای بته ای (بته جقه )
کلیه طرحهای این گروه بر مبنای کاربرد بته جقه است و به انواع و اقسام مختلف به تزیین متن و حاشیه فرش با بته جقه ها می پردازند. انواع مختلف طرحهای بته جقه ای که هر یک به گونه ای شیوه یافته اند عبارتند از بته میری ، بته خرقه ای ، بته قلمکار، بته کردستانی و;

گروه 8- طرحهای درختی
در اغلب طرحهای این گروه درخت و درختچه های کوچک و بزرگ به ویژه به صورت انفرادی ترکیب اصلی را تشکیل داده اند و با اجزاء دیگری ترکیب شده اند.معروفترین طرحهای این گروه عبارتند از درختی سبزیکار و درختی حیواندار.

دانلود مقاله بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ

 دانلود مقاله بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ وسیمان. word دارای 20 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ وسیمان. word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ وسیمان. word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ وسیمان. word :

بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران، صنایع خودرو سازی،پتروشیمی،گچ وسیمان.

چکیده
نظر به اینکه بورس یکی از شاخص های رشد اقتصادی کشورها بشمار می آید وافراد زیادی سرمایه وپس انداز خود را در بورس سرمایه گذاری می کنند بنابرین برای سرمایه گذاری با یک سری سوالات در این زمینه مواجه خود خواهند شد .لذا این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است، آیا بین ریسک سیستماتیک واهرم مالی با بازده پرتفوی ارتبا

ط معناداری وجود دارد یا خیر.برای رسیدن به این پاسخ از فرضیات زیر استفاده شده است.
1- بین بازده پرتفوی وریسک سیستماتیک سهام ،ارتباط معنا داری وجود دارد.
2- بین بازده پرتفوی ،اهرم مالی وریسک سیستماتیک ارتباط معنا داری وجود دارد.
در این تحقیق اطلاعات سالهای 75تا 82 مربوط به 21 شرکت فعال در صنایع خودرو سازی ،پتروشیمی ،گچ و سیمان از بانک اطلاعاتی دنا سهم استخراج شده است وروش تحقیق همبستگی پیرسون است.
هدف از این تحقیق در زمینه کاربردی پاسخ به نیاز سرمایه گذاران،مدیران و; وهدف علمی آن بررسی ارتباط بین ریسک سیستماتیک،اهرم مالی وبازده پرتفوی جهت استفاده سرمایه گذاران می باشد.
در این تحقیق به این نتیجه رسیدیم که ، بین ریسک سیستماتیک وبازده پرتفوی در سطح خطای 5% = ارتباط معناداری وجود داردو همچنین بین بازده پرتفوی واه

رم مالی وزیست سیستماتیک در سطح 10% = ارتباط معناداری وجود دارد.
واژه های کلیدی: بازده ،بازده پرتفوی،اهرم مالی ، ریسک،ریسک سیستماتیک، ضریب حساسیت

مقدمه
سهام عادی از جمله ابزارهای مالی است که به دلیل مشخص نبودن بازده آتی،باعث بوجود آمدن شک وتردید سرمایه گذاران می شود.بنابراین شرایطی را باید فراهم نمود که به سرمایه گذاران و مدیران شرکت ها در مورد بازار سرمایه آگاهی های لازم داد

ه وآنان را با کلیه عوامل مؤثر در سرمایه گذاری آشنا نمود،ترجیحاً درتصمیم گیری به آنها کمک کرده عامل مؤثری در رونق بازار سرمایه خواهد بود.
ریسک وبازده دو عامل کلیدی در انواع سرمایه گذاری ها هستند،بازدهی که یک سرمایه گذار به دست می آورد قابل پیش بینی نیست، بنابراین مجبور به تحمل ریسک است.از سوی دیگردریک سرمایه گذاری عقلانی ریسک غیر سیستماتیک با تنوع در سرمایه گذاری ها وصنایع مختلف قابل حذف یا کاهش می باشد.درواقع در سرمایه گذاری ها می بایست به مقدار ریسک وبازده توجه نمود.
تأمین مالی وجوه چالش ترین وظیفه مدیران مالی است ،تأمین منابع مالی نظیر دریافت وام و اعتبار ،مستلزم امکان پرداخت اصل در سررسید وبهره در مقاطع تعهد شده است .وجود هزینه های ثابت مالی نظیر بهره، موجب گردیده که توان واحد انتفاعی در مقایسه با اینگونه هزینه ها با استفاده از اهرم مالی ومحاسبه درجه اهرم بیش از گذشته مورد توجه
مدیران مالی قرار گیرد.1
بیان مسأله
– بازده یا پاداش سرمایه گذاری ،شامل در آمد جاری وافزایش یا کاهش ارزش دارایی است . میزان در آمد یا افزایش دارایی را بادر صد بیان می کنند.بنابراین معمولاً نرخ بازده، نشان دهند کل در آمد سالانه ومنفعت سرمایه است که بر حسب درصدی از مبلغ سرمایه گذاری بیان می شود.
– ریسک را می توان احتمال متفاوت بودن بازده وا قعی با بازده مورد انتظار تعریف کرد. در ادبیات مالی انواع ریسک های مختلف شناخته شده است.از یک دیدگاه می توان ریسک را به دو دسته طبقه بندی کرد. دسته اول شامل ریسک هایی است که به عوام

ل داخلی شرکت مربوط می شود. این نوع ریسک را ریسک غیر سیستماتیک می گویند. دسته دوم شامل ریسک
¬¬¬¬¬¬¬_______________________________
1-(نیکومرام، رهنمای،هیبتی،1381 ص 200)

هایی می شود که خاص یک شرکت یا چند شرکت نبوده بلکه به کل بازار مربوط می شود.این نوع ریسک را ریسک سیستماتیک می نامند.1
ا هرم در حقیقت عبارت از درصد تغییرات متغیر وابسته تقسیم بردرصد تغییرات تغییر مستقل است.2 اهرم ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند،دست

ه اول اهرم عملیاتی ودسته دوم اهرم مالی است،که به تغییرات سودسهامداران عادی در مقابل نوسانات EBIT اشاره دارد.تغییرات مزبور از طریق انتشارسهام ممتاز واستقراض به وجود می آید.اهرم مرکب ترکیبی از اهرم عملیاتی واهرم مالی است.2
هیچ ارزیابی پروژه سرمایه گذاری نمی تواند بدون آگاهی از حداقل نرخ بازده وریسک لازم برای پذیرفتن سرمایه گذاری انجام پذیرد.از طرفی هر تصمیمی یا تغییری که در درون شرکت اتفاق می افتد بر بازده وریسک سهام عادی شرکت تأثیر می گذارد.3
آنچه در این تحقیق بعنوان مسئله مطرح بوده است:
1- آیا بین ریسک سیستماتیک پرتفوی وبازده پرتفوی رابطه معنا داری وجود دارد؟
2- آیا بین ریسک سیستماتیک و اهرم مالی با بازده پرتفوی رابطه معناداری وجود دارد؟
اهمیت موضوع تحقیق

به دلیل سرمایه بری بخش صنعت،لذا از هم ضروریات توسعه صنعتی کشور وجود یک بازار کارآمد است،که مسیر نخواهد شد مگر با وجود انواع ابزارهای مالی مؤثر در بازار سرمایه بنابراین اوراق بهادار که به عنوان یک بخش عمده واساسی در بازار سرمایه تلقی می شود باید به عنوان پایه توسعه بخش های تولیدی وصنعتی کشور شناسایی شود.
در بازار سرمایه یکی از مهمترین مباحث،ریسک سیستماتیک وبازده می باشد.مخصوصاً ریسک سیستماتیک که اعتقادبراین است ، بازده سهام بر اساس ریسک سیستماتیک است
وسرمایه گذار براساس تحمل ریسک سیستماتیک بیشتر بازده بیشتری دریافت می کند.

__________________________

1- شفیع زاده 1375 ص 5
2- نیکومرام،رهنمای،هیبتی،1381ص 194
3-رضاشباهنگ1375ص227
____________________________
2- مرادی 1379 ص42

بنابراین ریسک غیر سیستماتیک ،ریسک اضافه ای است که تحمل آن هیچ صرفی برای سرمایه گذارندارد.
اهمیت این تحقیق دراین بعد است که ارتباط بین دومفهوم که یکی مربوط به مسائل مالی شرکت ودیگری مربوط به بازار سرمایه وسرمایه گذاران است را مورد بررسی قرارمی دهد. البته در عالم تئوریک ارتباط مثبت بین ساختارسرمایه و ریسک سیستماتیک سهام عادی شرکت ثابت شده است و می دانیم که در عالم تئوریک معمولاً بازار سرمایه را کارا در نظر می گیرند. اگر ما بتوانیم ارتباط بین این دو را ثابت کنیم،می توانیم ادعا کنیم که بازار ما در ارتباط با متغیر های موجود در این تئوری کار است.
اهمیت تحقیق
تبین رابطه بین ریسک سیستماتیک ،بازده پرتفوی و اهرم مالی به عنوان مبنای تئوریک از جمله اهداف علمی تحقیق حاضر به شمار می رود.در این تحقیق آزمودن روشهای علمی قابل قبول که درادبیات ومفاهیم بازارهای مالی وسرمایه از طرف اندیشمندان ارائه شده است براساس واقعیات محیطی یعنی بر پایه اطلاعات شرکت های مورد تحقیق مد نظر محقق بوده واز جمله اهداف علمی اصلی این تحقیق می باشد.
هدف کاربردی این تحقیق پاسخ به نیاز سرمایه گذاران در سهام شرکتها، مدیران شرکتها ومؤسسات،سازمان بورس اوراق بهادار،کارگزاران بورس اوراق بهادار،دانشجویان و محققان و; می باشد.
پیشینه و مبانی نظری تحقیق
برآوردو پیش بینی قیمت اوراق بهادار(دارایی مالی ) جهت تصمیم

گیری مالی اهمیت ویژه ای دارد.مفهوم بتا یک معیار ومقیاس ریاضی است که ریسک سیستماتیک یک دارایی را از نقطه نظر اثرات آن روی گروهی از دارایی ها (پرتفوی)بررسی واندازه گیری می کند.1

__________________________________________
1- محمدی 1383-1382ص 2 3
این ضریب از طریق محاسبات ریاضی استنتاح می شود وهر

چه ضریب حساسیت بزرگتر باشد،نشان دهنده سطح ریسک بالاتری است وضریب پایین تر نشان دهنده سطح ریسک پایین تر می باشد.1
حقیق را دو پژوهشگر به نامهای شارپ وکوپر انجام دادند.ضریب حساسیت را برای سهام پذیرفته شده در بورس نیویورک محاسبه نمودند ودر آن تحقیق نشان دادند تا حدودی می توان بر مبنای ضریب حساسیت تاریخی ،ضریب حساسیت آینده را پیش بینی کرد.2
پژوهشگربنام هاهادا ثابت کرد که میزان بدهی با ضریب حساسیت رابطه مستقیم دارد. اگر ساختار سرمایه شرکت به گونه ای باشد که بتواند بد هی های خود با بازپرداخت واوراق قرضه را ازدورخارج کند،؛ اهرم مالی کاهش می یابد واین امر معقول است که انتظار داشته باشیم بتای تاریخی آن نسبت به گذشته کاهش یابد.
محققی بنام بندری ثابت کرد علاوه بر ریسک سیستماتیک که عامل مؤثری در تعیین بازده سهام می باشد، عوامل دیگری از جمله اهرم مالی نقش مؤثری در بازده سهام دارد.بنابراین این شخص مدل ژگرسیون خطی چند متغیره را مطرح کرد
قرضه را ازدورخارج کند،؛ اهرم مالی کاهش می یابد واین امر معقول است که انتظار داشته باشیم بتای تاریخی آن نسبت به گذشته کاهش یابد.

محققی بنام بندری ثابت کرد علاوه بر ریسک سی

ستماتیک که عامل مؤثری در تعیین بازده سهام می باشد، عوامل دیگری از جمله اهرم مالی نقش مؤثری در بازده سهام دارد.بنابراین این شخص مدل ژگرسیون خطی چند متغیره را مطرح کرد.
در دهه 1950 هری ماکس مارکویتز به عنوان پایه گذار نظر مدرن پرتفوی ،نظر همگان را به خود جلب کرد.
برای محاسبه ریسک پرتفوی لازم است ابتدا ریسک هر یک از اوراق تشکیل دهنده پرتفوی بدست آید وکوواریانس معیاری مطلق از درجه ارتباط بین بازده یک جفت اوراق بهادار می باشد .
مارکویتز پیشنهاد کرد که رویه ساده تری را دنبال کنند وبجای اینکه بازده تک تک اوراق بهادار را با یکدیگر در نظر بگیرد،بازده تک تک اوراق بهادار به شاخص کل قیمت

های بازاربا یکدیگر مقایسه شودواز بطن این پیشنهاد نظریه قیمت گذاری دارایی سرمایه ای (CAMP) یا نظریه بازار سرمایه شارپ مطرح شد.3
____________________________
1- جعفری 1381 ص 30
2- جهانخانی ،پارسائیان1379 ص 416
1- اسدالهی،79 ص10،11
پایان نامه آقای حسن قالیباف اصل که در سال 1373 به راهنمایی دکتر محمد تقی شهیدی به بررسی تأثیر ساختار سرمایه(اهرم مالی)برروی ،ریسک سیستماتیک سهام عادی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام گرفته است ونتایج تحقیق نشان می دهد که میانگین بتای غیر اهرمی کوچکتر از میانگین بتای اهرمی می باشد.
پایان نامه آقای شهرام بندپی در سال 79-خانم مریم صفاریان دردی سال 78 ودکتر ایرج نوروش وعباس وفاداردر سال 78 به بررسی رابطه بین ریسک وبازده سهام عادی در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته وبه این نتیجه رسیده اند که رابطه معناداری بین این دو متغیر وجود دارد.
بلاک(Black)،جنس (Jensen)واسکولز(Scholes) مطالعات

دقیقی روی سهام عادی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورک مورد بررسی قرار دارند نتایج تحقیق نشان داد که همسویی بین ریسک وبازده اوراق بهادار وجود ندارد.
مندل کروری(1986)تأثیر اهرم مالی و اهرم عملیاتی را بر ریسک سیستماتیک سهام عادی بررسی کرده است وبه این نتیجه رسیده است که بین ریسک سیستماتیک ودرج اهرم مالی ارتباط مثبت وجود دارد.
فرضیه های تحقیق

فرضیه اول: بین ریسک سیستماتیک وبازده پرتفوی رابطه معنا داری وجود دارد.
فرضیه دوم:بین اهرم مالی،ریسک سیستماتیک با بازده پرتفوی رابطه معناداری وجود دارد.
روش تحقیق
روش تحقیق، روش همبستگی پیرسون است وبه بررسی روابط بین دو یا چند عامل می پردازد.
مدل تحقیق
– بازده هر سهم براساس قیمت های اول دوره وآخر دوره ونیز منافع مالکیت سهامدار در آن دوره محاسبه شده است.منافع مالکیت شامل مبلغ سود پرداختی به سرمایه گذار،سهام جایزه، افزایش سرمایه از محل اندوخته مطالبات، افزایش سرمایه از محل آورده های نقدی سهامداران است.
pit- pit-1+Dit+sdit +fd it

که:
pit: نرخ بازده سهام i در دوره t pit : قیمت سهام i در دوره t
pit-1 :قیمت سهام i در دوره t-1 pit : مبلغ سود پرداختی به سهامداردردوه t
Sdit : افزایش سرمایه از محل اندوختن یا مطالبات fdit : افزایش سرمایه ازمحل آورده های نقدی1
نحوه محاسبه بازده پرتفوی بازاربراساس شاخص کل بورس به صورت زیرمحاسبه می شود

____¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬______________________________¬¬________ = نرخ بازده پرتفوی بازار=

نحوه محاسبه RP (بازده پرتفوی)از میانگین موزون نرخ بازده شرکتهای نمونه با استفاده از فرمول زیر بدست می آید:

ضریب حساسیت با استفاده از نرم افزار spss وبا در اختیار داشتن RP و Rm محاسبه می شود.در این تحقیق مبنای محاسبه ضریب حساسیت تعیین حداقل مجذورات خط رگرسیون می باشد.خط رگرسیون به صورت زیر محاسبه می شود:
Rpt= p+ Rmt+ ep
این معادله بیان کننده این مطلب است که اگر یک واحد به بازده بازار اضافه شود،نرخ بازده پرتفوی به اندازه ریسک سیستماتیک اضافه خواهد شد.

– اهرم مالی میزان استفاده از بدهی برای تأمین مالی دارایی ها می باشد.

=اهرم مالی
برای فرضیه دوم که مربوط به بررسی ارتباط بین اهرم مالی،ریسک سیستماتیک وبازده پرتفوی می باشد از رگرسیون چند جانبه استفاده می کنیم.
RP= p+ Rm+ flP+ ep
وبرای محاسبهFLP از فرمول زیر استفاده می کنیم:
ni=1 FLit
FLit : اهرم مالی شرکت i در دوره t

جامعه ونمونه آماری
در این تحقیق جامعه آماری مورد نظر حکیم شرکت های صنایع خودروسازی ،سیمان وپتروشیمی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند.نمونه آماری برابر جامعه آماری در نظر گرفته شده است.وداده ها ی تحقیق شامل قیمت های اول وآخر هر دوره به همراه سود تقسیمی،مزایای حق تقدم سهام، مزایای سهام جایزه، جمع دارایی ها،جمع بدهی ها و شاخص کل بورس به از سالهای 1375 تا 382 می باشد.
ابزار تحقیق
صورتهای مالی شرکت های مورد تحقیق به همراه یاداشت های پیوست آن وگزارشهای موجود در حاشیه بورس اوراق بهادار تهران مجموعاً ابزار گردآوری اطلاعات تحقیق حاضر را تشکیل می دهد.
متغیر های تحقیق:
برای فرضیه 1 بازده پرتفوی به عنوان متغیر وابسته وشاخص نسبی ریسک یعنی ضریب حساسیت به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است.
در فرضیه 2بازده پرتفوی به عنوان متغیر وابسته ،شاخص نسبی ریسک(ضریب حساسیت)، واهرم مالی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است.
تجزیه وتحلیل داده ها
جهت آزمون فرضیه های تحقیق ازروش همبستگی پیرسون استفاده شده است که نتایج حاصل ازآن برای 6 دوره یک ساله 75تا80 و4دوره 6ماهه81تا82 برای پرتفوی(21 شرکت فعال در صنعت خودروسازی،پتروشیمی وسیمان)به صورت زیر آمده است:

یافته های تحقیق
مدل اول:
Rp= p+ Rm+ ep
چون عرض از مبدأ در سطح پنج درصد معنی دار نیست مدل را مجدداً بدون عرض از مبداً برازش می کنیم با توجه به اینکه 868/0 = Rبین متغیر مستقل ومتغیر وابسته رابط مستقیم وجود دارد واین همبستگی قوی است .با توجه به مقادیر753/0= 2R نشان می دهد که به ازای یک درصد تغییر در متغیر مستقل ، متغیر وابسته به میزان 753/0 تغییر می کند . با توجه به مقادیر ارائه شده t,f، مقدار ثابت در معادله رگرسیون در سطح معناداری وجود ندارد.اما بدون در نظر گرفتن عرض از مبدأ مدل را آزمون کرده ایم با فرض اطمینان 95% وسط

ح خطای 5% فرض صفر آماری در مورد رابطه ی بین ریسک سیستماتیک وبازده پرتفوی رد می شود.
مدل دوم: P +R m +FLp+ep RP=
چون عرض از مبدأ در سطح 5درصد معنی دارنیست مدل را مجدداً بدون عرض از مبدأ برازش می کنیم. مدل در سطح 10درصد برای هر دو متغیر مستقل معنی دار است.
با توجه به مقدار محاسبه شده 954/0 = R ،ارتباط مستقیم بین متغیرهای مستقل ووابسته وجود داردوباتوجه به مقدار910/=0 R2 ،تغییرات متغیر وابسته به وسیله تغییر در متغیرهای
مستقل ایجاد می شود با توجه به مقادیر ارائه شده t,f و سطح معناداری آنها با سطح خطای 10% واطمینان 90% فرض صفر آماری رد می شودو وجود ارتباط بین اهرم مالی وبازده مورد تأیید قرار می گیرد.

– با وارد کردن متغیر مستقل اهرم مالی به مدل اول وطرح مدل دوم، عوامل مؤثر بربازده علاوه برریسک سیستماتیک ،اهرم مالی نیز یکی از عوامل تعیین کننده می باشد.
نتایج تحقیق
همانطورکه تحقیق مشاهده می شود،بین ضریب حساسی

ت وبازده سهام پرتفوی رابطه معناداری وجود دارد.یعنی می توان بر اساس ضریب حساسیت ،بازده پرتفوی راتبین کرد . با توجه به مقدار 753/0 = R2 نشانگر این است که 3/75 در صد از تغییرات بازده پرتفوی توسط ریسک سیستماتیک بیان می شود و 7/24درصد تغییرات به ریسک غیر سیستماتیک مربوط می شود.همچنین بین اهرم مالی، ریسک سیتماتیک وبازده پرتفوی رابطه معناداری وجود دارد.یعنی براساس اهرم مالی وریسک سیستماتیک می توان بازده پرتفوی راتبین کرد.در واقع با اضافه کردن متغیر مستقل اهرم مالی به مدل اول وطرح کردن مدل دوم، متغیرهای مستقل اهرم مالی وریسک سیتماتیک می توانند 91درصد از تغییرات بازده پرتفوی را بیان کنند.
پیشنهادات حاصل از تحقیق
1- پیشنهادمی شود سرمایه گذاران برای رسیدن به بازده ی بیشتر به ریسک سیتماتیک پرتفوی توجه کنند.
2- پیشنهاد می شود علاوه بر در نظر گرفتن عامل ریسک سیستماتیک در تعیین بازده پرتفوی به عوامل دیگر از جمله اهرم مالی توجه شود. زیرا اهرم مالی پرتفوی با

بازده پرتفوی ارتباط مستقیم دارد.
3- پیشنهادات می گردد علاوه بر ریسک سیستماتیک واهرم مالی سایر عوامل مؤثر بر بازده مورد بررسی قرار گیرد.
محدودیت ها و موانع تحقیق:
1- برای جمع آوری اطلاعات مربوط به پیشینه تحقیق به دلیل متمرکز ن

بودن اطلاعات موجب صرف وقت زیاد شده است.
2- عدم وجود اطلاعات میان دوره ای شرکت ها برای محاسبه اهرم مالی باعث شده که که روی اطلاعات پایان دوره متمرکز شویم.

منابع ومآخذ
1- نیکومرام،هاشم- رهنمای رود پشتی،فریدون-هیبتی، فرشاد-مدیریت مالی1و2 انتشارات ترمه 1381
2- شفیع زاده ،علی، تحقیق پیرامون ارتباط بین ریسک سیستماتیک وبازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران،پایان نامه کارشناس ارشد 1375
3- شبا هنگ ،رضا مدیریت مالی، جلد اول،1379،مرکز تحقیقات تخصصی حسابرسی ،
4- مرادی ،زهرا،بررسی تطبیقی ریسک وبازده در طی دوره قبل وبعد از تغییرات سیاست ها و مدیریت بورس 1379
5- محمدی زاده- بررسی رابطه بین میزان دارایی ها با بازده وریسک سهام شرکت ها ی پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران پایان نامه کارشناس ارشد،واحد علوم و تحقیقات،

83-1382
6- جعفری نسب ،تیمور بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک وبازده سهام در صنعت دارویی در بورس اوراق بهادار تهران – پایان نامه کارشناس ارشد علوم وتحقیقات 1381
7- پی نوو،ریموند،1379، مدیریت مالی،ترجمه جهانخانی وپارسائیان انتشارات سمت
8- اسدالهی، یحیی،1379، بررسی عملکرد شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته ش

ده در بورس اوراق بهادار از نظر ریسک وبازده ،پایان نامه کارشناسی ارشد،واحد تهران مرکز.
9- انوری رستمی ،علی اصغر1378،مدیریت مالی وسرمایه گذاری ،انتشارات طراحان نشر
10- رهنمای رودپشتی ،فریدون وفرزین ،اکرم 1382،کلیات مدیریت مالی،انتشارات جنگل
11- صدرایی ،شیوا بررسی ارتباط بین ریسک سیستماتیک وبازده سهام در اوراق بهادار پایان نامه کارشناسی ارشد واحد علوم وتحقیقات.

12The impact of the Degress of operating and financial leverage on the systematic Risk of common stock another look.stephen p. Huffman.
Florida state university
13. systematic risk and revenue volatility.
Harry F.Griffin, san Houston university, Michaed T.Dugan,the university of Alabama.

دانلود مقاله فلسفه نماز word

 دانلود مقاله فلسفه نماز word دارای 25 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله فلسفه نماز word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله فلسفه نماز word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله فلسفه نماز word :

فلسفه نماز
تمام پدیدههاى نظام هستى معلول و مخلوق ذات حق بوده و منشأ آفرینش آنها خالق قادرى است که هستى از او نشأت گرفته است. همه موجودات از جمله انسان از فیض حق وجود یافتهاند. و نه تنها در مقام حدوث بلکه در مقام بقاء نیازمند و محتاج اویند.
یعنى خداوند نه تنها نعمت وجود را به موجودات اعطا نموده است بلکه ربوبیت و سرپرستى آنها را نیز عهدهدار گشته است پس خدا هم خالق است و هم رب، و همه موجودات به خالقیت و ربوبیت او اعتراف دارند.
یسبح لله ما فى السموات وما فى الارض الملک القدوس العزیز الحیکم.
«تسبیح مىگوید خدا را آنچه در آسمانها و در زمین است آن پادشاه پاک عزیز حکیم را».
انسان که اشرف کائنات است بر اساس فطرت به ربانیت او مقر و معترف است و هرگونه شرک را از او نفى مىکند و لازم است که فقر خویش و غناى خالق، کوچکى خود و عظمت رب را اظهار نماید و رمز نماز در همین است که بنده اظهار عبودیت و بندگى نماید. چنانچه در کلام گوهر بار امام رضا(علیه السلام) آمده است که: عله الصلاهِ انَّها اقرارٌ بالربوبیّه لله ـ عزّ وجل ـ وخلعُ الانداد وقیامٌ بین یدى الجبّار جلّ جلاله بالذّل والمسکنه والخضوع والاعتراف.
«علت نماز اقرار به ربوبیت خدا و نفى هرگونه شریک براى او و ایستادن با خضوع و کوچکى و بیچارگى در پیشگاه خداست»(2).
از آن جهت که آدمى مرکّب از عقل و شهوت است و نیز در فرمان بردارى او هیچ گونه جبرى وجود ندارد بلکه با اختیار زندگى مىکند قطعاً داراى معاصى و گناهان هم هست پنج بار ایستادن در مقابل خداوند در حال نماز به معناى اعتراف به گناه و درخواست آمرزش گناهان و طلب مغفرت در مقام عمل است.
پس «نماز، ایستادن با اعتراف به گناه و درخواست آمرزش گناهان پیشین و نهادن صورت بر زمین پنج نوبت در شبانه روز با عظمت خدا، همراه است».
و چون هواى نفس هر لحظه او را به غفلت و سرکشى سوق مىدهد و به غرور و خود خواهى دعوت مىکند و به افزون طلبى و تمامیت خواهى فرا مىخواند باید در مقابل آن، عاملى باشد بسیار قوى و نیرومند که جلوى این رذایل را سد نموده و او را به سمت عزت و عظمت انسانى سوق دهد که آن نماز است چون نماز تنها عنصر بازدارنده از ذمائم اخلاقى است.
چنانچه در حدیث آمده است که «نماز موجب یاد خدا و دورى از غفلت و سرکشى و باعث خشوع، فروتنى و خواهان طلب افزایش معنوى و مادى است».
و چون در سرشت آدمى نسیان و فراموشى عجین است هر لحظه بیم آن مىرود که انسان خود و آفریدگارش را به باده نسیان و فراموشى سپرده و طغیان و سرکشى را پیشه خود سازد و عمرى را در حیوانیت و پستى
سپرى سازد و کمال و انسانیت خویش را در حیات حیوانى ببیند اینجاست که: «نماز او را به مداومت بر ذکر خدا در شب و روز بر مىانگیزاند تا بنده، مولى و مدبر و آفریدگار خود را فراموش نکند چرا که فراموشکارى، باعث طغیان و سرکشى خواهد بود»(1).
وبالاخره اینکه فلسفه نماز، حضور در پیشگاه ربوبى و اظهار بندگى و عبودیت و اقرار به ربوبیت پروردگار و جاودانگى بر آن ذاتى است که موجب مىشود بنده در پى اصلاح و سعادت خویش برآید و به کمال انسانى خود دست یابد. «انسان در حال نماز در محضر خدا و به یاد خداست و همین حالت او را از معاصى بازداشته و از همه تباهىها و تاریکىها او را مانع مىشود».

فلسفه قبله
حالت نماز از بهترین حالات روحانى و معنوى انسان در تمام لحظات عمرش بحساب مىآید بنده خود را به تمام معنى آماده مىسازد تا با معبود خویش سخن بگوید. عبد وقتى در مقابل معبود خویش قرار مىگیرد و مهیاى سخن گفتن با او مىگردد احساس مىکند که باید آدابى را درنظر بگیرد و با حفظ آن آداب با او سخن بگوید چنانچه در عرف اجتماعى هم چنین است.
یکى از آداب این حالت معنوى و ملکوتى، قیام در مقابل کعبه است، محلّى که جلوهاى از حق در آن تجلّى یافت و نمونهاى از تصویر کعبه حق در بیت المعمور در این سراى مادى در آن مکان ظهور یافت. لذا فرمان رسید به آنان که مىخواهند از دنیّت دنیا اِدبار نموده و قلب خویش را از همه امور سرگرم کننده آن بازداشته و با انقطاع از ملعبههاى خلق وصال به حق پیدا نمایند به قبله اقبال نمایند تا شاید بدان واسطه نورانیت قلبشان به وجود جسمانى و مادى آنان تسرّى یافته و قدرت حق را با خلافتى که از قِبَل او بعهده دارند در زمین ظاهر سازند. چنانچه از امام صادق(علیه السلام) منقول است که فرمودند: «هرگاه براى نمازى رو به قبله ایستادى از دنیا و آنچه در آن است و مردم و آنچه در آنند مأیوس باش و قلبت را از هر چیز که تو را از خدا غافل مىکند خالى کن و با چشم دل عظمت خدا را نظاره کن»(1).
و قیام مقابل کعبه در حال نماز باید یادآور ایستادن انسان در مقابل عظمت الهىاذا استقبل المصلى القبله استقبل الرحمان بوجهه لا إله غیره.
«آنگاه که نمازگزار روى به قبله مىایستد روى به آن خدایى ایستاده است که جز او خدایى نیست»(2).
در واقع رو کردن به قبله به معناى بردن دل بدانجاست یعنى سپردن دل به صاحبدل است که گناه را از او باز دارد و در مسیر کمال سیر دهد بنابر این استقبال ظاهرى به کعبه باید با توجه باطنى بدان همراه باشد والاّ نماز، او را سودى نبخشد. «حاتم اصم را از نمازش پرسیدند در جواب گفت: چون وقت نماز آید وضو سازم و به موضع نماز روم پس براى نماز کعبه را در میان دو ابروى خود فرض مىکنم و صراط را زیر دو قدم خود و بهشت را بر راست و آتش را از چپ و ملک الموت را پشت سر و آن نماز را آخرین نماز خود پندارم و با خوف و رجا، با خضوع و خشوع و اخلاص آن را انجام دهم»(1).
پس استقبال به قبله در حال نماز به معناى استدبار دل از غیر خداست. و اعراض از قبله به معناى استقبال به غیر اوست. و به همین خاطر توجه به قبله در نماز از واجبات شمرده شده و روى گردانى از آن از محرمات به حساب آمده چنانچه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)فرمودند: «آیا آن کس که در نماز صورتش را از قبله بر مىگرداند نمىترسد از اینکه خداوند او را مسخ نماید و صورتش را مبدّل به صورت حمار کند».

سرّ الله اکبر
گفتن تکبیر به معناى ورود در حریم معنوى نماز است و با تعظیم و تکبیر در شروع نماز خداوند او را تکریم و تعظیم نماید و او را نزد بندگان دیگرش بزرگ بدارد چون او با بیان الله اکبر نه تنها خالق خویش را بزرگتر دانسته بلکه از او نفى شرک نموده است. و این مضمون کلام گوهر بار امام حسن عسکرى(علیه السلام) است که فرمودند: «هنگامى که نمازگزار دو دستش را جهت گفتن الله اکبر بالا برد و ثناى خدا گوید خداى تعالى به ملائکه خود چنین فرماید: اى عبادت کنندگان من آیا نمىبینید بندهام را که چگونه مرا بزرگ و عظیم شمرد و از شریک و تشبیه و نظیر پاک دانست و دستش را بلند کرد و دورى جست از گفتههاى دشمنان من که براى من شریک قائلند شما را شاهد مىگیرم به درستى که به زودى من او را در دار جلالم بزرگ و عظیم خواهم کرد و پاک مىگردانم او را در پاکیزگى دار کرامتم و او را از گناهان پاک مىسازم و از عذاب جهنّم و آتش آن او را حفظ مىکنم»(1).
و شاید سرّ بالا بردن دستان به هنگام تکبیر (الله اکبر) نفى همه امور دنیوى و قدرتهاى پوشالى و یا نفى همه اوصاف مادى از اوست. چنانچه از على(علیه السلام) منقول است که فرمودند: وجه دیگر «الله اکبر» این است که کیفیت و چگونگى را از او نفى مىکند گویى اذان گوینده مىگوید: خداوند والاتر از آن است که وصف کنندگان صفت او را ادراک کنند»(2).
گفته مىشود همین که وقتى بندهاى تکبیره الاحرام نماز را بگوید خداوند به او توجه کند و فرشتهاى را مأمور کند که ثواب همه اجزاى نماز را به دست او سپارد و او را نزد خود عزیز دارد و مشمول عزت خود گرداند و در قلب او اثر کبریائى خویش را نمایان سازد اگر ذکر تکبیر او از روى صدق و صفا باشد.
ولى اگر در قلب او چیزى باشد که از حقیقت معناى تکبیر بازش دارد خداوند او را از حلاوت و شیرینى یاد خود محرومش سازد و از قرب به خود و شادمانى مناجات محجوب سازد. امام صادق(علیه السلام) را در این باره کلام زیبائى است که فرموده ایشان چنین است: «پس به هنگام نماز دل خود را بیازماى اگر شیرینى نماز را و در عمق جان، سرور و بهجت آن را
مىیابى و دلت از راز و نیاز با او شادمان است و از گفتگو با او لذت مىبرد بدان که خداوند، تو را در تکبیرى که بر زبان راندهاى تصدیق فرموده است و گر نه بدان فقدان لذّت مناجات و محرومیت از شیرینى عبادت دلیل بر این است که خداوند تو را در گفتن تکبیرات دروغگو دانسته و از درگاه خود رانده است».
و اینکه چرا گفتن هفت تکبیر در ابتداى نماز داراى ثواب و فضیلت است هشام بن حکم گوید از امام موسى کاظم(علیه السلام) پرسیدم امام در پاسخ فرمودند: «اى هشام خدا آسمانها را هفت، زمین را هفت و حجابها را هفتگانه آفرید پس چون پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) را به معراج برد و قرب او به پروردگارش به اندازه فاصله دو کمان یا نزدیکتر شد یک حجاب از حجابهایش برداشته شد پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) تکبیر گفت و آغاز نمود به گفتن کلمات افتتاحیه نماز، پس چون حجاب دوم برایش برداشته شد تکبیر گفت و به همین منوال گذشت تا به هفت حجاب رسید پس آن جناب هفتتکبیر گفت بدین علت براى افتتاح نماز هفت تکبیر گفته مىشود».

نماز و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی
در دنیای مادی و ماشینی امروز، همه به دنبال پیشرفت و ترقی هستند و هر روز برای دستیابی به امکانات بهتر و جدیدتر تلاش می کنند، تا از رفاه بیشتری برخوردار شوند. این همه اختراع و اکتشاف به خاطر راحتی و تأمین نیازهای جسمی انسان است. آیا درمیان این همه رفاه اهمیتی هم به غذای روح بشر داده شده است؟
اصلا غذای روح انسان چیست؟
هدف از آفرینش موجودات عبادت است. حال عبادت چیست؟ تمامی کارها و اعمالی را که ما انجام می دهیم اگر برای رضای خدا باشد، عبادت محسوب می شود. چرا که آن چیزی که یک امر را عبادت می کند آن است که با انگیزه و نیت پاک و مقدس انجام شود و به تعبیر قرآن رنگ خدایی داشته باشد و عبادت نیز خود شامل درجه های مختلفی می باشد که نماز عالیترین نوع آن محسوب می شود زیرا نماز تنها عبادتی است که انسان هر روز موظف به انجام آن است و به ماه و فصل و شرایط خاصی وابسته نیست و این عبادت اثرات مختلفی را برای انسان در زندگی فردی و اجتماعی به همراه دارد ازجمله اینکه: عامل نزدیکی به خداوند و بازدارنده از گناه و دوری از شیطان است، زیرا نمازی که در اول وقت باشد و تمام شرایط آن به جا و با حضور قلب ادا شود باعث می شود انسان ازدرون و برون درمقابل خطرات شیطان حفظ شود؛ دوم: نماز عامل پاکی جسم و روح انسان است زیرا روح انسان نیز درمیدان زندگی روزانه درمعرض آلودگی های زیادی مانند هوسها، خودخواهیها، غرور، تکبر و کینه و حسد قراردارد سوم: نماز، تمرین وظیفه شناسی و قبول مسئولیت پذیری است و مانعی دربرابر بی بندوباری و سهل انگاری نسبت به وظایف و کمکی به پیشرفت در زندگی می باشد چهارم: نماز وسیله ای برای حفظ تعادل فرد در مقابل سختیها و نعمتها می باشد. این عامل سازنده ایستادگی و مقاومت انسان را در فراز و نشیب زندگی حفظ کرده و باعث می شود که فرد دربرابر هرگونه سختی و رنجی نلغزد و درهنگام سختیها به خدا توکل کند و او را تکیه گاه امنی برای خود بداند زیرا نماز عالیترین مهم ترین وسیله استعانت و یاری جستن ازخداوند است که در مواقع سختی و برای رفع پریشانی و نگرانی سفارش شده است. از دیگر فواید نماز، کبرزدایی است، حضرت علی(ع) درنهج البلاغه نماز را عامل تنزیه و تزکیه از کبر و خود بزرگ بینی معرفی می فرمایند و می گویند: خداوند حکیم، نماز را برای پاکسازی و جداسازی انسان از بیماری کبر و خودستایی مقرر فرموده است.
نماز عامل بازدارنده از گناه و شهوت است زیرا نماز واقعی انسان را از زشتیها و منکرات باز می دارد و باعث می شود که انسان در موقع نماز از هرگونه بی عفتی پاک باشد و روحش نیز مانند جسمش طاهر شود.
نماز نوعی تمرین بدنی یا ورزش است که انسان را شاداب و سرحال می کند و باعث می شود که تنبلی و کسالت از او دور شود و انسان با نشاط بیشتری به کار و فعالیت بپردازد.
یکی از اثرات اجتماعی نماز ترس از عذاب قیامت است زیرا یادآور معاد و روز محشر است و درنتیجه سبب می شود تا انسان مواظب رفتار و اعمال خود باشد چرا که خود را درپیشگاه خداوند مسئول می داند نماز، وسیله ارتباط خالق با مخلوق و به منزله پلی برای رسیدن به خداوند است و مشوقی برای انفاق کردن اموال به دیگران به این ترتیب، افراد هم ارتباطشان را با خدا حفظ می کنند و هم پیوندشان را با مخلوق، خداوند دراین زمینه می فرماید «قل لعبادی الذین امنوا یقیموا الصلاه و ینفقوا مما رزقناهم سراً و علانیه» به بندگان من که ایمان آورده اند بگو نماز را به پا دارند و از آنچه به آنان روزی داده ایم در پنهان و آشکار انفاق کنند. یکی دیگر از رموز نماز این است که خودبینی و غرور را درهم می شکند و به انسان درس تواضع و خشوع دربرابر خداوند و همینطور در زندگی می دهد نماز علاوه بر ایجاد خضوع و خشوع یک نوع تمرین جهاداست جهاد انسان با نفس خود. و بالاترین امر به معروف و نهی از منکر می باشد. نماز، استحکام بخش ارزشها و جلوگیری از فروپاشی شخصیت افراد و اعضاء یک جامعه می باشد. چرا که اگر افراد جامعه سست و بی مسئولیت باشند، اجتماع آنها نیز متزلزل خواهدشد.
خلاصه: نماز، عبادتی انسان ساز، وسیله ای برای وسعت رزق، شفای بیماریها، سهولت در امور زندگی و معیشت و دفع بلاها و خطرات است.

تآثیر نماز بر اعتیاد
حدیث از امام صادق (ع):
ای انسان ، تو طبیب خویشتن هستی ، هم دردها برای تو بیان شده است و هم به دوای آن دردخها راهنمایی شده ای
اعتیاد بلای سیاه و خانمان سوز . بشری در عصر بیگانگی از خود است . دامنه ابتلاء به اعتیاد از وابستگی به مشروبات مرگبار الکی در کشورهای غربی ( الکلیسم ) گرفته تا اعتیاد به مواد افیونی که بدبختانه هنوز گریبانگیر جامعه مسلمانان ماست گسترده است .
گویی ، انسان امروزی برای گم کردن خود و فرار از اضطرابها و افسردگیهای خویش راهی جز وابستگی به صدها نوع ماده روانگردان پیدا نکرده است . حال آن که اگر به مجموع تعداد معتادان به الک و مواد مخدر در سراسر جهان ، شمار کسانی که به لهو و لعب های دیگر از جمله قمار و انحرافات جنسی و ; اعتیاد دارند را اضافه کینم ، به آمار تکان دهنده و وحشتناکی خواهیم رسید که خبر از افول دردناک ستاره انسانیت می دهد .
با این که فجایع ناشی از اعتیاد از جنبه های مختلف فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و ; قابل بررسی است . اما تنها در بعد پزشکی قضیه می توان به این نکته اشاره کرد که هر سال بخش عضیمی از توان پزکشی و روانپزشکی کشورها ، مصروف درمان عوارض جسمی و روانی متعدد معتادان و تأثیرات شومی که خواه ناخواه بر اعضای خانواده شخص معتاد وارد میشود ، می گردد.
هر چند علتهای مختلفی در ابتلای به اعتیاد مطرح شده است . اما بیشتر تحذیر روان و تجربه تغییر حالات روانی ناشی از خود می گریزد و دچار خود فراموشی می شود و این برعکس جریان مقتدر خودشناسی و معرفت النفس موجود در تعالیم نماز است . نمازگران با تکرار دائم آیات هفتگانه سوره حمد ( سبع المثانی ) که چون حلقه های به هم متصل ، هر کدام راهگشای بعدی می باشد . پیوسته سرنوشت خود را مرور می کنند و در مسیر خودشناسی و خود باوری گام بر می دارند و با اعتقاد به ایاک نعبد و ایاک نستعین از هیچ چیز جز خدا برای التیام دردرهای خویش یاری نمی جویند .
و این گونه ایت که نماز حقیقی تیشه بر ریشه اعتیاد می زند و به قول اندیشمند شهید و استاد بزرگ مطهری (‌ره) :
راز این که اکثر جانی های دینا معتاد بع یک سلسله سرگرمیهای خیلی شدید از قبیل مصرف تریاک و هرودین و مشروبات الکی و قمار هستند، این است که می خواهند از خودشان فرار کنند . مثل این مه دورنشان پر از مار و پر از عقرب است و دایم او را می گزند و این اعتیاد ها مانند مرفینی است که به انسانی که از شدت درد می نالید تزریق می کنند ، تا درد را احساس نکند ، این بدبختی بزرگی است که انسان نتواند خودش را آنچنان بسازد تا بتواند با خودش خلوت کند .
برعکس بیشتر اهل صلاح و تقوی و اخلاق ( نمازگزاران ) و آنهایی که ندای وجدانشان را همیشه می شنوند ، معتاد به اینها نیستند و از هز چند که آنها را از خودشان منصرف می کند ، فرار می کنند ، دلشان می خواهد ، خودشان یاشند و در خودشان فکر کنند . چون عالم درونشان از عالم بیرونشان واقعا سالم تر است .

تأثیر نماز بر وسواس های فکری
حدیث از امام صادق (ع) :
شیطان ، به وسیله وسواس نمی تواند بر ضرر بنده خدا کاری بکند ، مگر آن که بنده از یاد خدا اعراض کرده باد.
وسواس از قدیمی ترین اختلالات شناخته شده روانی است که بین مردم از شیوع نسبتا بالایی( حدود دو درصد جامعه ) برخوردار است وسواس را امروزه در دو عنوان کلی وسواس فکری ( مانند احتیاط یا تنفر مروبط به ترشحات و مواد دفعی بدن ، ترس از وقوع اتفاقات وحشتناک مثل آتش سوزی و مرگ و ; ) و وسواس عملی ( مانند شست و شوی دست ، استحمام ، آرایش مفرط ، امتحان دردها و قفلها ، مرتب و منظم کردن ، احتکار و جمع آوری و ;..) طبقه بندی می کنند.
موضوع سخن امروز ما وسواس فکری است که می تواند مشکلات متعدد و مسایل آزاردهنده بسیاری را برای شخص مبتلا و اطرافیانش به همراه داشته باشد . در این حالت شخص مبتلا ممکن است تصاویری ذهنی به شکل صحنه های وحشتناک و ناراحت کننده بسیاری داشته باشد که هر چه بیماری سعی در مقاومت در مقابل آنها دارد ، نمی تواند از آنها خلاص شود این وسوسه فکری از موضوعات بسیار کلی مانند سوال ذهنی درباره اینکه : چه کسی خدا را آفریده ؟ هدف از زندگی چیست ؟
و گرفته تا افکار گناه آلوده جنسی و ترسهای مرضی و ;.. متفاوت است و تقریبا همه این افکاتر بیمار را در وضعیت وحشتناکی قرار می دهند .
اما درست برخلاف آنچه که در مورد شخصیتهایی مثل جانی بانی یان ( خطیب و مؤلف انگلیسی در قرن هفدهم ( که به شدت از افکار وسواسی در ارتباط با خدا و مذهب رتج می برد ، به نظر می رسد ، مذهب و شکوهمندترین جلوه آن یعنی نماز می توانند در زدودن وسواس فکری نقش بسیار مهمی بازی کننند.

گواه این موضوع نیز یادآوری این مساله است که در منابع اسلامی و وسواس پدیده شناخته شده ایست و به آن به عنوان وسوسه ای از سوی شیطان اشاره می شود . به عنوان مثال در کتاب اصول کافی ( باب عقل و جهل ) آمده است : در نزد امام صادق (ع) شخصی را به عقل و درایت نام بردند و گفتند او وسواس دارد ، حضرت فرمود : چگونه عاقل است که شبطان را اطاعت می کند؟

در این مورد حتی منابع اسلامی از قول معصومین (ع) روشهای متعددی را برای پیشگیری و درمان وسواس پیشنهاد کرده اند ، کهاز آن جمله بهره از ادعیه و اذکار خاصی از جمله (لا اله الاا..) و ( لا حول و لا قوه الابا ;) می باشد که در حقیقت ماحصل همه آن روشها را می توان در ذکر خدا خلاصه کرد .

در منابع علمی جدید ، برای متوقف کردن افکار وسواسی ، علاوه بر درمانهای دارویی و حای قبل از آن درمانها ، از روشهای خاصی استفاده می شود که مهمترین آنها روش توقیف فکر نام دادر بدین ترتیب است که از بیمار خواسته می شود که به طور عمد افکار وسواسی خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان درمانگر با صدای بلند و بیزار کننده ، فریاد می زند : ایست !؟! به نظر می رسد این عمل جریان فکر وسواسی را متوقف می کند .
با این وصف برخی از اذکار و اوجهات حین نماز نه تنها به این قبیل روشها قابل مقایسه است ، بلکه بسیار مؤثر تر به نظر می رسد.
استفاده زبان و ذهن از ذکر غیر المغضوب علیهم و الضالین که جدایی راه مومن را از ابلیس و شیطان نشان می دهد دست کم ده بار ، طی نمازهای یومیه و فیض بردن از سورهمبارکه ناس بعد از حمد ، بخصوص توجه آیات شریفه من شر وسواس الخناس الذی یوسوس فی الصدور الناس به عنوان عواملی قدرتمند در توقف افکار وسواسی مطرحند .
همان طور که اشاره شد ائمه معصوم (ع) که پزشکان حقیقی بشرند ، برای دوری از وسواس ذکر خدا را پیشنهاد کرده اند و این فرمان الهی است که برای ذکر من نماز را به پا دارید (اقم الصلوه لذکری ) .

تأثیر نماز بر شیوع خودکشی
( و استعینوا بالصبر و الصلوه;.)
سوره مبارکه بقره آیات شریف 45 و 153
قدمت خودکشی به اندازه خود انسان است . در سراسر تاریخ مکتوب بشر ، به اقدام انسان برای از میان بردن
خود اشاره شده است که از آن جمله می توان به داستان خودکشی آژاکس درایلیا هومر اشاره کرد

ام به خودکششی موفق تا حدودی متفاوت است ، بعنوان مثال ثابت شده است که خودکشی های جدی و مصمم که معمولا از روشهای جدی و خشونت آمیز ( مثل پرت کردن خود از ساختمانهای مرتفع ، پریدن زیر قطار ، حلق آویز کدن ، بریدن رگ یا استفاده از گلوله و ;.) صورت می گیرد ، عمدتا در مردها و در سنین بالا و با موفقیت بوقوع می پیوندد .

در عوض اقدام به خودکشی به شیو.ه تهدید آمیز یا نمایشی و با استفاده از روشهای کم خطر تر مثل مصرف دارو ، بیشتر در خانمها و در سنین جوانی شایع است و کمتر به موفقیت می انجامد . هر چند که در موارد تهدید و اقدام نمایشی یه خودکشی نیز باید مساله را کاملا جدی گرفت . چرا که 70 تا 80 درصد کسانی که خودکشی موفق می کنند ، قبلا نیت خود را با کسی در میان گذاشتند که البته مورد توجه قرار نگرفته است .
در هر صورت آن چه که برای ما مهم است ، دلایل اقدام به خودکشی یا خودکشی موفق است که عمدتا به سه گرئه تقسیم می شوند :
1- زمینه های روانی 2- زمینه های اجتماعی 3- بحرانهای شخصی و اتفاقاتی که ایجائ فشار روانی می کنند.
درباره زمینه روانی ، یک بررسی آماری در آمریکا پیرامون خودکشی نشان داده است که : 72 درصد خودکشی های موفق به علت بیماریهای افسردگی ، 13 درصد به علت می بارگی ( الکلیسم ) ، 8 درصد به علت سایر بماریهای روانی و 7 درصد بدون هیج زمینه قبلی یا بیماری روانی خاص بوقوع پیوسته اند. بررسیهای مشابه وجود اختلالات شخصیت توأم با اعتیاد به الکل ویا مواد مخدر را در اقدام کنندگان به خودکشی و کسانی که موفق به خودکشی می شوند نشان میدهد .

اما از جمله زمینه های اجتماعی موثر در خودکشی ، به انزوای اجتماعی (ناشی از پیری ، بازنشستگی ، تغییر منزل و گسستن پیوند از خانواده و ;.) اشاره شد ه است . بعنوان مثال آسیب پذیری گروه مردان پیری شناحته شده اند که بر اثر بازنشستگی از کار و تقلیل روابط اجتماعی و کم شدن یا از دست دادن درآمد در آنها باعث ایجاد احساس از دست دادن موقعیت در جامعه و فقدان هدف در زندگی فردی شده است که احساس از دست دادن موقعیت در جامعه و فقدان هدف در زندگ فردی شده است که ممکن است منجر به احساس بی ارزشی و افسردگی گردد و در نهایت به خودکشی منجر شود .
در میان بحرانهالی شخصی ( سومین گروه) نیز فشارهای روانی ناشی از داغدیدگی ، فشار مالی و قانونی و وجود بیماری در خانواده حائز اهمیت یشتری شناخته شده اند .

با مرور کلی و گذرایی که بر عوامل ایجاد خودکشی انجام دادیم ، نقش نماز در تخفیف یا از بین بردن کامل هر یک از عوامل بررسی است . درباره تأثیر ایمان و نماز بر زمینه های روانی ، می توانیم به تأثیر عمده نماز در زدودن افسردگی و ایجاد امید و انگیزه زندگی در افراد اشاره نمود و این غیر از عوامل درونی و ناقل های عصبی شیمیایی ضد افسردگی است که توسط نماز فعال می شود و ما در نکته دوم از این مجموعه مقالات بدان اشاره نموده ایم .

بعلاوه واضح است که نمازگزار واقعی را با می و افیون ( که عوامل محرک دیگری در تحریک به خودکشی هستند ) ، میانه ای نیست . در مورد تأثیر نماز بر رفع اختلالات شخصیت نیز در آینده طی چند نکته سخن خواهیم گقت .

اما در زمینه های اجتماعی از جمله انزوای سالخوردگان نیز تأثیر نماز نمود بارزی دارد ، دیدگاه معنوی و آخرت گرای نمازگزار سبب می شود ، که به دوران پیری خویش ، بعنوان فرصتی از آخرین فرصتها برای تجدید میثاق با پروردگار خویش و توبه و رهایی از گناهان بنگرد و درست به همین دلیل است که پای ثابت مسجدهای ما را پیرا ن و خردمندان تشکیل می دهند .
گو این که جامعه اسلامی و نمازگزار روابط توأم با احترام و ارزش را با این گروه افراد بواسطه سابقه اسلامشان از ضروریات می داند .
اما در بعد بحرانها شخصی ، مثلا در مورد داغدیدگی ، باز هم دیدگاه معادنگر و تکرار مالک یوم الدین توسط نمازگزار او را ب طور کلی ، حتی از فکر خودکشی نیز دور می سازد . چرا که دیدگاه معادنگر نمازگزار سخن مولای متقیان جهان حضرت علی (ع) را به یاد می آورد که فرمودند : گمان کنید این شخصی که مرده است ، به مسافرتی دور و دراز رفته است و اگر روزی او از سفر باز نگردد ، شما برای دیدارش به همان سفر دور و دراز خواهید رفت .
به این ترتیب واکنش نشان دادن در مقابل داغدیدگی و سایر بحرانهای شخصی ، آن هم به شکل خودکشی در مورد مشلمان نمازگزار به کلی بعید به نظر می رسد . بخصوص که صبر و صلوه قدرتمندترین دستاویز های انسان در بحرانهای زندگی ، به حساب می آیند . به قول رهبر عظیم الشأن انقلاب : انسان در هر شرایطی به نماز محتاج است و در عرصه های خطر محتاج تر .

تأثیر نماز بر انحرافات جنسی
ان الصلوه تنهی عن الفحشا و المنکر
سوره ملارکه عنکبوت آیه 45
انحرافات جنسی از دردناک ترین مشکلات بشر د آستانه قرن بیست و یکم است . بررسیهای کینزی در سال 1948 نشان داد که از هر 100 مرد آمریکایی 4 مرد منحصرا همجنس خواه هستند ، یعنی کوچکترین تمایلی به جنس مخالف ندارند !؟!
این در حالیست که گروههای پر تعداد دیگری از این 100 نفر ، همجنس را بر غیر همجنس ترجیح می دهند یا تفاوتی بین همجنس و غیر همجنس برایشان نیست و یا با این که به غیر همجنس متمالیند ، بطور اتفاقی یا بیش از اتفاقی همجنس بازی نیز می کنند . بدین ترتیب این آمار نشان می دهد ، بیش از 3/1 مردان آمریکایی بعد از سالهای بلوغ خود همجنسی بازی کرده اند و حداقل نصف این آمار در مورد زنان آمریکایی نیز صادق است .

تازه این آمار مربوط به زمانی است که تفسیر غلط از تظریات فروید و انحرافات از آن ، گسترش چندانی پیدا
نکرده است . بدیهی است پس از گذشت چند دهه باید هم همجنس بازها به جایی رسید باشند که در پارلمان
آمریکا برای خود نماینده ها داشته باشند و کمیسیون ها تشکیل دهند.

جالب اینجاست که برخی منابع علمی روانپزشکی ، حتی این تمایل را در برخی کاملا بهنجار و در افراد طبیعی با شخصیت پایدار و عاری از هر گونه نشانه روانی و با انطباق خوب از نظر اجتماعی توصیف کرده اند ! با این اوصاف اگر همجنس بازی و لواط انحراف جنسی نیست ، می توان حدس زد ، که انحرافات جنسی در قاموس غرب دیگر چه واویلایی است !؟!
بچه بازی ، نمایش اعضای جنسی ، سادیسم و مازوحیسم جنسی ، مبدل پوشی، خود ارضایی، نظر بازی ، حیوان پرستی ، مرده پرستی و نمونه های بسیار متعدد دیگری که قداست قلم مانع از توصیف آنهاست ، همگی نمونه هایی از مهار گسیختگی و سقوط فاجعه آمیز غرب در قهقرای فساد و فحشاء به شمار می آیند .

بدین ترتیب انحرافات جنسی صرفنظر از مشکلات اجتماعی ، فرهنگی ، خانوادگی و ; که ایجاد می کنند تنها در بعد پزشکی و آن هم جدای از نتایجی که در بروز بیماریهای جسمی مانند بیماریهای مقاربتی بر جای می
گذارند ، به خودی خود ، از بزرگترین مشکلات پزشکی بشر امروز به حساب می آیند.

این در حالیست که در جوامع اسلامی ، قرنهاست که نماز فعالانه و مقتدرانه بسان یک منجی از هر حیث قابل اطمینان ، دامان مدد جویندگان از خویش را از هر گونه فحشاء و انحراف جنسی پاک و مصون داشته است .

آیین اسلام با ترغیب هایی متعدد به امر ازدواج و بخصوص با وضع قانون مقدس و درخشان ازدواج موقت ( که با توجه آنکه از موارد اساسی اختلاف شیعه و سنی است ، در کشور شیعه مذهب ما نیز بسان ممالک اهل سنت به فراموشی محض سپرده شده است ) از هر جهت انسان را برای ارضای غریزه نیرومند جنسی ، از طریق مشروع راهنمائی می کند . آیات متعدد سوره های نور ، احزاب ، بقره ؤ نساء و ; بهترین گواه برای این موضوع است .

اما علاوه بر تحریک همه جانبه اسلام برای ازدواج و حتی سهل نمود آن مثلا با وضع قانون متعه ( برای ریشه کردن کردن موانع اقتصادی ازدواج ) و علاوه بر مجازاتهای سختی که برای منحرفین جنسی در نظر گرفته شده است ، سایر قانونهای اسلامی به گونه ای ارایه شده اند که چنانچه حتی شخصی بدلایل از ازدواج بازماند ، هرگز به فساد و انجراف آلوده نشود و در رأس این قانونها ،فریضه نورانی نماز است .

نمازگزار بامداد از نماز توانایی کنترل غرایز خود را افزونی می بخشد و آتش سوزاننده و پر لهیب فحشاء که چه بسا ممکن است به انحراف جنسی ییانجامد را به آب عفاف ، سرچشمه گرفته از نماز خاموش می کند .

تأثیر نماز بر احساس امنیت روانی
پس کدامیک از دو دسته مردم سزاوار به امنیت اند (بگویید ) اگر می دانید ! ( بگو ) : کسانی که ایمان آورده اند
و ایمان خود را به ستم نیامیخته اند

سوره مبارکه انعام – آیه شریفه 82)‌
هر چند که در پزشکی و زیست شناسی امروزی واژه استرس به معنی های متفاوتی به کار می رود ، اما براساس تعریف هانس سلیه ( روانشناس مشهور ) استرس در پزشکی و روانپزشکی معمولا اشاره به موقعیت های روانی و اجتماعی متنوعی دارد مه قادر به ایجاد بیماریهای جسمی و روانی و سایر اختلالات رفتاری است .

مطالعات هاروی برنر ( محقق برجسته استرس ) نشان می دهد که آمار مرگ و میر ، بیماریهای جسمی ، خود کشی و دیگر کشی ، پذیرش بمارسنهای روانی و زندانها و ;. در میان افرادی که در معرض استرس های گوناگون بوده اند ، به مراتب بیشتر از افراد عادی است .

از آنجا که زندگی انسانها در عصر حاضر ، با استرس های بسیار متعدد و گوناگونی همراه شده است و با توجه به این که لازمه زبستم و تداوم زندگی سازش پذیری و مقاومت در برابر استرس ها افزایش بخشند و احساس آرامش و امنیت روانی را دروجود او حکمفرما سازند، بوضوح احساس می شود .

چنانچه با دقت کافی و استناد به شواهد آماری به مکانهایی که استرس های متعدد زندگی کار افراد را بدانجا می کشاند ( مکانهایی مثل مطب پزشکان ، بیمارستانهای جسمی و روانی ، قبرستان جوانمرگ ها !؟! ، زندانها و ;. ) سری بزنیم متوجه می شویم که تعداد مذهبی ها ، در مقایسه با غیر مذهبی های حاضر در این قبیل جاها بسیار متفاوت است .
بعنوان مثال در کشورخودمان 90 % محکومان زندانها را افراد بی نماز تشکیل می دهند .. یا مثلا آمار بیماران بستری در بیمارستانها که با نماز بیگانه اند به طرز باورنکردنی بیش از اشخاص مقید به نماز است .

این موضوع نه فقط در کشورهای مسلمان ، بلکه در سرتاسر جهان عمومیت دارد . بعنوان مثال : بررسی جوامع هوتری در آمریکای شمالی حاکی از آن بود که بروز اختلال روانی در آنها کمتر از سایر افراد جامعه است . جوامع هوتری نسبتا پایدار و منزوی هستند و در شرایط آرام کشاورزی و با عقاد دینی استوار زندگی می کنند .

بدین ترتیب می توان با فیلسوف بزرگ قرن اخیر لیمان هم عقیده بود ، آنجا که گفته است : دین مذهب در زندگی به انسان اطمینان و تکیه گاه روحی می بخشد .
با این اوصاف نماز بعنوان برجسته ترین چهره ایمان نقش بزرگی در ایجاد امنیت روانی و توانی مقابله با استرس ها در انسان ایفا می کند و اگر به یاد آوریم که بیش از 60 % مراجعه کنندگان به بیمارستانها ی عمومی ، در واقع از یک مشکل روانی رنج می برند و بیماریهای ( روان تنی ) در طب نوین روز به روز جایگاه مهمتری پیدا می کنند ، می توانیم از دریچه تازه ای از نقش نماز در بیماریهای جسمی سخن بگوییم .
پس با این دیدگاه ؤ در چند شماره آینه به بررسی تأثیرات نماز بر برخی اختلالات مورد بحث در طب روان تنی خواهیم پرداخت .

تأثیر نماز بر ثبات شخصیت

ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدامنا پروردگارا ! صبر و شکیبایی را بر ما فرو ریز و قدمهایمان را ( در زندگی ) ثابت و پایدار نما
(سوره مبارکه بقره – آیه شریفه 250 )
شخصیت در تعریف روانشناسی و روانپزشکی ، معرف مجموعه ای از صفات رفتارها ، افکار و تمایلات عاطفی و هیجانی هر فرد می باشد ، که او را از دیگران متمایز می کند .

دانش امروز ، عوامل شکب دهنده شخصیت انسان را در دو گروه درونی و بیرونی ، طبقه بندی می نماید ، صرفنظر از عوامل درونی و چسمی تأثیر گذار بر روی شخصیت ( از جمله مسائل ژنتیکی ، وضعیت فیزیکی و ظاهری بدن ، مسائل هورمونی و شیمیایی و ;. ) عوامل بیرونی ( محیطی ) نقش عمده ای را در شکل دادن به شحصیت انسان ایفا می کنند.
این عوامل بیرونی شامل : 1- تأثیر والدین و خانواده 2- عوامل فرهنگی – اجتماعی 3- تجارب زندگی می باشند و تأثیر هر کدام از این عوامل بر شخصیت انسان توسط مطالعات متعدد پژوهشی به اثبات رسیده است .

با توجه به نقش این عوامل متعدد ، بر روی تشکیل شخصیت ، می توان رسیدن به ثبات شخصیت و برخورداری از آرامش و پایداری شخصیتی را یکی از ایده آلترین ، خواسته های بشری دانست ، چرا که وجود ناهنجاری در هر کدام از عوامل شکل دهنده شخصیت می تواند اثرات فاجعه آمیزی مثلا به صورت اختلالات پیچیده و متعدد شخصیت به بار آورد ، که از جمله این اختلالات به سه نمونه در نکات پیشین این مجموعه مقالات و تأثیر نماز در رفع آنها ، اشاره شده است .

اما بی ثباتی شخصیت ( پسیکوپاتی ) که گاهی از اصطلاح آن در ممالک غربی برای برچسب زدن به مخالفان سیاسی و مذهبی نیز استفاده می شود ، دلالت بر یک نوع شایع از اختلال شخصیت دارد که مبتلایان به آن از تغییرات دائمی حالات و رفتارها و افکار رنج می برند ، به نحوی که هر لحظه به رنگی در می آیند و نغمه جدیدی ساز می کنند.

این بیماران که بدون آن که با عنوان بیمار شناخته شوند به وفور در جامعه حضور دارند ،کسانی هستند که از کمترین درجه سازشکاری و انطباق در خانه ، مدسه محل کار یا حتی در امر ازدواج برخوردارند ، بعنوان مثال به تغییر مکرر شغل می پردازند یا گروه و جناح سیاسی خود را پیوسته تغییر می دهند .

مبتلایان به این اختلال که در جامعه ایرانی با عناوینی چون بوقلمون صفت ، عضو حزب باد ، دمدمی مزاج و ; معرفی می شوند در واقع از بیماری بی ثباتی عمومی شخصیت رنج می برند .

با این که موارد درمانی متعددی در کتب روانپزشکی برای درمان این بیماران لیست می شود ( از جمله این که در دارو درمانی گروهی از اینان که دچار اختلال ریتم مغزی هستند از داروهای محرک دستگاه عصبی استفاده می گردد ) اما از دیدگاه ما نماز باز هم می تواند ایفاگر نقش بسیار مهمی در پیشگیری در درمان این اختلال عمیق شخصیت باشد .

پذیرفتن مطلق و تسلیم در مقابل یک دین و پیروی از یک مذهب و پیمودن یک راه که همانا صراط المستقیم است ، ویژگی مهم و برجسته نمازگزاران است . نمازگزاران ضمن تکرار مکرر مجموعه از الفاظ و اذکار واحد در طی نمازهای روزانه خود پیوسته یک عقیده واحد و یک خط مشی مشخص را در زندگی خود دنبال می کند و بدین ترتیب گویی یک شخصیت ثابت و یک روش و منش معین و یک ایدئولوژی همیشگی را برای خود انتخاب می نمایند و در حین تکرار جزء به جزء اصول اساسی

ایدئولوژی خود در نماز ( که همگی آن اصول در مضامین نماز متجلی است ) پیوسته به تثبیت شخصیت واحد و ثابت خود می پردازد ، بدین ترتیب برای آن گروه که نماز را تکرار مکررات می دانند شاید توجه به همین یک نکته کافی باشد ، که در ورای همین تکرار همیشگی ، موهبت بزرگ ثبات شخصیت و تعادل کامل روانی نهفته است که می توان آنرا به نوعی سر منشاء تمام موفقیت های بشری در عالم ماده و معنا دانست.

تأثیر نماز بر بیماریهای روح (گناهان )
با آن که طب سی و نه نکته گذشته با نکات گوناگون و متنوعی پیرامون برخی فواید پزشکی نماز ، با شما همراه بوده ایم ، اما با طرح نکات سی و هشتم و سی و نهم و بحث درباره ” تعادل ناقل های عصبی “ به گسترده عظیم و بی نهایت عمیقی از معارف نماز وارد شدیم که عرصه توانمندیهای این گسترده حداقل تا قرنهای آینده از حیطه توانائی های متصور برای علم بشر و دانش پزشکی خارج است و آن همانا تأثیر خارق العاده و فوق بشری نماز در از بین بردند روحیه گناه و بیماریهای روح ، یعنی همان چیزی که ر قاموس قرآن از آن با نام ” امراض قلب “ یاد شده است – و گفتیک که غربیان آن را با عنوان تعادل ماقل های عصبی می شناسن – می باشد .

هر چند اظهار نظر در این مورد از حیطه نگاه و تخصص حقیر سر تا پا تقصیر نگارنده سطور ، به کلی خارج است اما از آنجا که شاید برای برخی خوانندگان این مجموعه مقالات ، این نگرش پدید آمده باشد که ” نماز “ تنها پدیده ای عبودی و معنوی ، توأم با تأثیرات شگرف مادی و دنیایی از جمله روی جسم و روان انسان است ،‌لازم دیدم که در بعدی دیگر و تنها به گونه ای اشاره وار ، از عظمت لایتناهی و قدرت و توانایی باور نکردنی ” نماز“ در پیراستن انسان از ” گناه“ نیز سخن بگویم .
به خصوص که با ارائه نکات اخیر به این دیدگاه رسیدیم که ” گناه “ ، نه فقط از دیدگاه دین و قرآ“ بلکه از دیدگاه علم و یافته های جدید دانش پزشکی ، نوعی ” بیماری “ است .

بنابراین اصرار ما مبنی بر این که ، بیماریهای روح ( گناهان ) را بعنوان مسائل پزشکی بشر بشناسیم ، نه فقط دیدگاه قرآنی و ناشی از تعصب مذهبی نویسنده است ،‌بلکه این موضوع یک باور عمیق علمی است ، که هر چه دروازه های علم بیشتر به روی انسان گشوده می گردد ، این باور عمیق بیشتر تقویت می گردد.

بعنوان مقال : در تعالیم اسلامی از دروغ به عنوان یک گناه کبیره و معصیتی بزرگ یاد شده است ، و ما در مطالعات روانپزشکی به بیماریها و اختلالات گوناگونی بر می خوریم که در آنها ” دروغ گویی “ به عنوان یک علامت برجسته مطرح است .

دانلود مقاله کم خونی word

 دانلود مقاله کم خونی word دارای 48 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله کم خونی word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله کم خونی word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله کم خونی word :

کم خونی

اختلال خونی شایعی است که در آن گلبولهای قرمز سالم، به تعداد کافی، برای حمل اکسیژن به بافتهای بدن وجود ندارد و ;.
کم خونی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبولهای قرمز سالم، به تعداد کافی، برای حمل اکسیژن به بافتهای بدن وجود ندارد و موجب می‌شود که احساس خستگی ایجاد شود.
کم خونی انواع گوناگونی دارد که هر یک علت خاص خود را دارند. کم خونی می‌تواند موقتی و یا طولانی مدت بوده و از فرمهای خفیف تا شدید باشد. خطر ایجاد کم خونی در زنان و کسانی که بیماریهای مزمن دارند بیشتر است.
در صورت داشتن علائم کم خونی به پزشک مراجعه کنید.
کم خونی ممکن است با مصرف مکملها و یا با درمانهای تخصصی تر درمان شود. با خوردن غذاهای متنوع و سالم ممکن است بتوانید از بروز برخی انواع کم خونی پیشگیری کنید.
علائم کم خونی:
مهمترین علامت کم خونی احساس خستگی و فرسودگی است. علائم دیگر شامل این موارد است:
* ضعف
* رنگ پریدگی پوست
* ضربان نامنظم یا تند قلب
* کوتاهی نفس
* درد قفسه‌ی سینه
* احساس سبکی در سر و یا سرگیجه خفیف
* مشکلات شناختی
* بی حسی، کرختی یا سردی انتهای اندامها
* سردرد
ممکن است در ابتدا کم خونی آنقدر خفیف باشد که متوجه علائم آن نشوید. اما شدت علائم با پیشرفت کم خونی افزایش می‌یابند.
علل ایجاد کننده‌ی کم خونی کدامند؟
خون از سلولهای خونی و مایعی به نام پلاسما تشکیل شده است. سه نوع سلول خونی در پلاسما شناور هستند.
سلولهای خونی سفید (گلبولهای سفید): این سلولها با عفونتها مبارزه می‌کنند.
پلاکتها: این سلولها به لخته شدن خون پس از ایجاد جراحتها کمک می‌کنند.
سلولهای خونی قرمز (گلبولهای قرمز): این سلولها اکسیژن را از ریه ها به مغز، سایر ارگانهاو بافتها مختلف بدن حمل می‌کنند. بدن شما برای عملکردهای خود به خون حاوی اکسیژن احتیاج دارد.
خون اکسیژن دار کمک می‌کند تا انرژی لازم برای بدن تامین شود و گرمی‌ و رنگ پوست سالم را ایجاد می‌کند. گلبولهای قرمز محتوی هموگلوبین هستند. هموگلوبین یک پروتین حاوی آهن است که عامل ایجاد رنگ قرمز خون است. این ماده عامل اصلی انتقال اکسیژن از ریه ها به سایر نقاط بدن است و دی اکسید کربن را نیز از بافتهای بدن به ریه ها منتقل می‌کند تا در ریه ها از طریق بازدم دفع شوند.
بسیاری از سلولهای خونی از جمله گلبولهای قرمز به صورت مداوم در مغز استخوان تولید می‌شوند. مغز استخوان یک ماده‌ی اسفنجی شکل قرمز رنگ است که درون برخی از استخوانهای بدن وجود دارد.
برای تولید گلبولهای قرمز و هموگلوبین، بدن شما به پروتئین، ویتامینها و آهن نیاز دارد. این مواد از غذایی که می‌خورید تامین می‌شوند.
کم خونی حالتی است که در آن تعداد گلبولهای قرمز و یا میزان هموگلوبین آنها کمتر از میزان طبیعی است. وقتی شما کم خونی دارید گلبولهای قرمز سریعتر از معمول تخریب می‌شوند و گلبولهای جدید نمی‌توانند با این سرعت جایگزین شوند.به همین دلیل خون شما گلبول قرمز کمتری خواهد داشت و در نتیجه میزان حمل اکسیژن به بافتهای بدن کاهش یافته و احساس خستگی ایجاد می‌شود.
مبتلاء شدن به کم خونی دلایل مختلفی دارد که در اینجا به انواع کم خونی ودلایل ابتلاء به آنها را توضیح می‌دهیم.

انواع کم خونی بر اساس علت ایجاد کننده شامل این موارد است:
کم خونی ناشی از فقر آهن:
شایعترین نوع کم خونی که تقریبا یک پنجم زنان، نیمی‌از زنان باردار و سه درصد مردان را درگیر می‌کند کم خونی ناشی از فقر آهن است.
علت اصلی این نوع کم خونی، کمبود آهن در بدن است. مغز استخوان شما برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین مورد نیاز گلبولهای قرمز را بسازد. به همین دلیل بدن دچار کم خونی فقر آهن می‌شود.
وقتی عمر گلبولهای قرمز تمام می‌شود آهنی که در آنها به کار رفته‌است برای ساختن سلولهای جدید استفاده‌می‌شود. بنابرین اگر خون از دست بدهید در واقع آهن از دست داده اید.
زنانی که در دوره‌های ماهیانه خون زیادی از دست می‌دهند در خطر کم خونی فقر آهن هستند. از دست رفتن خون به صورت مزمن و آهسته از نقطه‌ای از بدن مانند زخمهای گوارشی، پولیپ روده‌ی بزرگ و حتی سرطان روده‌ی بزرگ می‌تواند به کم خونی فقر آهن منجر شود.
بدن شما از غذایی که می‌خورید آهن به دست می‌آورد. رژیم غذایی که آهن کمی‌دارد نیز موجب کم خونی می‌شود.
در زنان باردار، جنین در حال رشد به آهن نیاز دارد و می‌تواند باعث تخلیه‌ی ذخایر آهن بدن مادر گردد. این فرایند باعث ایجاد کم خونی می‌شود.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین:
برای تولید گلبولهای سالم بدن علاوه بر آهن به فولات و ویتامین ب12 نیز نیاز دارد. رژیم غذایی که ویتامینها و مواد مغذی کافی را نداشته باشد، می‌تواند موجب کاهش تولید گلبولهای قرمز شود. افرادی که مشکلات روده‌ای دارند و جذب مواد غذایی در آنها اختلال دارد مستعد ابتلا به این نوع کم خونی هستند.
برخی افراد به علل مختلف قادر به جذب ویتامین ب12 نیستند و دچار کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب12 می‌شوند. در این نوع کم خونی مغز استخوان گلبولهای بزرگ و غیر طبیعی می‌سازد.
کم خونی ناشی از بیماریهای مزمن:
برخی از بیماریهای مزمن مانند سرطان، آرتریت روماتویید، بیماری کرون و سایر بیماریهای مزمن التهابی می‌تواند در تولید گلبولهای قرمز اختلال ایجاد کند و باعث ایجاد کم خونی شود. نارسایی کلیه هم می‌تواند علت کم خونی باشد. کلیه‌ها هورمونی به نام اریتروپویتین می‌سازند که مغز استخوان را تحریک می‌کند تا گلبول قرمز تولید کند. نارسایی کلیه و یا شیمی‌درمانی موجب کم شدن تولید این هورمون می‌شود. کمبود این هورمون نیز منجر به کم شدن تعداد گلبولهای قرمز می‌شود.
کم خونی ناشی از ساخته نشدن سلول خونی :
این کم خونی ناشی از ساخته نشدن سلولهای خونی است. این نوع کم خونی تهدید کننده‌ی حیات است و در اثر کاهش توانایی مغز استخوان در تولید همه‌ی انواع سلولهای خونی شامل گلبولهای قرمز گلبولهای سفید و پلاکتها ایجاد می‌شود. بیشتر اوقات علت بیماری ناشناخته است. برخی مواقع علت این بیماری سیستم ایمنی بدن فرد است که به دلایلی بر علیه مغز استخوان وارد عمل می‌شود. عوامل دیگری که ممکن است مسئول ایجاد این نوع کم خونی باشند شامل شیمی‌درمانی، پرتو درمانی، سموم محیطی، حاملگی و بیماری لوپوس هستند.
کم خونی مرتبط با بیماری مغز استخوان:
بیماریهایی مانند سرطان خون می‌تواند منجر به اختلال در تولید گلبولها شده و کم خونی ایجاد کند.
انواع دیگری از کم خونی نیز وجود دارند مانند کم خونی همولیتیک، کم خونی سلول داسی شکل و سایر کم خونیها مانند تالاسمی ‌و. . . .
اما در واقع همانطور که گفتیم شایعترین نوع کم خونی در اثر فقر آهن ایجاد می‌شود.
عوامل مستعد کننده کم خونی کدامند؟
رژیم غذایی:
اگر رژیم غذایی هر فردی در هر سنی که باشد از آهن و ویتامین کمی‌برخوردار باشد خصوصاً اگر فولات کمی‌داشته باشد در خطر ابتلا به کم خونی است. بدن شما برای اینکه گلبولهای قرمز سالم و به تعداد کافی تولید کند به آهن، پروتئین و ویتامینها نیاز دارد.
اختلالات روده‌ای:
اختلالات روده‌ای مانند بیماری کرون و سلیاک که جذب روده‌ی کوچک را تحت تاثیر قرار می‌دهند، فرد را در خطر ابتلا به کم خونی قرار می‌دهند. برداشتن کامل و یا قسمتی از روده در جراحی نیز با کاهش جذب مواد مغذی می‌تواند به کمبودهای تغذیه‌ای و کم خونی منجر شود.
قاعدگی:
به طور کلی زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به کم خونی هستند زیرا زنان خون از دست می‌دهند و در نتیجه هر ماه مقداری آهن را از این طریق از دست می‌دهند.
بارداری:
در بارداری حجم خون مادر افزایش می‌یابد. ذخیره‌ی آهن در زنان باردار صرف افزایش حجم خون طی بارداری می‌شود. به علاوه آهن مورد نیاز برای رشد جنین نیز از طریق همین ذخایر تامین می‌شود. بنابرین زنان باردار نیز در خطر ابتلا به کم خونی قرار دارند.
بیماریهای مزمن:
بیماریهایی مانند نارسایی کبد، نارسایی کلیه، سرطان و یا بیماریهای مزمن دیگر ممکن است منجر به ایجاد کم خونی شوند. علت ایجاد این وضعیت ممکن است اختلال در تولید گلبول قرمز باشد و یا اینکه خون از طریق یک زخم و یا از منبع دیگری به صورت مزمن از بدن دفع شود. به این طریق آهن بدن از دست می‌رود و فرد مستعد کم خونی فقر آهن می‌شود.
علل دیگر:
برخی عفونتهای خاص، بیماریهای خونی، بیماریهای خود ایمنی، مواجهه با برخی مواد شیمیایی سمی ‌و مصرف برخی داروها با ایجاد اختلال در تولید گلبولهای قرمز می‌تواند منجر به ایجاد کم خونی شود. کسانی که به دیابت مبتلا هستند و افراد وابسته به الکل نیز مستعد ابتلا به کم خونی هستند. افرادی که رژیمهای گیاهخواری دارند ممکن است نتوانند به میزان کافی آهن و ویتامین ب12 دریافت کنند.
راهنمای درمان برای کم خونی
کم خونی از آن دسته از بیماریهاییست که شاید تا مدتها متوجه امدنش نشوید. بیماری کم خونی که شما را افسرده و خسته و بی انرژی میکند میتواند در دراز مدت صدمات جبران ناپذیری بر بدن شما بگذارد.
این نوشته راهنمای کوتاهی است برای شناسایی علایم و روش های درمانی کم خونی .
البته هرگز فراموش نکنید بهترین روش برای کمک به شما علاوه بر اطلاعات جانبی مشورت با پزشکتان است و مصرف خودسرانه قرصهای آهن، مکمل، ویتامین ها ممکن است اوضاع را خرابتر کند.

کم خونی چیست؟
وقتی بدن به اندازه کافی آهن جذب نمی کند، گلبول های قرمز خون به اندازه کافی اکسیژن حمل نمی کنند و با کمبود هموگلوبین مواجه می شوند کم خونی بروز می کند. از هر 10 دختر و زن، یک نفر به کم خونی مبتلاست.کم خونی می تواند در کودکان و مردان نیز بروز یابد که با ابتلا به بیماری های مختلف ارتباط دارد.

علایم و نشانه های کم خونی
حتی اگر پس از استراحت کافی برای فعالیت های عادی انرژی ندارید و خسته می شوید، ممکن است به کم خونی مبتلا شده باشید. ابتلا به کم خونی می تواند از عامل اصلی بروز مشکلات روحی روانی باشد. علایم و نشانه های ابتلا به بیماری کم خونی عبارتند از: – خستگی – سرگیجه – رنگ پریدگی پوست – سردرد – سردی و بی حسی دست ها و پاها – کاهش دمای بدن

علایم و نشانه های ضربان قلب
گلبول های قرمز خون افراد مبتلا به کم خونی اکسیژن کمی حمل می کنند، به همین دلیل قلب این افراد بیشتر از حالت عادی می تپد تا اکسیژن کافی را به اندام های مختلف برساند. علایم و نشانه های افزایش ضربان قلب عبارتند از آرتمی، درد قفسه سینه و تنفس سریع

پیشگیری کردن از ابتلا به کم خونی
شما می توانید با پیروی کردن از رژیم غذایی مناسب از ابتلا به کم خونی پیشگیری کنید. غذاهای حاوی ماده معدنی آهن عبارتند از گوشت، ماهی، سبزیجات برگ سبز، جگر و میوه های خشک شده. همچنین خوردن غذاهای حاوی ویتامین ب 12 و اسید فولیک مانند تخم مرغ، اسفناج، موز و لبنیات برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی ضروری است. برخی از نان ها، غلات و غذاهای دیگر حاوی ماده معدنی آهن، ویتامین ب 12 و اسید فولیک هستند.

کم خونی در کودکان
از هر هفت کودک یک نفر از دو سالگی به کم خونی مبتلا می شود که اکثرا به علت فقدان آهن در رژیم غذایی آنهاست. افرادی که به کم خونی فقر آهن مبتلا هستند ممکن است به خوردن چیزهای مانند خاک، یخ، نشاسته و ; علاقه مند باشند. متخصصان اطفال برای تشخیص کم خونی، میزان آهن خون کودکان 12 ماهه را آزمایش می کنند. عدم درمان کم خونی فقر آهن سبب ایجاد اختلال در رشد مغز می شود.

عوامل خطر کم خونی
زنان و افرادی که به بیماری های حاد و مزمن مبتلا هستند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. وقتی زنان در دوران قاعدگی خون از دست می دهند، ممکن است به کم خونی مبتلا شوند. همچنین بارداری می تواند سبب تغییرات زیادی در خون زنان شود که نتیجه اش کم خونی است. بیماری های حاد مانند نارسایی کلیه ها می تواند توانایی تولید گلبول های قرمز خون کودکان را از میان ببرد. رژیم غذایی فاقد آهن، فولات (folate ) یا ویتامین ب 12 می تواند احتمال ابتلا به کم خونی را افزایش دهد.

کم خونی و نوجوانان
اگر فرزند نوجوان تان خسته است احتمالا به کم خونی مبتلاست. نوجوانان به علت این که به طور ناگهانی رشد می کنند در معرض ابتلا به کم خونی فقر آهن قرار دارند. دختران نوجوان نیز به علت آغاز دوران قاعدگی به کم خونی مبتلا می شوند.

علل کم خونی: مصرف کم آهن
پیروی کردن از رژیم غذایی فاقد آهن می تواند علت ابتلا به کم خونی باشد. آهنی که در گیاهان و مکمل های دارویی وجود دارد به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز نیست. بیماری های گوارشی یا جراحی بای پس معده می توانند سبب کم خونی شوند. مواد غذایی و داروهای زیر اگر همراه مواد غذایی سرشار از آهن مصرف شوند از جذب آهن توسط بدن جلوگیری می کنند: – لبنیات – مواد غذایی سرشار از کلسیم – مکمل های دارویی کلسیم – آنتی اسید ها – قهوه – چای

علل کم خونی: کمبود ویتامین
بدن انسان برای تولید گلبول های قرمز خون به ویتامین ب 12 و فولات (folate ) نیاز دارد. پیروی کردن از رژیم غذایی فاقد ویتامین ها می تواند سبب کم خونی شود. همچنین اختلال در سیستم ایمنی و گوارش بدن می تواند از جذب ویتامین ب 12 جلوگیری کند. غذاهای گوشتی و غلات پرورده شده منابع غنی ویتامین ب 12 هستند. گیاهان، میوه ها، حبوبات، غلات، پاستا و ; منابع غنی فولات ( folate ) هستند.

علل کم خونی: بیماری
بیماری های حاد یا عفونت می تواند سبب کم شدن تولید گلبول های قرمز خون شود که نتیجه اش کمبود هموگلوبین است. اگر به کم خونی مبتلا هستید به احتمال زیاد به کم خونی فقر آهن نیز مبتلا می شوید. مصرف دارو و مخدر نیز می تواند خطر ابتلا به کم خونی را افزایش دهد. پزشک با تجویز مکمل های آهن و ارائه رژیم غذایی سرشار از آهن می تواند کمبود آهن بدن تان را جبران کند.

علل کم خونی: آنمی آپلاستیک
آنمی آپلاستیک اختلال نادری است که تولید سلول های خونی را در مغز استخوان متوقف می کند. از میان سه میلیون نفر تنها سه نفر به این اختلال مبتلا می شوند. قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیو اکتیو، مواد شیمیایی و اختلال سیستم ایمنی بدن علل اصلی بروز این اختلال نادر است. از هر پنج نفر یک فرد این اختلال را به ارث می برد. در موارد حاد خون بیماران باید تعویض شود و پیوند مغز استخوان انجام گیرد.

علل کم خونی: از دست دادن خون
از دست دادن تعداد زیادی از گلبول های قرمز خون از متداول ترین عوامل کم خونی است. قاعدگی، خون ریزی های شدید، جراحت های عمیق یا جراحی از عوامل عمده از دست دادن خون و ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند. زنانی که مقدار زیادی خون را در دوران قاعدگی از دست می دهند هر ساله باید آزمایش خون کم خونی فقر آهن دهند.

علل کم خونی: نقض مکانیکی گلبول های قرمز
اختلالات و بیماری های ارثی می توانند بر روند تولید گلبول های قرمز خون تاثیر سوء بگذارند. تالاسمی سبب می شود سلامت گلبول های قرمز خون از میان برود و هموگلوبین خون کاهش یابد. گلبول های قرمز خون افرادی که به کم خونی همولیتیک مبتلا هستند صدمه می بیند و به سرعت از جریان خون خارج می شوند.

کم خونی سلول های داسی شکل
کم خونی سلول های داسی شکل اختلالی ارثی است که بدن نوع غیر طبیعی از هموگلوبین را تولید می کند. این اختلال سبب می شود گلبول های قرمز خون داسی شکل شوند و به هم بچسبند. این اختلال می تواند گردش خون را در رگ ها با مشکل مواجه کند و سبب صدمه دیدن و دردناک شدن بافت های بدن شود. گلبول های قرمز خون داسی شکل بسیار زودتر از گلبول های قرمز خون طبیعی از میان می روند. میزان ابتلا به کم خونی سلول های داسی شکل در میان سفید پوستان آمریکایی بسیار بیشتر از آمریکایی آفریقایی تبارها و اسپانیولی زبان هاست.

تشخیص کم خونی: شمارش کامل گلبول های قرمز
شمارش کامل خون شامل شمارش تعداد گلبول های قرمز، سفید، پلاکت ها و هموگلوبین است. در این روش عوامل دیگری مانند متوسط اندازه، تنوع اندازه، حجم و غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز خون سنجیده می شوند. اگر از کم خونی فقر آهن رنج می برید، به احتمال زیاد گلبول های قرمز خون تان کوچک تر از اندازه طبیعی است.

تشخیص کم خونی: سایر آزمایش های خون
اگر شمارش کامل گلبول های قرمز خون نشان داد به کم خونی مبتلا هستید، باید خون تان به وسیله آزمایش های دیگر بررسی شود. گلبول های خون تان باید از نظر ظاهری بررسی شوند تا اطمینان حاصل شود داسی شکل نشده باشند. میزان الکتروفورز هموگلوبین – نوعی هموگلوبین – خون تان نیز باید اندازه گیری شود. آزمایش رتیکولوسیت، عملکرد مغز استخوان در ساخت گلبول های قرمز را می سنجد.

تشخیص کم خونی: آزمایش مغز استخوان
اگر بدن تان خیلی کم یا خیلی زیاد گلبول قرمز تولید می کند یا ظاهرشان غیر طبیعی است باید مغز استخوان تان بررسی شود. مغز استخوان، بافت اسفنجی است که در درون استخوان قرار دارد و حاوی سلول های بنیادی است که به گلبول های قرمز تبدیل می شوند. نمونه برداری از مغز استخوان به طور متوسط 30 دقیقه طول می کشد.

درمان کم خونی: مکمل ها
کپسول های آهن معمولا برای درمان کم خونی فقر آهن باید مصرف شوند. آهن فروس معمولا راحت تر از آهن فریک جذب می شود. بهترین طریقه مصرف کپسول های آهن، مصرف آن با کمک آب پرتقال و مواد غذایی سرشار از ویتامین ث است. هرگز کپسول های آهن و کلسیم را با چای، قهوه و ; مصرف نکنید. بدون تجویز پزشک به کودکان و کهنسالان اجازه مصرف کپسول های آهن را ندهید. مصرف بیش از اندازه آهن می تواند بسیار خطرناک باشد. برخی از افراد نیز باید کپسول های آهن حاوی ویتامین ب 12 و فولیک اسید را مصرف کنند.

آهن و بارداری
به طور متوسط بیش از نیمی از زنان باردار از کم خونی فقر آهن رنج می برند. زنان باردار باید روزانه 27 میلی گرم آهن از طریق رژیم غذایی دریافت کنند. یکی از ویتامین های مورد نیاز دوران بارداری آهن است.

درمان کم خونی: روند درمان
اگر به کم خونی مزمن مبتلا هستید، ممکن است به تزریق خون نیاز پیدا کنید. کم خونی ممکن است با تزریق خون یا پیوند مغز استخوان درمان شود. در این موارد مغز استخوان یا خون بند ناف از یک داوطلب گرفته، به بدن پیوند زده می شود تا روند تولید گلبول های قرمز سالم آغاز شود. در برخی موارد ممکن است به پیوند طحال نیز نیاز باشد.

درمان کم خونی: داروها
داروهایی که برای درمان کم خونی تجویز می شوند بیماری را به صورت ریشه ای درمان می کنند. در برخی از موارد که کم خونی به علت وجود بیماری کلیوی ایجاد شده، تزریق هورمون اریتروپویتین (EPO) ضروری است. اگر اختلال در سیستم ایمنی و حمله به گلبول های قرمز خون سبب کم خونی شده باشد، استفاده از کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون، می تواند کم خونی را کنترل کند. پزشکان به افرادی که از کم خونی داسی شکل رنج می برند داروی ضد سرطان hydroxyruea تجویز می کنند تا مقداری از درد بیمار بکاهند.

مصرف بیش از اندازه آهن
مصرف بیش از اندازه ماده معدنی آهن می تواند مشکلات عدیده ای برای بدن ایجاد کند. مصرف بیش از اندازه آهن سبب ابتلا افراد به بیماری های قلبی، نارسایی کبد و لوزالمعده می شود. میزان آهن خون را می توان با استفاده از حجامت و مصرف دارو کم کرد.
بهترین درمان کم خونی در زنان
اگر به کم خونی دچار هستید ، پیشنهاد می کنیم این مطلب را بخوانید تا راه حلی علیه این بیماری را بشناسید;
یک متخصص زنان، مصرف مکمل‌های آهن را از جمله روش‌های درمان فقر آهن در زنان عنوان کرد و با بیان این که مصرف مکمل‌های آهن ممکن است با مشکلات گوارشی همراه باشد، گفت: در صورت بروز این مشکل توصیه می‌شود مکمل آهن قبل از خواب مصرف شود.
دکتر فرحناز کشاورزی ، بهترین شیوه برای جبران کمبود آهن را تغییر رژیم غذایی و استفاده از مکمل‌های آهن عنوان کرد و گفت: ممکن است زنان از رژیم غذایی استفاده کنند که در آن آهن به اندازه کافی وجود نداشته باشد. بنابراین باید با تغییر رژیم غذایی از مواد غذایی حاوی گوشت قرمز و حبوبات استفاده شود تا از این طریق از ابتلا به فقر آهن جلوگیری شود.
کشاورزی ادامه داد: زنان همچنین باید از انجام کارهایی که در جذب آهن اختلال ایجاد می‌کند، پرهیز کنند. به عنوان مثال نباید تا دو ساعت پس از مصرف غذا چای بنوشند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در پایان، خونریزی‌های ماهانه، زایمان‌های ممتد، ابتلا به تالاسمی مینور و رژیم غذایی نامناسب را از جمله مهم‌ترین عوامل ابتلا به کم خونی در بانوان عنوان کرد.

گیاهی برای درمان کم خونی و موثر در لاغری!!

این گیاه علاوه بر اینکه کم خونی را درمان می کند برای لاغری،سر درد،تقویت اعصاب نیز مثمر ثمر می باشد.

اسفناج منبع غنی ویتامین‌هایC،B، A و آهن و پتاسیم است.
طبیعت آن خنک و برای پایین آوردن تب مفید است.بیمارانی که به بیماری ورم روده کوچک مبتلا هستند،می‌توانند برای درمان از برگ‌های سبز اسفناج استفاده کنند.
اسفناج ملین و ضد یبوست است و کسانی هم که از چاقی رنج می‌برند،می‌توانند برای لاغر شدن و کم کردن وزن از آن استفاده کنند.طب سنتی برای رفع سرفه‌های خشک،برگ اسفناج پخته شده را به همراه جو پوست کنده و روغن بادام توصیه می‌کند؛همچنین آش اسفناج با گشنیز برای سر دردهای ناشی از سوءهاضمه و اختلال دستگاه گوارشی مفید است.
خوردن اسفناج از ابتلا به سرطان پیشگیری می‌کند و به ویژه در پیشگیری از سرطان‌های روده بزرگ، معده،پروستات،حنجره و رحم موثر است.این گیاه خوش طعم که با آن می‌توان انواع غذاها را پخت،بهترین دارو برای کسانی است که به کم‌خونی مبتلا هستند.اسفناج مانند جارو روده بزرگ را تمیز می‌کند و ترشحات لوزالمعده را افزایش می‌دهد.این گیاه در تقویت اعصاب، رفع بیماری آسم و گرفتگی صدا معجزه می‌کند.

زیان‌ها
اسفناج به علت داشتن اگزالات برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل و سنگ‌های کلیه و مثانه مناسب نیست. در ضمن کسانی که سرد مزاج هستند باید اسفناج را با ادویه گرم مانند زنجبیل و هل میل کنند.

رژیم غذایی در کم خونی و فقر آهن
از مهم‌ترین مواد مغذی که کمبود آن‌ها موجب بروز کم‌خونی می‌شود می‌توان به آهن اشاره کرد. منابع غذایی آهن‌دار عبارتند از;

کم‌خونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین خون و سلول‌هادچار اختلال می‌شود. از علل ایجادکننده کم‌خونی می‌توان کمبودهای تغذیه‌ای، خونریزی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و یا مسمومیت‌های دارویی را نام برد. منظور از کم‌خونی‌های تغذیه‌ای کم‌خونی‌هایی است که در اثر دریافت ناکافی مواد مغذی ایجاد می‌شوند.
از مهم‌ترین مواد مغذی جهت خون‌سازی که کمبود آن‌ها موجب بروز کم‌خونی می‌شود می‌توان به آهن،‌ ویتامین ب 12 و اسید فولیک اشاره کرد. از بین آن‌ها کم‌خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین کم‌خونی‌های تغذیه‌ای است.

کم‌خونی ناشی از فقر آهن
فقر آهن یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در کشورهای در حال توسعه و مهم‌ترین علت کم‌خونی تغذیهای در کودکان و زنان در سنین باروری است که با ایجاد گلبول‌های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می‌شود که این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبت‌های بهداشتی، کاهش بهره‌وری در اثر افزایش میزان مرگ و میر ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی‌ و روانی در بخش بزرگی از جامعه می‌شود.

میزان نیاز به آهن
میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم‌خونی قرار دارند. در شیرخواران در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 6ـ4 ماه اول زندگی کافی است. ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن کم بوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می‌کند، خطر فقر آهن را افزایش می‌دهد.

دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای کمبود آهن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به علل زیر اشاره کرد:
1 ـ دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفاده که در آن آهن کمی ‌وجود دارد، مانند بعضی از رژیم‌های گیاه خواری.
2 ـ جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی و داروهایی مثل کلستیرامین، سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین.
3 ـ افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی.
4 ـ خون‌ریزی زیاد در دوران عادت ماهانه و یا در اثر جراحات یا ناشی از همورویید (بواسیر) یا بیماری‌های بدخیم و انگل‌ها. کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولا در اثر از دست دادن خون است.

علایم کم‌خونی ناشی از فقر آهن
بعضی از علایم کم‌خونی فقر آهن عبارتند از:
رنگ پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم‌ها، خستگی زودرس، سرگیجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و در کم‌خونی شدید گود شدن روی ناخن(ناخن قاشقی).

درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن
برای درمان کم‌خونی از چند روش استفاده می‌شود که بهترین و کم‌خطرترین آن‌ها استفاده از مکمل‌های خوراکی است. درمان با نمک‌های ساده آهن مثل سولفات فروی خوراکی کاملا موثر بوده و به شکل قرص، کپسول یا مایع است و باید مصرف آن‌ها تا چندین ماه ادامه یابد.
چنانکه این قرص‌ها با معده خالی مصرف شوند جذب آن‌ها بهتر و بیشتر صورت می‌گیرد، ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی می‌شوند. عوارض گوارشی ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را می‌توان به حداقل رساند، به شرطی که آهن را با میزان بسیار کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزوده تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابند.
ویتامینC جذب آهن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل معمولا مصرف ویتامین C به همراه آهن پیشنهاد می‌شود. علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثیر شکل آهن موجود در آن می‌باشد. آهن موجود در پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، پرندگان (آهن هم) بیشتر جذب می‌شود، در حالی که جذب آهن پروتئین‌های گیاهی مانند سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیرهم) کمتر می‌باشد. باید توجه داشت که ویتامینC جذب آهن سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیرهم) را بیشتر می‌کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد از غذا می‌تواند جذب آهن را تاحدصفر تا پنج درصد کاهش دهد.
قهوه، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسید فیتیک) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشکیل کمپلکس‌های نامحلول کاهش می‌دهند. بنابراین فرآورده‌های حاوی آهن، طی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از این مواد نباید مصرف شود.

منابع غذایی آهن دار
منابع غذایی آهن‌دار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‌های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبیا همچنین میوه‌های خشک (برگه‌ها) بخصوص برگه زردآلو و دانه‌های روغنی.

عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آن‌ها
1 ـ اسید سیتریک و اسید اسکوربیک یا ویتامین ث که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی‌ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند می‌توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
2 ـ اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن می‌شوند.
3 ـ محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می‌شود.

توصیه‌های کلی زیر را به کار ببندید
1 ـ استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می‌باشند.
2 ـ استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریب‌فروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش).
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
4 ـ پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست.
6 ـ تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک، یخ) که خود از علایم کم خونی فقر آهن می باشند.
7 ـ مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع و یا بهبود کم‌خونی.
8 ـ استفاده از نانهایی که از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند.
9 ـ استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفونی کردن سبزی‌هایی که استفاده می‌کنید.
12 ـ شستن کامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
13 ـ مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان.

چگونه از بوجود آمدن کم خونی جلوگیری کنیم؟
یکی از کارهای مهمی که آهن در بدن انجام می‌دهد حمل اکسیژن و دی اکسید کربن از همه سلولهای بدن می‌باشد و مغز انسان همواره ;..
فقر آهن مشکلی عادی در ورزشکاران زن محسوب می‌شود. محققان به این نتیجه رسیده اند که اکثر ورزشکاران، خصوصاً ورزشکاران زن دچار فقر آهن می‌باشند. بنابراین ورزشکاران (خصوصاً ورزشکاران حرفه ای) به آهن نیاز دارند.یکی از کارهای مهمی که آهن در بدن انجام می‌دهد حمل اکسیژن و دی اکسید کربن از همه سلولهای بدن می‌باشد. مغز انسان همواره نیازمند اکسیژن است پس در صورت فقر آهن، اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد و فرد احساس خستگی می‌کند و بسیار عصبی و زود رنج می‌گردد. همچنین سیستم ایمنی بدن نیازمند آهن است زیرا اگر به اندازه کافی آهن به بدن نرسد، بدن مستعد ابتلا به عفونت می‌گردد.
ورزشکاران و کمبود آهن
ترکیب فاکتورهای زیر با یکدیگر در ورزشکاران مبتلا شدن به کم‌خونی را افزایش می‌دهد.
1نخوردن مواد حاوی آهن: ورزشکارانی که از خوردن گوشت قرمز امتناء می‌کنند همواره با کمبود آهن مواجهند.
2افزایش نیاز بدن به آهن: ورزشهای سخت باعث افزایش گلبولهای قرمز خون در رگها می‌شود و این عمل نیاز به آهن را افزایش می‌دهد.
3از دست دادن آهن به مقدار زیاد: از دست دادن خون از طریق زخمها ، قاعدگی، ضربه هایی که به پا وارد می‌شود و دویدن بر روی سطوح سخت با کفشهایی که کیفیت پایینی دارند، به سلولهای قرمز خون صدمه می‌زند و باعث کمبود آهن می‌شوند و در آخر به این دلیل که آهن خون از طریق عرق کردن نیز از بین می‌رود، وقتی در اثر ورزش، به شدت عرق می‌کنیم به فقر آهن شدیدی دچار می‌شویم.
علائم بیماری:
علائم فقر آهن عبارتند از پایین آمدن تحمل، خستگی های مفرط، کم شدن انرِژی، عود بیماریها، صدمات مکرر، کاهش علاقه به ورزش و عصبی شدن. باقی علائم نظیر کاهش اشتها و افزایش بیماریها و طولانی شدن مدت زمان سرماخوردگی و عفونتها می‌باشد. بهترین راه برای مطمئن شدن از وجود فقر آهن، انجام تست خون است اگر یکی از علائم گفته شده را در خود مشاهده می‌کنید و از این موضوع به شدت رنج می‌برید، بهتر است یک آزمایش خون بدهید.
درصورتیکه پزشک شما کمبود آهن را تشخیص دهد، مطمئناً، راههای افزایش آهن از طریق غذا را به شما خواهد گفت و اگر فقر آهن شما بسیار شدید باشد نیاز به مکملهایی برای جبران آن خواهید داشت. هیچ گاه بدون تجویز پزشک از مکملها استفاده نکنید زیرا آهن بیش از اندازه باعث خسارتهای جبران ناپذیری می‌شود و ریسک ابتلا به سرطان و بیماریهای قلبی ـ عروقی را افزایش می‌دهد.
منابع خوب برای تهیه آهن
شما می‌توانید آهن مورد نیاز بدن را از طریق گوشت حیوانات و غذاهای گیاهی بدست آورید، اما بدن می‌تواند تنها 15 آهن موجود در گوشت و 5 آهن موجود در غذاهای گیاهی را جذب کند.
بنابراین بهترین راه برای کسب آهن استفاده از فرآورده های گوشتی مانند گوشت کم چرب، گوشت مرغ،‌ماهی یا جگر می‌باشد. اگر چه استفاده از مرکبات بعد غذا جذب آهن را بالا می‌برد. بهترین منابع برای جذب آهن، گوشت کم چرب، آجیل و حبوبات می‌باشد.( این مواد را همراه با موادی که ویتامین C بالایی دارند مصرف نمایید. )

نشانه‌های کم خونی را بشناسید

بسیاری از افراد به کم خونی مبتلا هستند بدون اینکه از این مورد آگاهی داشته باشند،آیا با نشانه های کم خونی آشنا هتید؟

خستگی‌های زودرس همراه با ضعف، ناتوانی جسمی و فکری، تعریق زیاد و التهاب زبان، پرخاشگری، قاشقی شدن ناخن‌ها، نازک و شکننده شدن ناخن و کم آوردن نفس در سربالایی‌ها از نشانه‌های کم‌خونی است.
سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه گفت: خستگی‌های زودرس همراه با ضعف، ناتوانی جسمی و فکری، بی‌تفاوتی، سرگیجه، سردرد، بی‌اشتهایی، بی‌میلی به غذا، تعریق زیاد و التهاب زبان از اثرات کم‌خونی در افراد است.
وی گفت‌: ریزش مو، بی‌حسی و سبکی سر، افزایش ضربان قلب، ورم قوزک پا، عدم تحمل دیگران، پرخاشگری، قاشقی شدن ناخن‌ها، نازک و شکننده شدن ناخن، کم آوردن نفس در سربالایی‌ها، ابتلای مکرر به سرماخوردگی‌ها و عدم مقاومت در مقابل بیماری‌‌های عفونی نیز از نشانه‌ها و علائم کم‌خونی یا آنمی است.
این متخصص تغذیه اضافه کرد: آنمی ناشی از کاهش تولید گلبول قرمز معمولاً به تدریج ظاهر و تبدیل به آنمی مزمن می‌شود. علل آن را می‌توان نارسایی مغز استخوان به علل مختلف، اختلال در تولید اریتروپویتین در نارسایی کلیه یا بیماری‌های عفونی و التهابی مزمن کم کاری تیروئید یا سوء تغذیه پروتئینی شدید اشاره کرد.
مظهری افزود: اختلال در بلوغ گلبول‌های قرمز خون تحت تأثیر فقر 3 ماده مغذی آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 در بدن است.
وی اضافه کرد: کم‌خونی در بزرگسالان به علت عدم توانایی حمل اکسیژن مورد نیاز بافت‌ها است که ارگان‌های بدن انرژی در سلول‌های عضلانی آنها مختل می‌شود و ظرفیت کاری و توان فکری آنها کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.

شایع‌ترین علائم و راه‌های درمان کم ‌خونی
بسیاری از مردم به کم ‌خونی مبتلا هستند اما بیماری آنها تشخیص داده نشده است و نشانه‌های بیماری مبهم است.
کم خونی به معنی کمبود تعداد گلبول‌ها یا گویچه‌های قرمز خون است و انواع مختلفی دارد که می‌تواند به علت عدم سنتز هموگلوبین، کمبود آهن در ساختار هموگلوبین، دفع بسیار سریع یا تولید بسیار آهسته گلبول‌های قرمز بروز کند.
اغلب مبتلایان به کم‌خونی از احساس سستی و یا خستگی همیشگی و یا احساس کسالت عمومی و گه‌گاهی ناتوانی تمرکز در هنگام فعالیت شکایت دارند.
افراد مبتلا به شکل‌های شدیدتر کم‌ خونی بیشتر از بروز تنگی نفس در هنگام انجام فعالیت‌های بدنی شکایت می‌کنند. در نوع خیلی شدید کم ‌خونی، بدن ناچار می‌شود عارضه موجود را با افزایش برون ده قلب جبران کند که این خود موجب تپش قلب و تعریق ‌شده و در پایان منجر به نارسایی قلبی می‌شود.
به گزارش سایت پزشکی وب ام دی، پزشک شما تا زمانی که دلیل کم ‌خونی را تشخیص ندهد، نمی‌تواند برای درمان آن اقدام کند. درمان برای یک نوع کم‌ خونی ممکن است برای نوع دیگر نامناسب و یا حتی خطرناک باشد. معمولا پزشک برای تشخیص کم ‌خونی آزمایش شمارش کامل خون را جزو آزمایش‌های نخستین قرار می‌دهد.

بر اساس این گزارش، درمان‌های متفاوتی برای کم ‌خونی وجود دارد که بر پایه شدت بیماری و عامل ایجاد کننده آن تعیین می‌شود. کمبود آهن گاهی به دلیل فقرغذایی در افراد بالغ که عادت ماهانه نمی‌شوند شامل زنان یائسه و مردان دیده می‌شود. در تشخیص کمبود آهن لازم است یک جستجو برای علل احتمالی از دست رفتن آهن همانند خونریزی دستگاه گوارش از زخم‌های گوارشی و یا از سرطان کولون، صورت گیرد.

کمبود آهن خفیف تا میانه با تجویز آهن به شکل فروس سولفات و یا فروس گلوکونات درمان می‌شود. مصرف ویتامین ث نیز موجب افزایش جذب آهن می‌شود. تجویز ویتامین خوراکی اسید فولیک و یا تزریقی زیرجلدی ویتامین ب 12 کمبودهای مربوطه را درمان می‌کند.

در کم‌خونی وابسته به بیماری مزمن، کم‌ خونی مربوط به شیمی درمانی یا یک کم ‌خونی مربوط به بیماری کلیه، برخی پزشکان معالج با تجویز پروتئین اریتروپویتین نوترکیب، کوشش در تحریک کردن فرآوری گلبول قرمز دارند. در موارد کم خونی شدید و یا خونریزی در حال پیشرفت، تزریق خون ممکن است ضروری باشد. به طور کلی تاکید می‌شود که از درمان خودسرانه کم ‌خونی پرهیز شده و حتما با پزشک متخصص مشورت شود.

لطفا به کم خونی لطف نفرمائید؟!
آیا تا به حال برایتان پیش آمده کسی به شما بگوید کم‌خون هستید؟ آیا مصرف آهن به شما پیشنهاد شده است؟ آیا این کار باعث شده که احساس بهتری داشته باشید؟
کم‌خونی (آنمی)،یک بیماری شایع است و تقریبا 30 درصد جمعیت جهان کم‌خون هستند.این وضعیت خصوصا در خانم‌های جوان شیوع دارد (بیشتر به علت از دست دادن خون در زمان عادات ماهیانه.)به علاوه این حالت در جمعیت‌هایی که دچار فقر غذایی هستند،در جاهایی که بیماری‌های مزمنی مانند ایدز شایع است یا نواحی که آب آنها با سرب یا مس آلوده شده بیشتر از دیگر مناطق دیده می‌شود. بنابراین چون کم‌خونی خیلی شایع است اغلب به شما توصیه می‌شود که آهن مصرف کنید تا کم خون نشوید ولی باید بدانید که کمبود آهن یکی از چندین علت کم خونی است.ادامه مطلب را بخوانید تا به حقایق مختلف در مورد کم‌خونی پی ببرید.

دانلود مقاله ارزیابی متوازن عملکرد سازمان word

 دانلود مقاله ارزیابی متوازن عملکرد سازمان word دارای 9 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله ارزیابی متوازن عملکرد سازمان word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله ارزیابی متوازن عملکرد سازمان word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله ارزیابی متوازن عملکرد سازمان word :

ارزیابی متوازن عملکرد سازمان

چکیده

مثال معروفی در ادبیات مدیریت وجود دارد ه بیان می دارد: هر چه را نتوانیم اندازه گیری کنیم نمی توانیم کنترل کنیم

وهر چه نتوانیم کنترل کنیم ، مدیریت آن امکان پذیر نخواهد بود. مدل ارزیابی متوازن BSC) ( ا بزاری برای ارزیابی

عملکرد سازمان با هدف بهبود مستمر سازمانی است. این مدل با نگرش استراتژیک وبا استفاده از شاخصهای مالی وغیر

مالی به ارزیابی عملکرد سازمان می پردازد. این ارزیابی در چهار حوزه ی مالی ، مشتری، فرایند انجام کار در سازمان

ورشدویادگیری صورت می گیرد.این سیستم از طریق ادغام معیارهای مالی که بیانگر نتایج ناشی از عملیات موسسات

هستند با معیارهای عملیاتی که هدایت کننده ی موسسه به سمت آینده اند ،دیدگاهی واضح از معلول ها ونتایج آنها را مهیا

می سازد.

مقدمه

موسسات وسازمانها ودستگاههای اجرایی با هر ماموریت، رسالت،اهداف وچشم اندازی که دارند نهایتا در یک قلمرو ملی

یا بین المللی عمل می کنندوملزم به پاسخگویی به مشتریان ارباب رجوع وسایرذینفعان هستندتا شرکتی که هدفش سودآوری

ورضایت مشتری است وسازمانی که هدف خود را اجرای کامل ودقیق وظایف قانونی و کمک به تحقق اهداف توسعه

وتعالی کشور قرار داده ،پاسخگو باشند . بنابراین بررسی نتایج عملکرد، یک فرایند مهم راهبردی تلقی می شود.کیفیت
و اثربخشی مدیریت وعملکرد آن عامل تعیین کننده وحیاتی تحقق برنامه های توسعه ورفاه جامعه است. ارائه خدمات

و تولید محصولات متعدد وتامین هزینه ها از محل منابع ،حساسیت کافی را برای بررسی تحقق اهداف،بهبود مستمر

کیفیت ، ارتقای رضایتمندی مشتری وشهروندان،عملکرد سازمان ومدیریت وکارکنان را ایجاد کرده است.در صورتی که

ارزیابی عملکرد، با دیدگاه فرایندی وبطورصحیح ومستمر انجام شود،در بخش دولتی موجب ارتقا وپاسخگویی دستگاههای

اجرایی واعتماد عمومی به عملکرد سازمانها وکارایی واثر بخشی دولت می شود.در بخش غیر دولتی نیز موجب ارتقای

مدیریت منابع،رضایت مشتری ، کمک به توسعه ی ملی ، ایجاد قابلیتهای جدید ،پایداری و ارتقای کلاس جهانی شرکتها

وموسسات می شود.

ضرورت واهمیت فراگیری تکنیکهای نوین حسابداری مدیریت(ارزیابی متوازن عملکرد)

طی چند دهه ی اخیر شاهد تغییرات شگفت آوری در تمام عرصه های جوامع انسانی بوده ایم . این تغیرات در جنبه های

گوناگون زندگی ما را دستخوش تحول ودگرگونی نموده است.حرفه حسابداری نیز به هیچ وجه از تغییرات جهان شمول در

امان نبوده است.به گونه ای که در طی چند سال گذشته مجامع مختلف حسابداری به بررسی ومطالعه تغییرات احتمالی نقش

حسابداران در آینده وعوامل موجد این تغییرات پرداخته اند.عواملی از قبیل جهانی شدن اقتصاد،فن آوری اطلاعاتی،مشتری

سالاری،تقاضا برای حسابدهی بیشتر،مسائل

زیست محیطی،الگوهای نوین کارو;نقشهای سنتی حسابداران راتهدیدمی کند.

امروز دیگر مفهوم <<محصول تک اندازه ومتناسب همه>>مانند خدمات سنتی حسابداران به سرعت منسوخ می گردد.لذا

حرفه ی حسابداری باید بیش از پیش به نیازها وخواسته های متنوع مشتریان توجه کند. تغییرات فناوری به نحو شگفت

آوری ماهیت والگوی بسیاری از مشاغل را دگرگون نموده است.گذر از یک اقتصاد صنعتی به یک اقتصاد مبتنی بر نقش

واهمیت اطلاعات مستلزم بکارگیری کارگرانی با توانایی تجزیه وتحلیل مشکلات پیچیده و مجهز به دانش روز است. رشد

فزاینده ی بخش خدمات به کارگران فکری نیاز دارد که توانایی تفسیر،تجزیه وتحلیل وارائه ی اطلاعات را داشته باشند.در

آینده عرصه ی رقابت برای حسابداران تنگ تر می شودوبا رقیبان جدیدی از قبیل کارگزاران مالیاتی، مشاوران تجاری،

برنامه ریزان مالی،مهندسان ومشاوران مختلف دیگر رو در رو خواهند شد وبدین ترتیب بسیاری ازخدمات فوق ازانحصار

حسابداران خارج خواهد شد . در این شرایط حسابداران بایستی با دستمایه قرار دادن توانایی های سنتی خود همچون

استقلال وحفظ منافع عمومی به کسب مهارتهای جامع تر، آموزش مستمر وارائه فعالیتهای با ارزش افزوده ی بیشتر اهتمام

ورزند.در این راستا حسابداری مدیریت از شاخه

های مفید و کاربردی است وآشنایی با مفاهیم آن برای همه ی حسابداران

وحسابرسان ضرورت دارد. دراین مقاله کوشش شده است علاقه مندان بایکی از مفاهیم اساسی و نوین حسابداری مدیریت

تحت عنوان<< ارزیابی متوازن عملکرد >> آشنا گردند.

لرد کلوین فیزیکدان انگلیسی در مورد ضرورت اندازه گیری می گوید :<<هرگاه توانستیم آنچه درباره ی آن صحبت می

کنیم اندازه گرفته ودر قالب اعداد وارقام بیان نمائیم می توانیم ادعا کنیم درباره ی موضوع مورد بحث چیزهایی می

دانیم. در غیر اینصورت آگاهی ودانش ما ناقص بوده وهرگز به مرحله ی بلوغ نخواهد رسید>>. علم مدیریت نیز مبین

مطالب مذکور است.هرچه راکه نتوانیم اندازه گیری کنیم نمی توانیم کنترل کنیم وهر چه را که نتوانیم کنترل کنیم، مدیریت

آن امکان پذیر نخواهد بود.موضوع اصلی در تمام تجزیه وتحلیلهای سازمانی،عملکرد است وبهبود آن مستلزم اندازه گیری

است وازاینرو سازمانی بدون سیستم ارزیابی عملکردقابل تصور نمی باشد.

ارزیابی متوازن عملکرد چیست؟

ارزیابی متوازن عملکرد((Balanced Score Cardیکی ازروشهای نوین وکاربردی می باشد که با نگرش استراتژیک

ارزیابی عملکرد سازمان می پردازد.

همانطوری که می دانیم روشهای سنتی ارزیابی عملکرد عمدتا بر اساس نتایج مالی صورت می گیرد.<< ارزیابی متوازن

عملکرد >>بیان می دارد که اگر ارزیابی تنها متکی برارقام واطلاعات مالی باشد نمی تواندمبنای صحیحی برای قضاوت

وتصمیم گیری پدید آورد .این مدل اهداف استراتژیک سازمان را در چند حوزه ی حیاتی به شاخصهای قابل سنجش تبدیل

می کند.

این حوزه ها عبارتند از:

1- امور مالی

2- مشتری یا ارباب رجوع

3- فرایندهای انجام کار در سازمان

4- رشد و یادگیری.

با استفاده از سیستم مذکور هم می توانیم عملکرد بخش مالی،رضایت مشتری و نتایج فرایندهای انجام کار در سازمان را

مورد ارزیابی قراردهیم وهم تاثیر متقابل آموزش را با این عوامل بسنجیم.

پیشینه و خاستگاه مدل ارزیابی متوازن

مدل ارزیابی متوازن نتیجه ی یکسال پژوهش دردانشکده ی بازرگانی دانشگاه هاروارد، تحت نظر آقایان رابرت کاپلان

(R.Kaplan)ودیوید نورتون) (D.Norton می باشد.این پژوهش در سالهای 1991تا1992 با بررسی 12 شرکت پیشرو

در زمینه ی سنجش عملکرد برای مشخص کردن آنچه که معیار سنجش در شرکتهای فوق می باشد ،انجام شد.

فرضیه ی مورد تحقیق این پژوهش این بود که دیدگاه مالی به تنهایی ،برای پیشبرد عملکرد کافی نیست و نگرش متوازن

تری لازم است.این نگرش متوازن به تدریج به <<ارزیابی متوازن عملکرد >> تبدیل شد که شامل دیدگاه مالی وهمچنین

دیدگاههای دیگری (مشتری-فرایند انجام کار-رشد ویادگیری) است که موجب پیشبرد دیذگاه مالی می شوند.با گذشت زمان

این مدل به شکل کنونی یعنی چارچوبی برای اجرای استراتژی سازمان ومدیریت استرا تزیک درآمد.

فایده ی مدل ارزیابی متوازن

همانطوری که می دانیم در سیستم سنتی تاکید ارزیابی عملکرد، بر نحوه ی استفاده از دارایی های مشهود (ثبت شده در

دفاتر)می باشد . این در حالی است که در دنیای رقابتی امروز داشتن دارایی های غیر مشهود (ثبت نشده در دفاتر)امتیاز

بزرگ سازمانها محسوب می گردد،مثلا برخورداری از حضور طولانی در بازار وسابقه ی تولیدیک محصول از جمله

دارایی های غیر مشهودیک واحد تجاری محسوب می شوددر حالی که در دفاتر مالی واحد تجاری بر اساس استانداردهای

حسابداری هیچگونه ثبتی از این بابت صورت نمی گیرد . استفاده از مدل ارزیابی متوازن اطلاعات جامع تری بویژه

در ارتباط با دارایی های غیر مشهود در اختیار مدیران قرار می دهد.با استفاده از شاخص مذکور و استقرار استانداردهای

لازم در هر زمینه، شرایط بهتری برای استفاده و ارزیابی دارایی های غیر مشهود فراهم می گردد. از دیگر فواید کلیدی

این مدل می توان به مبتنی بر هدف بودن،انعطاف پذیری،تمرکز بر چند معیار کلیدی ،تمرکز بر بازار ومشتری ،یادگیری

وبکار گیری آسان وقابل استفاده بودن برای سنجش عملکرد بخش دولتی اشاره کرد.

اصول طراحی مدل ارزیابی متوازن

مدل ارزیابی متوازن یک سیستم اندازه گیری ومدیریت است که عملکرد یک واحدتجاری را در چهار حوزه مورد ارزیابی

قرار می دهد:

الف) حوزه ی مالی:

مهمترین شاخص این حوزه درآمد می باشد . معیارهایی که در این حوزه برای اندازه گیری عملکرد بنگاه بکار گرفته می

شود در واقع بیانگر موفقیت ونتیجه ی نهایی عملکرد در سایر جوانب ارزیابی ها می باشد. در واقع جهت سه منظر دیگر

به سمت منظر مالی می باشد و در نهایت به ارزیابی عملکرد سازمان منجر می شود.در واقع می توان گفت مدل ارزیابی

متوازن جایگزین معیارهای اندازه گیری مالی نیست،بلکه مکمل آن است وبنابر تحلیل وارزیابی ابداع کنندگان این مدل،

معیارهای مالی به لحاظ آنکه آثار ونتایج سایر حوزه ها را منعکس می نمایند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند.

ب)حوزه ی مشتری وارباب رجوع:

شاخصهایی ازقبیل رضایت مشتری،حفظ مشتری،جذب مشتریان جدید،زمان واکنش مشتری وسهم بازاررا در بر می گیرد.

ج)حوزه ی فرایند انجام کار در سازمان:

شاخصهایی ازقبیل طراحی محصول،توسعه محصول،خدمات پس ازفروش،کارایی تولید،کیفیت وغیره را شامل می شود.

د)حوزه ی رشد ویادگیری:

شاخصهایی از قبیل توانایی کارکنان،سیستمهای اطلاعاتی،رویه های سازمانی جهت اداره معاملات،وفق دادن با تغییرات

ورضایت و وفاداری کارکنان را شامل می شود.
مثالی ساده از یک مدل ارزیابی متوازن

• حوزه ی مالی

1- هدف : افزایش درآمد

2- شاخص : میزان درآمد

3- مقدار هدف : a درصد افزایش درآمد از راه محصول A وb درصد افزایش درآمد از راه محصول B

4- طرح : ایجاد کانالهای جدید بازاریابی وافزایش فروش

• حوزه ی مشتری

1- هدف : افزایش رضایت(وفاداری) مشتریان

2- شاخص : میزان رضایت (وفاداری)مشتریان

3- مقدار هدف : افزایش x درصدی مشتریان ویا افزایش y درصدی مشتریان وفادار.

4- طرح : ارتقاء رضایت مشتریان از طریق بهبود کیفیت کالا

• حوزه ی فرایند انجام کار در سازمان

1- هدف : تولید وتوسعه ی کالاهای جدید

2- شاخص : درصد درآمد حاصله از کالاهای جدید

3- مقدار هدف : افزایش x درصدی درآمد ،ناشی از کالاهای جدید

4- طرح: تولید سفارشی

• حوزه ی رشد ویادگیری

1- هدف : توسعه ی مهارتهای استراتژیک

2- شاخص : آموزش

3- مقدار هدف : xدرصد در سال X1 وy درصد در سال X2

4- طرح : برنامه ی تحقیق وتوسعه-مشتریان الکترونیکی

در ادامه باید اذعان داشت که مدل ارزیابی متوازن فراتر از مجموعه ای صرف، از شاخصهاست .به منظور دستیابی به

این هدف تمام شاخصها باید با زنجیره ی علت ومعلولی به هم مربوط شوند که به نوعی با نتایج مرتبط باشد.بنابراین طی

مرور زمان مدیران باید بر انجام صحیح راهبرد انتخاب شده (که باید در شاخص یک واحد وبخش ارائه شود) نظارت

کنندوسپس ببینند آیا فرضیات آنها از رابطه ی علت ومعلولی با آنچه در فرضیه آمده است متفاوت است ویا زمان به هدر

رفته از زمان پیش بینی شده بیشتر است.در مرحله ی بعد، عوامل کلیدی موفقیت هر بعد شناسایی و از آنها جهت تدوین

شاخصهای اساسی هر بعد استفاده می شود. مدیریت سطح عالی بعنوان یک گروه باید فرایند فوق الذکر را اجرا کند و در

داخل این فرایند است که تعهد ذاتی ودرونی در میان اعضای گروه ایجاد می شود،چرا که لازم وضروری است که چنین

فرایندی را با هم و به شکل گروهی به اجرا در بیاورند.

منابع فارسی:

1)سایت اینترنتی www.abfar-ilam.ir/article ،دکتر سید مهدی الوانی(تاریخ انتشار 9/3/84)
2) فصلنامه تدبیر،غفور رحیمی ،شماره 173
3)فصلنامه حسابرس،روح الله صدیقی،پاییز 82،ص58
4)فصلنامه حسابرس،ناصر آریا،مهر وآبان 81،ص60
5)ماهنامه حسابدار شماره 155
منابع انگلیسی:
1) Roberts S Kaplan & David P. Norton,using the Balanced scorecard as a strategic management system,Harvard Business Review Reprint1996/107pg.75.
2)The Accounting Review-Vol.75.No.3-pg 283-298.