دانلود مقاله سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO word

 دانلود مقاله سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO word دارای 28 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO word :

سازمان بین‌المللی استاندارد، معروف به ISO

فدراسیونی متشکل از 92 کشور جهان می‌باشد که در زمینه ترویج و توسعه استانداردهای بین‌المللی با هدف تسهیل تجارت جهانی فعالیت می‌کند. این استانداردها، استانداردهای کیفیت را شامل می‌گردد. بیشتر صنایع فعال در سطح جهان از جمله صنایع کشورمان استانداردهای کیفی ISO را به رسمیت شناخته‌اند.
استانداردهای9000 ISO به عنوان استانداردهای نظام کیفیت، راهنمایی‌هایی را در مورد لزوم تضمین کیفیت ارائه می‌دهند. این استانداردها در صنایع تولیدی، خدماتی، شرکت‌های تهیه نرم‌افزارهای کامپیوتر و صنایع فرآیندی کاربرد دارند. این مجموعه از پنج استاندارد جداگانه اما مرتبط به هم تشکیل شده است.

ایزو چیست؟
موسسه بین المللی استاندارد سازی (ایزو) یک فدراسیون بین المللی متشکل از نهادهای ملی استاندارد است. تعداد این نهادها بالغ بر 140 نهاد می باشد که هر یک از یک کشور برخاسته اند.
ایزو یک سازمان غیردولتی است که در سال 1947 میلادی (1326 هجری شمسی) تاسیس شد.
وظیفه ایزو ارتقاء توسعه استاندارد سازی و فعالیتهای مربوطه در جهان با دیدگاهی است که هم به ایجاد تسهیلات در زمینه تبادل بین المللی کالاها و خدمات توجه دارد و هم توسعه همکاری در زمینه های فکری ـ علمی ـ فنی و اقتصادی را در نظر دور ندارد.
ماحصل فعالیتهای ایزو قراردادهای بین المللی خواهد بود که به عنوان استانداردهای بین المللی انتشار می یابد. سیستمهای مدیریتی ایزو از طریق بیش از 430000 سازمان در 158 کشور به اجرا در می آید.

مقدمه:
از دیرباز ضرورت استفاده از استانداردها به منظور سازماندهی منابع اطلاعاتی احساس شده است و هر ساله با توجه به شرایط جدید، ویرایش جدیدی از استانداردها تهیه و برای اجرا اعلام می‌شود. امروزه هر گونه تلاش برای تولید، پردازش و اشاعه‌ اطلاعات در هر نقطه‌ای از جهان در داخل مرزهای سیاسی یا جغرافیایی محدود نمی‌شود، بلکه این امکان هست که جامعه‌ جهانی از آن برخوردار شود، به شرطی که تولید، پردازش و اشاعه‌ اطلاعات با معیارها و استانداردهای جهانی سازگار شده باشد.
در این فصل، ابتدا به مفهوم استاندارد، انواع استاندارد، پیشینه و تاریخچه‌ استاندارد و نیز لزوم به کارگیری آن، و سپس به سازمان بین المللی استاندارد ایزو و اهداف آن و در نهایت به پیشینه تحقیق در ایران و جهان می‌پردازیم.

Iso چیست :
(ISO) که مقر آن در ژنو می باشد, یک سازمان غیر دولتی بین المللی است که در 24 فوریه سال 1947 تاسیس یافت. این سازمان متشکل از موسسه های ملی استاندارد کردن 130 کشور بزرگ و کوچک, صنعتی و در حال توسعه از کلیه مناطق دنیا می باشد. وظیفه اصلی (ISO) توسعه استاندارد کردن و فعالیت های مرتبط در جهان با نگرشی تسهیل کننده نسبت به تبادلات بین المللی کالاها و خدمات, بهبود همکاری در محدوده علمی, فنی, اطلاعاتی و فعالیت های اقتصادی و حمایت از تولید کننده و مصرف کننده می باشد. سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تدوین استانداردهای فنی و اختیاری را بر عهده دارد.
این استانداردها تقریباً شامل کلیه موارد مربوط به تکنولوژی می گردد و نیز کمک به ساخت و عرضه کالاها و خدمات موثرتر, ایمن تر و بهداشتی تر می نماید. استانداردهای (ISO) تجارت و بازرگانی بین کشورها را آسان تر و صحیح تر می کند و به طور کلی از مصرف کنندگان کالاها و خدمات حمایت کرده و زندگی آنها را سهل تر می نماید. به عبارت دیگر اقدامات (ISO) که منتج به موافقت نامه های بین المللی گشته, نهایتا به صورت استانداردهای بین المللی چاپ می شود.
سازمان بین المللی استاندارد (ISO) از اعضای خود تشکیل شده است و سازمان های عضو (اعضای اصلی یا Member baby) نمایندگان مراجع استاندارد کردن در کشورهای متبوع خود می باشند, بنابراین فقط یک سازمان می تواند به عنوان نماینده از هر کشور عضویت یابد.

از اعضای دیگر سازمان بین المللی استاندارد (ISO) عضو مکاتبه ای (Correspondent Member) می باشد که معمولا سازمانی از یک کشور است که تا به حال فعالیتی در ارتباط با استاندارد کردن و تدوین استاندارد نداشته است. این سازمان صرفاً در مواردی که ذی نفع است اطلاعاتی کسب می نماید و در فعالیت های فنی مشارکتی ندارد.

عضو دیگر (ISO) عضو مشترک (Subscriber Member) است که کشورهایی که دارای اقتصادی خرد می باشند می توانند این عضویت را داشته باشند.
سازمان بین المللی استاندارد تا پایان ژانویه 2001 دارای 138 عضو شامل 91 عضو اصلی, 36 عضو مکاتبه ای و 11 عضو مشترک بوده است. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از جمله اعضای اصلی آن بوده و در تدوین استانداردهای بین المللی مشارکت دارد.

کلمه iso از چه مشتق شده است :
تصور می شود که کلمه (ISO) مخفف International Organization for Standardization
است, در حالی که مخفف عبارت فوق می بایست به صورت (IOS) باشد. (ISO) در اصل از کلمه یونانی (isos) مشتق شده و به معنی (برابر) و ریشه پیشوند (iso) در انگلیسی است.
از ((برابر)) تا ((استاندارد)) علت انتخاب کلمه (ISO)به عنوان نام یک سازمان بین المللی به سهولت دانسته می شود. سازمان بین المللی استاندارد, در صورت توجه به زبان کشورهای عضو, در انگلیسی به صورت (IOS) و در فرانسه به صورت (OIN) در می آید ولی به طور کلی بدون در نظر گرفتن زبان کشور خاص, نام سازمان بین المللی استاندارد به صورت (ISO) خلاصه می شود.

چرا نیاز به استانداردهای بین المللی است و تدوین استانداردهای بین المللی چگونه انجام میگیرد :
به طور کلی استانداردها توافق نامه های مستند شده, متضمن ویژگی ها, مشخصات فنی یا سایر ضوابط دقیق جهت استفاده به عنوان قوانین, راهنما یا شرح مشخصات به منظور حصول اطمینان از مناسبت مواد, کالاها, فرآیندها و خدمات با اهداف مورد نظر می باشد وجود استانداردهای ناهماهنگ برای تکنولوژی های مشابه در کشورها و مناطق مختلف منجر به ایجاد (موانع فنی فراراه تجارت) می گردد.
صنایع صادرات گرا نیاز به قبول کردن استانداردهای بین المللی, به منظور منطقی کردن فرآیند تجارت بین المللی را حس کرده اند و این امر از دلایل اصلی تاسیس (ISO) بشمار می رود.
صنایع مختلف در دنیا نیاز به استاندارد خاص را به موسسه استاندارد ملی کشور متبوع اعلام می نمایند و تدوین استانداردها می تواند از اعضای اصلی به سازمان بین المللی استاندارد انعکاس یابد. استانداردهای بین المللی برای بسیاری از تکنولوژی ها مانند ارتباطات, فرآیندهای اطلاعاتی, نساجی, بسته بندی, توزیع, تولید و مصرف انرژی, ساخت کشتی, بانکداری و خدمات اقتصادی تهیه می شوند و دلایل عمده تهیه آنها عبارتند از :
1- پیشرفت جهانی در آزاد سازی تجارت
2- تداخل بخش های مختلف صنایع
3- سیستم های ارتباطات جهانی
4- نیاز کشورهای در حال توسعه
5- رشد و شکوفایی تکنولوژی

کار فنی (ISO) کاملا غیر متمرکز و در چارچوب تشکیلات 2850 کمیته فنی, زیر کمیته و گروههای کاری انجام می گیرد. در این کمیته ها نمایندگان متخصصین صنعت, موسسه های تحقیقاتی, صاحب نظران دولتی, سازمان های مصرف کننده و سازمان های بین المللی از کلیه نقاط دنیا به عنوان شرکای واحد حل مشکلات جهانی استاندارد کردن گرد هم می آیند. به طوری که در اجلاسیه های (ISO) در هر سال حدود 30000 متخصص شرکت می نمایند.
کمیته های فنی (ISO) متشکل از اعضای فعال (P-member) و اعضای ناظر (O-member) می باشد که وظیفه دارند تدوین استانداردهایی را که ضروری به نظر می رسد, بررسی و مطرح نمایند. پس از موافقت اعضا با موضوع پیشنهادی, مدارک علمی و فنی مربوط (Draft Committee) تهیه و بین اعضا توزیع می گردد که پس از انجام اصلاحات لازم به صورت پیش نویس نهایی استاندارهای بین المللی ( Draft International Standard) در می آیند. پیش نویس های مذکور مجدداً برای اعضا فرستاده می شوند تا پس از انجام آخرین اصلاحات بعمل آمده و تصویب نهایی به صورت استانداردهای بین المللی ایزو به چاپ رسد.
به طور کلی دامنه کار (ISO) به یک شاخه اختصاصی محدود نمی شود و شامل کلیه موضوعات و رشته های فنی به غیر از مهندس الکتریکی و الکترونیکی که از مسولیت های کمیته IEC ( International Electrical Commission) است, می گردد.
تاکنون حدود 12000 استاندارد بین المللی به زبان های انگلیسی و فرانسه تهیه گردیده است که فهرست کلیه استانداردها در کاتالوگ (ISO) موجود می باشد.
تضمین کیفیت و استانداردهای سری ایزو 9000
از دیدگاه عمومی و بر پایه اصول علمی, (تضمین کیفیت) شواهدی را فراهم می آورد تا بر اساس آنها کلیه اشخاص ذیربط (از جمله مدیران, کارکنان و مشتریان) اعتماد داشته باشند که تمامی فعالیت های مرتبط به کیفیت به طور موثر و کارا به اجرا در می آید.
در استانداردهای سری ایزو 9000 به ممیزی سیستم کیفیت تاکید شده است, به وطوری که انجام توام با هدف و برنامه آن ابزاری موثر برای تضمین کیفیت در هر سازمان طالب کیفیت, استمرار کیفیت و بهبود مستمر محسوب می شود.
استانداردهای سری ایزو 9000 در واقع تعیین کننده, ویژگی ها و یا مشخصات فنی برای محصول نیستند بلکه استانداردهایی می باشند که بر فرآیند و عملکرد تمامی فعالیت هایی که بر کیفیت محصول یا خدمت نهایی تاثیر گذار است, توجه دارد و به همین دلیل برای هر صنعتی دارای کاربرد است.
استانداردهای سری ایزو 9000 استانداردهایی مدیریتی بوده و به این نکته تاکید دارد که کیفیت باید در فرآیند تولید و در تمامی بخش های یک سازمان (کارخانه یا شرکت) از جمله بخش طراحی, بخش تدارکات, بخش تولید, بخش کنترل کیفیت, بخش آموزش و غیره بوجود آید.
استانداردهای سری ایزو 9000 به طور کلی در سه طبقه, قرار می گیرند :
الف – استانداردهای مربوط به مدیریت کیفیت و عناصر سیستم کیفیت (سری ایزو 9004)
ب – استانداردهای مربوط به الگوهای تضمین کیفیت (ایزو 9001, 9002, 9003)
پ – سایر استانداردهای راهنما و حمایت کننده (ایزو 8042, سری ایزو 9000 و سری ایزو 10000)

استانداردهای ایزو 9001, 9002, 9003 (1994) که معادل با استانداردهای ایران – ایزو 9001, 9002و 9003 (3174) هستند, تحت عنوان الگوهای تضمین کیفیت, پذیرفته شده اند و صدور گواهینامه برای سیستم های کیفیت بر حسب انطباق با یکی از این استانداردها صورت می گیرد. لازم به ذکر است که در ویرایش سال 2000 فقط یک استاندارد ISO 9001, جایگزین استانداردهای 8402 و ISO 9001 و ISO 9002 و ISO 9003 گردیده است.
عناوین کامل این استانداردها بدین صورت است:
1- استاندارد ایران – ایزو 9001 (1374) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در طراحی, توسعه, تولید, نصب و ارایه خدمات
2- استانداردهای ایران – ایزو 9002 (1374) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در تولید, نصب و ارایه خدمات
3- استانداردهای ایران – ایزو 9003 (1374) – الگو برای تضمین کیفیت در بازرسی و آزمون نهایی از جمله استانداردهای راهنما – استاندارد ایران – ایزو 8402 (1374) می باشد که در برگیرنده 67 اصطلاح و تعریف در هر یک از زمینه های کیفیت, سیستم کیفیت, مدیریت کیفیت و ابزار و فنون مرتبط است.
استانداردهای معرفی شده فوق را می توان از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و یا مدیریت استاندارد و تحقیقات صنعتی استان ها تهیه کرد.

مفهوم استاندارد
امروزه از واژه استاندارد در زمینه‌های متفاوتی استفاده می‌شود. به طور مثال در مکالمات روزمره به کاربردن عباراتی نظیر لوازم استاندارد، رفتار استاندارد، مشخصات استاندارد و امثال آن بسیار رایج است. صرف نظر از گوناگونی موارد استفاده از واژه استاندارد نکته مشترک در همه این موارد کاربرد این واژه به عنوان راهنمایی جهت مقایسه است و در این خصوص یک استاندارد می‌تواند پاسخگوی نیازها و مشکلات به وجود آمده باشد.
مفهوم لغوی استاندارد به معنای، نمونه، قاعده، اصل، مقیاس تصویب شده، و هر چیزی که به عنوان مبنایی برای مقایسه پذیرفته شود. با توجه به مفاهیم مذکور، مطابقت کالا، خدمات، آیین کار، سیستم کیفیت یا هر امری با استاندارد، بدین معناست که در آن موارد قواعد، اصول و مقررات ویژه ای رعایت شده است(10:13).
اما تاکنون در مورد استاندارد و استاندارد کردن تعاریف متفاوتی بیان شده که در واقع هر کدام از نقطه نظر خاصی بوده است. در این زمینه سازمان بین‌المللی استاندارد(ISO) تعاریف زیر را در مورد استاندارد و استاندارد کردن بیان نموده است :
الف: استاندارد مدرکی است در برگیرنده‌ قواعد، راهنمایی‌ها یا ویژگی‌هایی برای فعالیت‌ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق هم رأیی فرا هم و به وسیله سازمان شناخته شده‌ای تصویب شده باشد و هدف از آن دست‌یابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است.
ب :استاندارد کردن عمل ایجاد مقرراتی است برای استفاده عمومی و مکرر با توجه به مشکلات بالفعل و بالقوه که هدف از آن دست‌یابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است)15:20).
پیش از پرداختن به زمینه‌های تاریخی استاندارد لازم است تا مفهوم علمی و فنی استاندارد به طور دقیق مشخص شود. به طور کلی واژه استاندارد به دو مفهوم عمده به کار برده می‌شود:
در مفهوم اول منظور از استاندارد، یکاها[1] و برسنج‌های[2] اندازه‌گیری است (در زبان فرانسه آنرا اتالون Etalon می‌نامند). این مفهوم می‌تواند به معنای یکاهای اندازه‌گیری مانند متر، کیلوگرم، ثانیه و نظایر آن باشد و یا مقیاس‌های فیزیکی از قبیل میله یک متری، وزنه یک کیلوگرمی و امثال آن را در برگیرد. در مفهوم دوم، استاندارد کتابچه یا مجموعه مکتوبی است که در برگیرنده مقررات و اصولی برای تنظیم امور فنی، صنعتی، علمی و تجاری می‌باشد (در فرانسه و آلمان به آن نرم Norm گویند(همان).
بنابراین می‌توان گفت که استاندارد‌ها موجب تسهیل تولید، اشاعه و مصرف اطلاعات و یا سایر محصولات می‌شوند و با
حذف عوامل بی‌ارزش و غیر ضروری سبب صرفه‌جویی در وقت و هزینه می‌گردند. براساس تعاریف فوق اهدافی برای
استانداردها تعیین شده که از جمله‌ اهداف اساسی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- تعریف حد قابل قبول کیفیت و کمیت،
2- به وجود آوردن زبان مشترک و موثر بین افراد برای مبادله اطلاعات، نظرات و افکار،
3- تلفیق بهینه کیفیت با مصرف و جوانب اقتصادی ،
4- به حداقل رساندن هزینه‌ها با راه‌یابی برای موارد مشابه و تکرار شونده ،
5- ارتقای قابلیت، اعتماد و اتکاء(10:14).

مزیت استاندارد کردن
گذشته از موارد ذکر شده درباره مزیت استاندارد کردن که شامل ساده کردن، تعویض‌پذیری، افزایش ایمنی و امثال آن یکی از مزیت‌های اساسی که هدف اصلی عوامل فوق بوده و نیز مورد توجه دولت‌ها و صنایع می‌باشد فواید و مزایای اقتصادی است.
استانداردها ارائه دهنده راه حل برای مشکلات بوده و نتیجه استاندارد سازی افزایش بهره‌وری است که این عمل به طرق زیر انجام می‌شود.
– ارائه روش‌های صحیح محاسبات فنی
– – تعیین قواعد عمومی و مشخصات و ویژگی‌های محصول
– – یکنواختی و هماهنگ‌سازی
– – گردش صحیح اطلاعات و جلوگیری از اتلاف سرمایه و زمان
– – کاهش قابل توجه هزینه‌ها از طریق کاهش انواع و میسر کردن تولید انبوه(26:20)
–
انواع استاندارد
– با توجه به محدوده‌ای که مقوله استاندارد در آن مورد نظر باشد، انواع گوناگون استاندارد مطرح می‌شود. در صورتی که استاندارد خاص، منحصراً در قلمرو تحت حاکمیت یک کشور تدوین و اجرا شود “استاندارد ملی یا
– کشوری” مصداق می‌یابد.
– استاندارد ملی به وسیله یک سازمان کشوری مثل ISIRI [3] برای ایران و BSI [4]برای انگلستان وANSI[5] برای ایالات متحده آمریکا تهیه و تصویب و ارائه می‌شود. استانداردهای ملی از نظر اجرایی به دو دسته استاندارد اجباری و استاندارد تشویقی تقسیم بندی می شوند. استاندارد اجباری در رابطه مستقیم با ایمنی و بهداشت و یا تجارت خارجی است و استاندارد تشویقی استانداردهایی است که تولید کننده با توجه به توان بالای تولید و علاقمندی خود داوطلبانه تمایل به اجرای آن دارد.
– در صورت طرح استاندارد در منطقه‌ای فراتر از قلمرو یک کشور، “استاندارد منطقه‌ای” مطرح می‌گردد که این استاندارد توسط یک سازمان منطقه‌ای تهیه و تصویب می‌شود و به سایر کشورها ارائه می‌گردد. هر گاه استاندارد ویژه‌ای در عرصه‌ بین‌المللی ارائه شود، یکی از مصادیق اصطلاح “استاندارد بین‌المللی” محسوب می‌شود(همان).
کمیسیون بین المللی الکترو تکنیک IEC اولین سازمان بین‌المللی در جهان است که در سال 1906 تأسیس شد. این کمیسیون در حدود 40 کمیته ملی را در بر می‌گیرد. مصوبات این کمیته‌ها که با توافق نمایندگان کشورهای عضو تصویب می‌شود برای کلیه اعضاء لازم الاجراء می‌باشد.
– استانداردهای مذکور (ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی) در زمینه‌های متفاوت مربوط به کالاها و خدمات، تأسیسات، آیین‌های کار و سیستم کیفیت وجود دارد. ممکن است که استاندارد‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی خاصی در مورد یک کالای کشاورزی یا صنعتی و یا نوع سیستم کیفیت قابل اجرا در شرکت‌های تولیدی یا خدماتی تصویب شود و سازمان متولی استاندارد یک کشور آن را رسماً به عنوان استاندارد ملی کشور بپذیرد و پس از تصویب منتشر نماید. مثلا موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، استانداردهای بین‌المللی سری ایزو 9001 تا ایزو 9003 که در بردارنده‌ مواردی درباره‌ سیستم کیفیت و تضمین کیفیت هستند، را به عنوان استاندارد ملی ایران تصویب کرده و در دی ماه سال 1374 منتشر نموده است .

–
تاریخچه استاندارد
– استاندارد سازی پدیده جدیدی نیست و از دیر زمان در زندگی بشر وجود داشته است. استاندارد نیز مانند بسیاری از پدیده‌های طبیعی شناخت و برداشتی است که انسان از محیط پیرامون خود دارد. این امر در ابتدا به صورت ناخودآگاه تحقق یافته است. برای مثال تاریخ پیدایش سیستم شمارش دهدهی که هم اکنون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد به گذشته بسیار دور باز می‌گردد و در واقع الگویی از تعداد انگشتان دو دست انسان است ، همین گونه استاندارد کردن تقویم و تعداد روزهای ماه در سال رومی که توسط ژولیوس سزار در 46 سال قبل از میلاد مسیح انجام شده است.
– در شناخت پیشینه استاندارد، بسیاری پیدایش زبان را نخستین استاندارد بشر می‌دانند. “صوت‌”هایی که هر یک مفهوم خاصی دارد و “کد” ویژه‌ای را در ذهن به خود اختصاص می‌دهد و “پیام” مشخصی را به شنونده القا می‌کند خود نوعی استاندارد است.
– پیدایش خط یکی دیگر از استانداردهای مهم بشر است، دستیابی به علائم و مقررات خاصی برای القاء مکتوب مفاهیم و پیام‌ها بدون استاندارد امکان‌پذیر نمی‌باشد. در بررسی تاریخی استانداردهای زندگی بشر در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و دینی بسیاری حتی “توتم‌پرستی” را نوعی استاندارد برشمرده‌اند، استانداردی که به عنوان یک “توتم” در میان قبیله و قومی مورد احترام بوده است. بعد از پیدایش خط و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر از طریق کلام و حروف و کلمات و نیز مدنیت یافتن بشر، استانداردهای زندگی در حوزه‌های گوناگون، یکی پس از دیگری به سرعت به وجود آمدند. تمام استانداردها برای تامین زندگی بهتر و زیستن در شرایط مطلوب‌تر توسط انسان‌های زبده و متفکر تعیین می‌شوند و به طور کلی هدف از اتخاذ این استانداردها، بهره‌گیری از الگوهای صحیح در زندگی، روابط و تولید برای نیل به کمال هر چه بیشتر انسان‌ها می‌باشد.
– گسترش فن و تجارت در ادوار گذشته نیز انسان را وادار نموده تا در برخی از زمینه‌ها به ویژه انجام اندازه‌گیری‌های یکسان و همچنین ساخت وسایل و لوازم خود استانداردهایی را تعیین نماید. برای مثال وجود ظروف سفالی یک شکل، کشتی‌هایی با طرح و شکل یکسان، ابعاد ثابت و مشخص آجرها و خشت‌ها و حتی قطعات سنگ در بنای اهرام مصر هم چنین وجود مقیاس‌هایی نظیر وجب، قدم، طول بازو و امثال آن نشانه‌هایی از فرآیند استاندارد کردن در عهد باستان می‌باشد. شایان ذکر است که در هزاره سوم قبل از میلاد مسیح در مصر خط‌کشی با درجه‌بندی نزدیک به یک‌ سانتی‌متر مورد استفاده بوده است. در ایران در زمان داریوش اول پادشاه هخامنشی وزنه‌های استاندارد شده‌ای براساس واحدی به نام “کرشه” ساخته می‌شد که هر کرشه معادل 3/83 گرم بوده است. وزنه‌ای که از آن زمان باقی مانده و هم اکنون در ایران موجود است معادل 120 کرشه می‌باشد. در انگلستان در زمان جان پادشاه انگلیس در منشور کبیر استانداردهایی در رابطه با اوزان و مقیاس‌ها جهت امر تجارت تعریف شده است. همین طور در زمان ادوارد اول پادشاه انگلیس تعریفی برای اینچ عنوان شده که جالب توجه است: “یک اینچ عبارت است از طول سه دانه جو خشک شده با شکل طبیعی که در یک امتداد و سربه سر قرار داده باشند”. در یک بررسی اجمالی مشخص خواهد شد که استانداردهای عمده در عهد باستان و قرون گذشته به طور کلی قبل از رنسانس که جنبه عمومی داشته و نیاز به آن بیش‌تر از موارد دیگر احساس شده است استانداردهای اوزان و مقیاس‌ها می‌باشد. اما پس از عصر رنسانس با توجه به تحول بنیادی در طرز تفکر اجتماعی و رشد اختراعات و تولیدات صنعتی (انقلاب صنعتی) استانداردهای صنعتی نیز به وجود آمد. یکی از قدیمی‌ترین و اساسی‌ترین اصل استاندارد که در استانداردهای کنونی بدان توجه شده است و در حال حاضر نیز به عنوان اولین اصل استاندارد کردن مطرح است اصل کاهش انواع و در کنار آن اصل تعویض‌پذیری است. به طوری که همین اصل موجبات تولید انبوه و زنجیره‌ای را فراهم نموده است. در گذشته هر تولیدکننده یا صنعتگری با توجه به ابزارهای ابتدایی و میراث نیاکان خود محصولاتی با شکل و طرح و ابعاد متفاوت می‌ساخت اما امروزه با منسجم شدن تولید محصولاتی با ویژگی‌های یکسان تولید می‌گردد.
– اولین قدم برای علمی کردن استانداردها در سال 1496 میلادی در زمینه “اندازه‌گیری طول” در انگلستان صورت گرفت. سپس در دهه‌ آخر قرن هیجدهم در فرانسه “سیستم متریک” و “مقیاس اوزان” ایجاد شد، به طوری که در سال 1840 دولت فرانسه استفاده از سایر مقیاس‌ها را در فرانسه ممنوع اعلام کرد. هم چنین در سال 1613 انگلستان استاندارد نگارش فرمول‌های دارویی و شیمیایی را در کتاب British Pharmacopoeia (BP) منتشر ساخت.
– از پیشگامان اصل کاهش انواع و تعویض‌پذیری می‌توان به یک امریکایی به نام الی ویتنی[6] اشاره کرد. این شخص در سال 1793 برای نخستین بار تفنگ سرپری را طراحی کرد که دارای قسمت‌های قابل تعویض بود و در واقع پایه تولید انبوه را فراهم آورد.
– در سال 1798 استاندارد کردن دستورالعمل تعویض قطعات ماشین‌آلات و تجهیزات در امریکا آغاز شد(13:14).
هم چنین در انگلستان در سال 1841 شخصی به نام جورج ویتورث[7] بر اساس ارتفاع، عمق و تعداد دنده در هر اینچ نظام مخصوصی را برای انواع دنده‌های پیچ و مهره به وجود آورد که تعویض‌پذیری پیچ‌ها و مهره‌ها به سهولت امکان‌پذیر باشد. همگام با گسترش تولیدات صنعتی و انبوه‌سازی رعایت نکات ایمنی نیز مطرح گردید به ویژه پس از اختراع ماشین بخار و کاربرد گسترده آن در سیستم‌های حمل و نقل از قبیل کشتی‌ها و لوکوموتیوها و خسارات ناشی از آن، به طوری که در نیمه دوم قرن نوزدهم در امریکا انفجار مخازن تحت فشار 000/50 نفر کشته و دو میلیون زخمی برجا گذاشت.
– استاندارد نمودن ساختار ترکیبی آهن و فلزات توسط سر جان باری [8] که یک مهندس راه و ساختمان و انگلیسی بود پیشنهاد شد و در سال 1901 با بنیانگذاری کمیته استانداردهای مهندسی به تصویب رسید. این کمیته به زودی در سایر زمینه‌های مهندسی مواد و ترکیبات استانداردهایی را ارائه داد و سرانجام به انستیتوی استانداردهای بریتانیا تبدیل شد.
– رشد تکنولوژی و استفاده از ماشین آلات جدید، افزایش تولیدت صنعتی و در نتیجه رقابت در بازارهای داخلی و خارجی را به دنبال داشته است. از این رو در روند تکامل استاندارد کردن ، استاندارد های دیگری از قبیل روشهای بررسی و آزمون، توصیف ویژگی ها ، اصطلاحات، آیین کار، فنون کنترل کیفیت و سیستم های مدیریت کیفیت اهمیت یافتند.
–
سازمان بین‌المللی استاندارد ISO
– در خصوص استانداردهای صنعتی، قدیمی‌ترین سازمانی که در سطح جهانی تشکیل گردید، کمیسیون بین‌المللی الکترو تکنیک IEC می‌باشد که در سال 1906 تاسیس شد. برای استاندارد کردن در سایر زمینه‌ها در سال 1926 سازمانی به نام اتحادیه بین‌المللی مؤسسات ملی استاندارد به وجود آمد که بیست کشور اروپایی عضویت آن را پذیرفتند. این اتحادیه تا آغاز جنگ بین‌المللی دوم فعال بود
– ولی با آغاز جنگ منحل شد. در سال 1944 کمیته‌ای تحت عنوان کمیته هماهنگی استانداردهای ملل متحد به وجود آمد که در آن موسسات استاندارد ملی از 18 کشور شرکت داشتند و این کمیته در حقیقت جانشین اتحادیه سابق بود. هدف این کمیته هماهنگ ساختن فعالیت‌های صنعتی در کشورهای عضو بود. دو سال بعد یعنی در سال 1946 کنفرانسی در لندن متشکل از نمایندگان کمیته هماهنگی استانداردهای ملل متحد و کشورهای غیرعضو در این کمیته تشکیل گردید که نتیجه مذاکرات منجر به تشکیل سازمان بین‌المللی استاندارد گردید(47:20).

ایزو سازمان بین‌المللی استاندارد است. کلمه ایزو علامت اختصاری نیست بلکه نامی است که از کلمه یونانی ISOS به معنای “مساوی” مشتق شده است که ضمناً ریشه پیشوند ISO در لغاتی مانند IsoMetric (هم اندازه،‌ دارای ابعاد مساوی) و Isonmy (تساوی قوانین یا تساوی افراد در برابر قانون) نیز هست. ارتباط منطقی دو کلمه “مساوی و استاندارد” منجر به انتخاب نام ایزو برای این سازمان شده است به علاوه استفاده از نام واحد ایزو برای مشخص کردن این سازمان، از وفور علائم اختصاری جلوگیری می‌کند. لذا در تمام کشورها نام کوتاه سازمان همیشه ایزو است.

– یک سازمان تخصصی است و اعضای سازمان بین‌المللی استاندارد در واقع موسسات استاندارد ملی کشورهایی هستند که منشور این سازمان را پذیرفته‌اند. در مورد کشورهایی که هنوز موسسه استاندارد ملی ندارند بر طبق درخواست آنها و پس از مطالعه عضویت آنها به صورت مکاتبه‌ای یا مشترک پذیرفته می‌شود. در حال حاضر سازمان بین‌المللی استاندارد دارای 148 عضو است که 98 کشور عضو اصلی، 40 کشور عضو مکاتبه‌ای و 10 کشور عضو مشترک می‌باشند. ایران هفتادو هفتمین عضو است که مجموعه‌ استانداردهای ایزو را به عنوان استاندارد رسمی کشور پذیرفته است. مقر آن ژنو می‌باشد و زبان‌های رسمی سازمان بین‌المللی استاندارد عبارت است از انگلیسی، فرانسه و روسی. که هزینه ترجمه روسی را موسسه استاندارد روسیه می‌پردازد. روش کار این سازمان در تدوین استانداردهای بین‌المللی مشابه کار موسسات استاندارد ملی کشورهاست. به این صورت که بنا به تصویب شورای سازمان بین‌المللی استاندارد یک کمیته فنی با عنوان خاص تشکیل می‌گردد.

– این سازمان از 180 کمیته فنی تشکیل یافته که هر یک از این کمیته ها مسئولیت فعالیت در یکی از این زمینه های
– تخصصی مربوطه را بر عهده دارند.

– این کمیته فنی متشکل از اعضایی است که از طرف هر یک از موسسات عضو بر حسب ارتباط و علاقه به موضوع آن کمیته به وجود می‌آید. هر کمیته فنی دارای یک دبیرخانه است که توسط یکی از موسسات عضو آن کمیته اداره می‌شود. این موسسه خود نیز مانند سایر اعضاء شرکت کننده در کمیته فنی دارای یک نماینده است که با بی‌طرفی کامل عهده‌دار حسن جریان امور کمیته فنی مربوطه می‌باشد و موظف است سالیانه گزارش حاوی نتیجه اقدامات کمیته را به شورا تقدیم دارد. اعضایی که در کار یک کمیته فنی فعالانه تشریک مساعی می‌کنند به نام” اعضاء فعال” خوانده می‌شوند و اعضایی که فقط مایلند در کار یک کمیته ناظر و به امور آگاه باشند بدون آن که حق رای داشته باشند به نام “اعضاء ناظر” نامیده می‌شوند.

– با انتخاب و پذیرش موضوع کار پیش نویس مقدماتی تهیه و به منظور بررسی و مطالعه به کمیته فنی ارائه می شود. پس از بررسی آن از لحاظ علمی و فنی و تصویب به وسیله‌ اعضاء فعال آن کمیته، پیش نویس آماده شده به صورت پیش نویس استاندارد در می آید که به دبیرخانه مرکزی ارسال می شود تا نسبت به تکثیر آن و توزیع بین کشورهای عضو به منظور بررسی، اعلام نظر و تصویب اقدام نماید. این پیش نویس پس از وصول رأی موافق 75% از کشورهای عضو تصویب خواهد شد(همان). استفاده از استانداردهایی که توسط ایزو تهیه می‌شوند، اختیاری است و ایزو هیچگونه قدرتی در رابطه با اجراء و پیاده کردن این استانداردها ندارد. درصد خاصی از استانداردهای این سازمان که عمدتاً‌ در رابطه با بهداشت،

ایمنی و محیط زیست هستند در برخی از ممالک به عنوان بخشی از مقررات مورد استفاده قرار می‌گیرد. یا در قوانین آنها به استانداردهای مذکور، به عنوان یک مبنای فنی ارجاع داده می‌شود. در هر صورت هر گونه اقتباس از این استانداردها می‌تواند به صورت تصمیمات لازم‌الاجرای مقامات قانونی یا دولتهای کشورهای ذیربط درآید و ایزو راساً هیچگونه اختیار قانونگذاری یا وضع مقررات ندارد. از طرفی در سطح بین‌المللی، موسساتی نیز وجود دارند که از سازمان بین‌المللی ایزو این اجازه را دارند که پس از بررسی‌های لازم نسبت به صدور گواهینامه اجراء، اقدام نمایند.

اهداف ایزو:
ISO اهداف و وظایف خود را به این گونه بیان نموده است:
در توسعه امر استاندارد در جهان به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای مبادلات بین‌المللی کالاها، خدمات و اشاعه و ترویج همکاری‌های متقابل در حوزه فعالیت‌های فرهنگی، علمی، فنی و اقتصادی می‌باشد. برای نیل به اهداف فوق فعالیت‌های زیر را می‌توان نام برد:
1) فراهم ساختن تسهیلات لازم به منظور ایجاد هماهنگی و همگامی استانداردهای ملی موسسات عضو
2) تهیه استانداردهای بین‌المللی در هر مورد مشروط به این که مغایر با نظریات هیچ یک از اعضاء نباشد.
3) فراهم ساختن تسهیلات، تشویق لازم برای توسعه و نشر استانداردهای جدید در سطح ملی و بین‌المللی
4) فراهم نمودن تسهیلات لازم برای مبادله اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اعضاء و کمیته‌های فنی
5) همکاری با سایر سازمان‌های بین‌المللی که به نحوی از انحاء با این سازمان مربوط بوده و علاقمند به بررسی و تحقیق در مورد پروژه و طرح‌های استاندارد آنها می‌باشد.

استانداردهای ایزو در کتابداری و اطلاع رسانی
استانداردهای ایزو توسط کمیته‌های فنی تدوین می‌شود. کمیسیون فنی 46(TC.46) توسعه استانداردهای کتابداری و اطلاع‌رسانی را در سطح بین‌المللی بر عهده دارد. نام این کمیسیون “دبیزش بین‌المللی” است و به توسعه استانداردهایی در حوزه فعالیت‌های علمی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، خدمات نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، آرشیو اطلاع‌رسانی و انتشارات می‌پردازد. و تا کنون استانداردهایی در زمینه های مختلف این حوزه از جمله تدوین پایان نامه ها ارائه داده است. مصوبات این کمیته به صورت گزارش‌های استاندارد منتشر شده و در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
ISO استانداردهای مصوبه در کمیته‌ها را در بولتن‌های سالانه منتشر می‌کند و استانداردهای جدید و ویرایش شده را بصورت ماهانه در “بولتن ایزو” به اطلاع عموم می‌رساند.

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
– در فرهنگ مردم این سرزمین توجه به استاندارد به گذشته‌ای بسیار کهن باز می‌گردد به طوری که به سادگی می‌توان در آثار علمی، تاریخی و اجتماعی باقی مانده از قرون متمادی آثار و شواهد آن را به صورتی آشکار مشاهده نمود. لیکن حرکت نظام یافته آن مربوط به قرون اخیر است.
– اولین حرکت مدون در ارتباط با استاندارد و استانداردنویسی در ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال 1304 شمسی آغاز گردید و در سال 1332 به لحاظ ضرورت تعیین ویژگی‌های کالاها و توجه تولیدکنندگان و واردکنندگان به اهمیت کالاهای استاندارد شده تشکیلاتی برای تهیه و تدوین استانداردهای ملی به ویژه نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی به صورت یک اداره در وزارت بازرگانی وقت ایجاد شد. در سال 1339 با تصویب قانون تاسیس موسسه استاندارد ایران کار رسمی این موسسه در چهارچوب اهداف و مسئولیت‌های تعیین شده در این قانون ادامه یافت و در راستای فعالیت خود در سال 1344 به هنگام تصویب اساسنامه موسسه، عبارت “تحقیقات صنعتی” نیز به نام موسسه استاندارد ایران افزوده شد و با نام موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ISIRI به فعالیت خود ادامه داد. اولین استانداردهای تهیه شده به امر ویژگی و درجه‌بندی کردن کالاهای صادراتی (عموماً محصولات کشاورزی) پرداخته و به صورت آزمایشی تدوین شده است. هدف از تدوین استاندارد آزمایشی در واقع اجرای آزمایشی این استانداردها از طرف تهیه‌کنندگان و صادرکنندگان و مشخص شدن نقایص و معایب آن بود. تا سال 1343 تهیه و تدوین استانداردها به طور آزمایشی صورت می‌گرفت. تا این سال حدود هفده استاندارد به صورت آزمایشی تهیه شد که عموماً مربوط به کالاهای سنتی و به منظور کمک به بهبود صادرات بود. در این سال روش کار تغییر کرد و تصمیم گرفته شد که در تمامی زمینه‌ها استانداردهای لازم تدوین شود و ضمناً تهیه استانداردها از حالت آزمایشی به حالت قطعی تغییر کرد. جالب توجه این که برای نخستین بار در سال 1345 علامت استاندارد ایران به روی کالاهای ایرانی مشاهده شد. در این سال دو شرکت ایرانی سازنده کاشی و بیسکویت موفق به

دریافت پروانه استفاده از علامت استاندارد برای محصولات خود شدند. با پیروزی انقلاب اسلامی و ضرورت دگرگونی در ساختار اقتصادی کشور توجه جدی به امر کیفیت و تدوین استانداردهای ملی و ضرورت انجام تحقیقات کاربردی و نیز تجمیع مقررات پراکنده منجر به تصویب قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در سال 1371 توسط مجلس شورای اسلامی گردید. این مؤسسه عضو سازمان بین المللی استاندارد ایزو ، انجمن جهانی سازمانهای تحقیقات فنی و صنعتی، سازمان بین المللی اندازه شناسی و کمیسیون بین المللی الکترو تکنیک می باشد. مؤسسه

استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در تدوین استانداردهای بین المللی مشارکت مؤثر دارد و در بیش از یکصد کمیته فنی فعال است و دبیرخانه چهار کمیته بین المللی در ایران مستقر است. این مؤسسه به منظور حذف موانع تجاری ، توسعه‌ صادرات و واردات، حفظ منافع و ایمنی مصرف کننده ، تبادل اطلاعات علمی و فنی و همکاری های آموزشی ، تفاهم نامه هایی را با برخی از مؤسسات استاندارد و سازمان های علمی و فنی منعقد نموده است. رئیس موسسه با تصویب شورای عالی استاندارد و حکم رئیس جمهور برای مدت سه سال منصوب و بالاترین مقام اداری ، مالی و فنی مؤسسه محسوب می شود.
– مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با پیشرفت علوم و تکنولوژی به گسترش فعالیت‌های آزمایشگاهی پرداخت و اکنون بیش از 100 آزمایشگاه در شهر صنعتی کرج و مراکز استان‌ها دارد. این موسسه در 23 مرکز استان کشور دارای ادارات کل است. مهم‌ترین وظیفه‌ای که قانون بر عهده این موسسه گذاشته، تدوین استانداردهای ملی ایران است و به این منظور این موسسه تاکنون بیش از 150 کمیته ملی تشکیل داده که بیش‌تر زمینه‌های عمومی را در بر می‌گیرند و در موارد دیگر بیش‌تر جنبه‌ تخصصی دارند. اعضای این کمیته‌ها از اشخاص معرفی شده‌ مراکز علمی و دانشگاهی، سازمان‌های مهم تولیدی و مصرفی و سایر موسسات ذینفع دولتی و ملی انتخاب می‌شوند، این کمیته‌ها با تشکیل جلسات دوره‌ای استانداردهای تهیه شده توسط کمیسیون‌های فنی مربوطه را بررسی و نهایتاً تصویب می‌کند که تاکنون حدود 400 عنوان استاندارد تهیه شده به تصویب نهایی رسیده است.
– برخی از استانداردها عیناً اقتباس از استانداردهای بین‌المللی IECوISO هستند. این حالت در مواردی است که مفاد آن استاندارد با نیازمندی‌های شناخته شده مورد نظر در جامعه ایران مطابقت داشته باشد. در حالی که استانداردهای مذکور حاوی مطالبی باشند که از لحاظ فنی، صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای جامعه ایران پذیرفتنی نباشد حذف و اضافات در آن انجام می‌گیرد و به این ترتیب به استاندارد ملی تبدیل می‌شود. چنانچه در مورد موضوعی هنوز استاندارد بین‌المللی وجود نداشته باشد کارشناسان و کمیسیون‌های فنی راساً به تهیه آن اقدام می‌کنند. در این موارد ممکن است بعضی استانداردهای ملی سایر کشورها به عنوان الگو یا منبع اطلاعاتی مورد استفاده قرار گیرند.
– موسسه استاندارد از سال 1340 عضو ISO و از سال 1344 عضو IEC شد و در حدود 55 کمیته فنی ISO به عنوان عضو فعال و در بیش از 60 کمیته دیگر به عنوان عضو ناظر حضور دارد. این موسسه تنها دریافت کننده استانداردهای ISO و IEC و نیز استانداردهای سایر کشورهای عضو، در ایران است.

– آشنایی با بعضی جنبه های استاندارد:
– هیچکس به درستی نمی داند اولین کالایی که بین دو طایفه از دو ملیت مختلف مبادله شد چه بوده است. ولی می توان حدس زد که اولین کالای مبادله شده مربوط به گروه خوراکی ها بوده است به این دلیل که تا مدت های مدید شاخص
– ارزش گذاری بر تولیدات و محصولات بشر، یک ماده غذایی بوده که نقش پول را نیز ایفا می کرده است.
بنابراین به احتمال قوی اولین نگرانی که در مورد داد و ستد کالا وجود داشته نگرانی در مورد کمیت و مقدار کالای مبادله شده بوده است. به طور کلی کیفیت گرایی مرحله ای است که پس از تامین نیازهای کمّی و اولیه بشر پدیدار شده است. برای مثال وقتی کسی گرسنه باشد برایش فقط میزان غذا مهم است و نه نوع غذا. ولی درمرحله بعد ممکن است دیگر کمیت بر کیفیت برتری نداشته باشد.

– از زمانهای گذشته همواره سنجش کیفیت با اشکال و روش های گوناگون وجود داشته است. انسانهای باستانی وقتی ابزاری می ساختند یا شکاری صید می کردند هنگام مبادله پایاپای، در مقابل کالا یا شکار از طرف مقابل، جنسی را با شرایط معینی طلب می کردند. به بیانی لازم بود کالای مورد مبادله دارای استاندارد معینی باشد. ولی پایه گذاری استانداردها از انقلاب صنعتی شروع شد.

– استاندارد چیست؟ بر اساس یک تعریف ساده، وجود عدالت و تناسب بین آنچه که می دهیم و آنچه می ستانیم، خود نوعی استاندارد است. این تعریفی درست ولی ناقضِ مفهوم استاندارد است. در این تعریف به صورت پنهانی به »مقدار« اشاره و بیش از هر چیز به »رضایت« طرفین معامله تاکید می شود.
– استانداردی که در مراحل بعد تجارت بشر به وجود آمد استاندارد مبدأ بود که خود استانداردی از نوع »کیفیت« است.
– در مورد تخمین و تعیین کیفیت محصولاتی مانند خاویار ایران یا پوشاک ایتالیا ارزش و بهای کالا را در کنار موقعیت و مبدأ ساخت آن کالا بیان می کردند. این روش یعنی توجه به مبدأ کالا و تجارت بین المللی از جایگاه مهمی
– برخوردار است.
– انواع دیگر استاندارد شامل استانداردهای کارخانه ای، استاندارد ملی (مانند استاندارد ایران)، استاندارد منطقه ای (مانند استاندارد بازار مشترک اروپا) و استاندارد جهانی (که از طرف سازمان جهانی به تصویب می رسد) می شود.
–
–

ISO چیست؟ ISO نام سازمانی بین المللی است که از کلمه یونانی »ISOS « به معنای »مساوی« مشتق شده است. ریشه این پیشوند (ISO) در کلماتی مانند ISOMETRIC (هم اندازه و دارای ابعاد مساوی) و ISONOMY (تساوی قوانین، یا تساوی افراد در برابر قانون) وجود دارد. ارتباط منطقی بین دو کلمه »مساوی« و »استاندارد«، منجر به انتخاب نام ISO برای این سازمان شده است.
– سازمان جهانی استاندارد در سال1948 در ژنو تشکیل شد و در حال حاضر بیش از156 کشور (از جمله ایران) در آن عضو هستند.
– علامت اختصاری سازمان بین المللی استانداردهای جهانی در زبان انگلیسی »ISO«، برگرفته از عبارت (International Organization for Standardization) است. امروزه در هر کشوری و با هر زبانی این
– سازمان را با نام ISO می شناسند.
– کار این سازمان تدوین استانداردهای
– بین المللی است.
– این سازمان یک سازمان غیر دولتی است که مستقل از سازمان ملل فعالیت می کند. همچنین اعضای این سازمان نمایندگان دولتها نیستند بلکه اعضای سازمانها و موسسات استاندارد ملی هستند.
– استفاده از استانداردهایی که توسط ISO تهیه می شود اختیاری است و سازمان »ایزو« هیچگونه قدرتی در رابطه با اجرا و پیاده کردن این استانداردها ندارد. درصد خاصی از استانداردهای این سازمان که بیشتر آنها در رابطه با بهداشت، ایمنی و محیط زیست هستند در برخی از کشورها به عنوان بخشی از مقررات مورد استفاده قرار
می گیرند.

– اما آزاد بودن استفاده از علامت ISO می تواند در ذهن افراد این فکر غلط را القا کند که این سازمان در زمینه صدور گواهینامه نیز فعالیت دارد یا این سازمان، سازمانی را که از این علامت استفاده کرده تایید می کند یا این سازمان نماینده مجاز سازمان »ISO« است. هیچ یک از فرضیات یاد شده درست نیست. همچنین نظارت بر اجرای استانداردها مطابق شرایط تعیین شده در حیطه وظایف سازمان ISO نیست.

ISO 9000 چیست؟
– اولین استاندارد تدوین شده این سازمان در سال1987 توسط کمیته176 (TC176) به عنوان استاندارد سری9000 یا مدیریت کیفیت شکل گرفت.
– استاندارد ISO 9000 به کنترل فرایند تولید توجه می کند. در واقع ISO 9000 استانداردی برای مدیریت کیفیت است و نه مدیریت محصول.
– در مدیریت کیفیت دیدگاه نوینی بر مبنای اصول و معیارهای پایه ای مدیریت کیفیت شکل گرفته و معیارهایی تعیین شده است. این معیارها در سری استانداردهای ISO 9000:2000 به شکل موثری در نظر گرفته شده اند که عبارتند از:‌
– سازمان مشتری گرا، مدیریت، مشارکت همکاران، تفکر فرایند گرا، تفکر سیستم گرایانه مدیریت، بهبود مستمر، تصمیم گیری مبتنی بر موضوع و ارتباط با تامین کنندگان به منظور منافع متقابل.
در الگوی اجرای ISO 9000:2000 قوانینی به منظور تحقق اصول یاد شده در یک سازمان تدوین شده است.

مدیریت کیفیت از چهار بخش یا رکن اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
– الف: طرح ریزی کیفیت Quality Planning
– ب: تصمین کیفیت Quality Assurance
– ج: کنترل کیفیت Quality Control
– د: بهبود کیفیت Quality Improvement
–
– استاندارد در ایران
– اولین تشکیلات رسمی مربوط به استاندارد در ایران، در سال1304 هجری شمسی و بعد از تصویب قانون اوزان و مقیاسها در ایران تاسیس شد، اما تا سال1331 این موسسه فعالیت چندان مهمی انجام نداد. تا آنکه در سال1331 و با توجه به افزایش سطح مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها و لزوم نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی کشور، هسته اولیه موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در وزارت بازرگانی شکل گرفت و در سال1339 موسسه استاندارد ایران به عضویت سازمان استانداردهای بین المللی (ISO) درآمد. از آن زمان تاکنون این موسسه یکی از اعضای فعال این سازمان است.

– موسسه استاندارد ایران دارای127 کمیته اصلی ایزو به عنوان عضو ثابت و111 کمیته دیگر به عنوان عضو ناظر است، همچنین دبیرخانه بین المللی کمیته های فنی شوینده ها، کودهای شیمیایی و فراورده های بهداشتی و آرایشی سازمان بین المللی استاندارد نیز در ایران مستقر است.
– موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران علاوه بر عضویت در سازمان های استاندارد بین المللی، با کمیسیون بین المللی الکترونیک (IEC) ، سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی (OIML) و انجمن جهانی سازمان تحقیقات صنعتی (WAITRO) نیز همکاری می کند.
– این موسسه تنها سازمانی است که می تواند استانداردهای فراورده های تولید شده در کشور را تایید کرده و اجرای آن را با کسب موافقت شورای عالی استاندارد اجباری کند.
– همچنین این سازمان برای تعیین استانداردهای فراورده های تولید شده در کشور از آخرین دستاوردهای علمی و
– صنعتی جهان استفاده می کند.
– اجرای استانداردهای ملی در ایران باعث افزایش فروش داخلی، صادرات و به دنبال آن رشد بیشتر اقتصاد کشور می شود و با تامین کردن ایمنی و سلامت محصولات، صرفه جویی در وقت و هزینه ها و افزایش درآمد و رفاه عمومی را برای کشور به ارمغان می آورد.
– مزایای استانداردهای ایزو
– سازگاری فناوری ها در سراسر دنیا زمانی کامل می شود که تمامی تولیدات و خدمات ارایه شده، برمبنای
– استانداردهای بین المللی باشد.

– این هماهنگی، روز به روز در حال گسترش است و به همین خاطر خریداران محصولات بیشتری را پیش روی خود می ببیند که می توانند براحتی آنها را با یکدیگر مقایسه کرده و از بین آنها گزینه بهتر را انتخاب کنند. این مسئله رقابت شدیدتری را میان تولیدکنندگان پدید می آورد که در نهایت باعث ارتقای کیفیت محصولات و پیشرفت جامعه جهانی خواهد شد.
– علاوه بر این، استاندارد جهانی قوانینی را در زمینه های بهداشتی، ایمنی و رعایت مسائل زیست محیطی برای دولتها تبیین می کند.

– تاثیر استانداردهای جهانی ISO را می توان در آب، هوا یا خاک نیز مشاهده کرد. این استانداردها حتی در زمینه تشعشعات رادیواکتیو یا انتشار گازها در هوا هم فعالیت داشته و محیط زیست را برای زندگی بشر سالم نگه می دارند.
دامنه وسیع استاندارد: از سال1974 تاکنون، ایزو بیش از15 هزار استاندارد مختلف را منتشر کرده است. این دامنه متشکل از حوزه های مختلفی (از کشاورزی تا کدگذاری دیجیتال سیگنالهای صوتی و تصویری) است.
استانداردهای ISO 14000 و ISO 9000 معروفترین استانداردهای ISO هستند. در حال حاضر76 هزار کارخانه در149 کشور جهان، استانداردهای ISO 14000 و ISO 9000 را رعایت می کنند.

– استانداردهای ISO 9000 شامل یک چهارچوب مرجع برای مدیریت کیفیت است که مراحل تهیه و تولید کالاها یا عرضه خدمات را ارزیابی می کنند. استانداردهای ISO 14000 ، نیز شامل قوانین مدیریتی در ارتباط با محیط زیست است که عملکرد کارخانه های تولیدکننده را کنترل می کند تا علاوه بر بالا بردن نتایج اقتصادی از فعالیت های تولیدی، کارایی تولیدکنندگان را نیز در حفظ بهتر محیط زیست افزایش دهند.

– بیشتر استانداردهای ISO مخصوص تولید محصولات یا مواد خاصی است، اما استانداردهای ISO 14000 و ISO 9000 هیچگونه محدودیتی ندارند و تمامی تولیدات یا خدمات را شامل می شوند. به طوری که نام »استانداردهای مدیریت روابط عمومی« را بر آنها گذاشته اند.

– به طور خلاصه ISO 9000 جزو خانواده استانداردهای مدیریت کیفیت است که به تلاش برای بالابردن کیفیت محصولات توجه می کند.
– ISO 14000 جزو خانواده استانداردهای مدیریت محیط زیست است و بر طبق آن تشکیلاتی موظف است تا آثار زیان بار ناشی از فعالیت های تولید کنندگان بر محیط زیست را به حداقل برساند.

هم اکنون مجامع و گروههای مختلفی با سازمان استانداردهای ISO همکاری دارند. مهمترین همکاران ایزو، کمیسیون بین المللی الکترونیک IEC و اتحادیه بین المللی ارتباط ITV هستند. این دو سازمان در سوئیس و در شهر ژنو مشغول فعالیت هستند و اتحاد آنها توانسته است هماهنگی بیشتری را برای وضع استانداردهای جدید ایجاد کند. سازمان ایزو از معدود سازمانهای غیردولتی است که در سازمان تجارت جهانی (WTO) حضور دارد و عضو ناظر این سازمان است، اما با تقاضاهای زیادی که برای عضویت دایم آن در این سازمان شده است، به نظر می آید بزودی آن را در جمع اعضای ثابت سازمان تجارت جهانی ببینیم. حضور ایزو به عنوان عضو ثابت سازمان تجارت جهانی
می تواند در رفع موانع علمی و فنی تجارت در دنیا موثر باشد.