دانلود مقاله کلیماتولوژی word

 دانلود مقاله کلیماتولوژی word دارای 23 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله کلیماتولوژی word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله کلیماتولوژی word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله کلیماتولوژی word :

کلیماتولوژی

عوامل مؤثر در مرتع و پوشش گیاهی
پراکنش هر گونه مرتعی در محدوده های خاصی امکان پذیر است زیرا هر گونه گیاهی احتیاجات محیطی ویژه ای دارد در گیاهان دائمی رشد معمولاً کند و بطئی ولی مداوم است، در حالیکه تجدید حیات این گیاهان نیز در مقایسه با گیاهان یکساله و فصلی کمتر اتفاق می افتد. بر عکس گیاهان یکساله و فصلی سریعاً با استفاده از حداقل رطوبت حاصل از بارندگی های انجام شده و البته مساعد بودن سایر شرایط محیطی بخصوص دما تجدید حیات نموده و رشد می کنند. مجموعه ای از عوامل محیطی و اکولوژیک بر روی پوشش گیاهی منجر به ترکیب گیاهی خاصی می شود مهمترین این عوامل عبارتند از: اقلیم ( رطوبت، درجه حرارت ، نور و باد)، خاک، پستی و بلندی و عوامل زنده.

قبل از پرداختن به هر کدام از این عوامل بهتر است با قوانین مربوط محدودیت ها و عوامل محدود کننده آشنا شویم
یاد آوری مطالب مربوط به اکولوژی عمومی
قوانین مربوط به عوامل محدود کننده:
الف) قانون مینیمم یا قانون حداقل لیبیگ :
در سال 1840 لیبیگ که یک شیمی دان آلمانی بود دریافت که رشد موجودات زنده تحت تأثیر عنصری است که کمترین مقدار را در محیط زندگی داراست. ( عنصری که کمترین میزان را در محیط زیست موجود زنده داراست ، نقش محدود کننده را در رشد آن ایفاء می کند). به این معنی که اگر تمامی عناصر و عوامل مورد نیاز گیاه به میزان کافی در محیط وجود داشته باشد

ولی میزان یک عنصر در محیط کم باشد، رشد و نمو این گیاه متناسب با مقدار این عنصر خواهد بود و مقادیر اضافی عوامل و عناصر دیگر بدون استفاده خواهند ماند. به طور خلاصه این قانون را می توان چنین مطرح کرد: عکس العمل رشد یک گیاه ( یا محصول کشاورزی) بستگی دارد فقط به آن ماده غذایی (عنصر) که به میزان کمتری در اختیار گیاه قرار دارد.این قانون فقط در مورد عناصر غذایی لازم جهت رشد گیاه کاملاً قابل استفاده است و لیبیگ آن را در مورد بقیه عوامل محیطی تعمیم نداد، ولی بسیار از دانشمندان دیگر آن را در مورد عوامل محیطی دیگری نظیر درجه حرارت و نور هم تعمیم دادند. عوامل اکولوژیکی محیط از نظر تأثیر بر زندگی و رشد موجودات زنده اصولاً نظیر عناصر غذایی عمل می کنند. قانون مینیمم یا لیبیگ را گاهی قانون بشکه هم می نامند
ب) قانون بلاک من Blackman :
بلاک من در سال 1905 قانون حداقل لیبیگ را در مورد عوامل کنترل کننده فتو سنتز بسط داد و قانون خود را به شرح زیر تعریف نمود: ” شدت و سرعت یک فعل و انفعال بیولوژیکی که تحت تأثیر عوامل مختلفی محیطی جریان می یابد ، بستگی دارد به آن عاملی که در محیط به میزان کمتری از میزان اپتیمم خود وجود دارد “. این عامل محدود کننده موانعی بو جود می آورد که سبب می گردد تأثیر سایر عوامل از حد تأثیر این عامل محدود کننده فراتر نرود. و در عوض اجازه می دهد که در پائین تر از این حد عوامل دیگر مؤثر باشند. برای مثال عوامل مختلفی نظیر نور، CO2 ، آب ، حرارت و سایر عوامل در فتوسنتز گیاهان مؤثر می باشند. حال اگر مثلاً در یک محیط نور کم شود حتی اگر CO2 به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار گرفته باشد نمی تواند از آن به نحو مطلوب استفاده کند.

ج) قانون تحمل شلفورد Shelford:
متناسب با دو قانون ذکر شده قبلی، شلفورد نیز اظهار داشت که نه تنها تقلیل مقدار یک عنصر یا یک عامل ، گیاهان و جانوران را با محدودیت موجه می کند بلکه افزایش مقدار هر عامل یا عنصر نیز برای موجودات محدود کننده است. در واقع این قانون بیان می دارد که وفور یا شدت عوامل اکولوژیکی می تواند مرزها و امکانات رشد و زندگی جانداران را محدود و معین سازد. در حقیقت قانون تحمل شلفورد مکمل قانون حداقل لیبیگ است. با توجه به قوانین به این نتیجه می رسیم که رشد موجودات زنده در طبیعت تنها از طریق محدود بودن عوامل کنترل نمی شود بلکه وفور و شدت عوامل اکولوژیکی نیز نقش تعیین کننده دارند.

د) قانون میچرلیخ Micherliche ( بازده نزولی):
یک خاکشناس آلمانی بنام میچرلیخ در سال 1909 چنین اظهار داشت که وقتی گیاهان مقادیر کافی از عناصر به جز یک عنصر محدود کننده را داشته باشند، عکس العمل رشدشان متناسب با عامل محدود کننده است ولی مشاهده کرد که رشد گیاه با افزایش مقدار عامل محدود کننده افزوده شد ولی نه با یک نسبت مستقیم. بعبارت دیگر مقدار عملکرد اضافه شده (y) به ازاء هر واحد اضافه شده (x) کوچکتر می شود و بطور نظری مقدارش نصف افزایش حاصل از افزایش قبلی است

انتشار جغرافیایی هر گیاه بطور طبیعی در درجه اول به وسیله آب و هوایی و درجه دوم به وسیله عوامل مربوط به خاک محدود می گردد. میزان بردباری گیاهان در برابر عوامل محیطی متغییر است. حتی بردباری هر گونه در مراحل و ادوار مختلف زندگی ثابت نیست به طور کلی گیاهان پیر و آنهائی که در محیط مستقر شده اند بیش از نهالهای جوان در مقابل تغییرات عوامل محیط بردباری از خود نشان می دهند برای هر یک از عوامل محیط سه حالت اصلی حداقل، متعادل و حداکثر وجود

دارد و فاصله بین حداقل و حداکثر ، معرف میدان بردباری هر موجود زنده است به عبارت دیگر می توان گفت که انتشار گیاهان و سایر موجودات زنده بر روی سطح کره زمین معمولاً متناسب با وسعت میدان مذکور و درجه بردباری آنها نسبت به عوامل محیط خود می باشد. و در این صورت بردباری یک گونه نسبت به عوامل محیطی ضامن انتشار آن گیاه یا جانور می باشد.مسلم است که موجوداتی که در برابر کلیه عوامل بردبارتر باشند یعنی دامنه بین حداقل و حداکثر آنها زیاد تر باشد بیش از سایر موجودات انتشار می یابند.در بین حالات سه گانه ، حالت متعادل بهترین و پر ارزش ترین نقطه میدان بردباری گیاه بشمار می رود و آن هنگامی است که اعمال حیاتی گیاه به بهترین وجه انجام گیرد. به طور کلی برای آنکه هر یک از اعمال حیاتی انجام سایر عوامل را محدود نسازد و باعث وقفه و رکود عمل نگردد، باید آن اعمال مختلف با یکدیگر هماهنگی داشته باشند. اعمال حیاتی گیاه در اثر عوامل مختلف دارای حالات اپتیمم هارمونیک متعددی می باشد و در اثر تماس و تطابق آنها با یکدیگر حالت اپتیممی به نام “اپتیمم اکولوژیک” بو جود می آید که اپتیمم واقعی گیاه محسوب می شود.
میدان اکولوژیک Ecological Amplitude

هر موجود زنده در طبیعت دارای میدان اکولوژیک خاصی است که در نتیجه تطابق و هماهنگی با شرایط محیطی و خواص فیزیولوژیکی آن موجود بوجود می آید. هر قدر میدان اکولوژیک گونه ای وسیع تر باشد ، به همان نسبت انتشار آن گونه در محیط های مختلف وسیع تر شده و در همه مناطق به حال اپتیمم دیده می شود. این گیاهان را که در همه جا می رویند و دارای میدان اکولوژیکی وسیعی هستند را گیاهان همه جایی Cosmopolite می نامند و منحصر به منطقه و اقلیمی خاص

نیستند. مثل بیشتر علفهای هرز. بالعکس اگر میدان اکولوژیک گونه ای کوچک باشد انتشار آن گونه به محیط خاصی محدود می شود و در این صورت از سایر گونه ها مشخص و متمایز می شود و بومی Endemic آن منطقه نامیده می شود. گیاهانی که از زمان های قدیم در منطقه رویش خود به جای مانده اند به نام گیاهان اتوکتونوز Authocthonous و گیاهانی که در از منه

اخیر به نقطه ای مهاجرت کرده اند و در محیط جدید سکنی گزیده اند به نام گیاهان آلکتونوزAllocthonous موسومند. بنابراین بین بومی و خارجی بودن گیاهان نمی توان حد مشخصی قائل شد زیرا دسترسی یک گیاه به نقطه ای که به او امکان خواهد داد به آن محیط سازش یابد و بتدریج پایدار و بومی گردد. کلیه افراد یک گونه که آزادانه تلقیح می شوند و بارور می گردند و نیاز اکولوژیکی یکسان داشته باشند اکوتیپ Ecotype نامیده می شوند. مثلاً گونه گیاه معمولاً در خاک غیر آهکی می روید و اکوتیپ آن هم در جائی دیگر بر روی خاک آهکی مشاهده می گردد.

قانون ژئواکولوژیک انتشار
به طور کلی عوامل جغرافیایی از قبیل عرض های جغرافیایی ، ارتفاعات، جهات مختلف دامنه ها و درجه شیب آنها باعث محدودیت انتشار گیاهان می گردد و انتشار جزئی و کلی آنها نیز همواره به موازات یکدیگر صورت می گیرد و به وسیله میدان اکولوژیک آنها مشخص می شود و دو عامل زمان و ژنتیک در انتشار آنها سهم مؤثری دارد. محدودیت بیشتر گونه ها در نواحی استوایی که عرض جغرافیایی کمتری دارند تابع آب تحت الا رضی می باشد. همچنین محدودیت انتشار گیاهان در قسمتهای فوقانی نواحی کوهستانی تابع درجه حرارت و در مناطق پست تابع عامل آب خواهد بود. شدت تابش نور در جهات مختلف یک دامنه و در شیب های مختلف آن یکسان نیست و به همین سبب موجب تغییرات مزوکلیمائی Mesoclimatic در آن دامنه می گردد. مثلاً در نیمکره شمالی دامنه های جنوبی همواره گرمتر از دامنه های شمالی می باشند و تغییرات مزوکلیمایی و میکرو کلیمایی Microclimatic معمولاً به نسبت کم بودن عرض جغرافیایی و نزدیک بودن به مدار استوا شدیدتر می باشد.

عوامل مؤثر در مرتع
اقلیم و آب و هوا :
نوع آب و هوا، وضع گیاهان و اجتماع گیاهی مناطق مختلف را تا حدودی تعیین می نماید. اصولا رشد و تولید در جوامع گیاهی و جانوران تابعی از کلیه خواص محیطی و اثرات متقابل آنها می باشد. بنابراین خصوصیات اتمسفر به شدت بر نوع موجودات زنده ای که می توانند در هر منطقه رشد کنند تأثیر می گذارد.
آب و هوا Weather : حالت زود گذر یا موقتی اتمسفر در یک منطقه مشخص می باشد و مطالعه جنبه های فیزیکی این حالت و پدیده های مرتبط با آن هواشناسی Meteorology نامیده می شود. از سوی دیگر واژه کلیما (Climate) به معنی اقلیم می باشد و اقلیم شناسی (Climatology) الگوهای وضعیت آب و هوا را در طی زمان و مکان تشریح می کند. آب و هوا به حالات جاری اتمسفر اشاره می کند ولی اقلیم متوسط دراز مدت پارامترهای هواشناسی نظیر نور، دما، باد، رطوبت و بارندگی را نشان می دهد. اگرچه نوسانات پارامترهای اتمسفر فوق الذکر بسیار زیاد می باشد ولی میانگین های دراز مدت آنها روند تغییرات خاصی را طی روز، ماه یا سال دنبال می کند. متخصصین اقلیم شناسی و هواشناسی معمولاً در مطالعات خود، تغییرات حاصل در توده های هوا را از لحاظ آماری، دینامیک و فیزیکی را مورد توجه و بررسی قرار می دهند در حالیکه انکولوژیست ها مجبورند مشخصات اقلیمی و تغییرات اتمسفر در محل تماس با موجود زنده مورد مطالعه ، تعیین نمایند. یک چنین مطالعه اقلیمی را میکروکلیماتولوژی (Microclimatology) می نامند. تمام حجم هوایی که در مجاورت جانوران با ابعاد

گوناگون و نیز داخل اشکوب های مختلف گیاهان یک جامعه قرار دارد میکرو کلیمای آن جامعه تلقی می شود.( در واقع میکروکلیما عبارت است از شرایط اقلیمی حاکم در مقیاس و سطح موجود زنده است ). در مقابل میکرو کلیما، واژه ماکروکلیما ( اقلیم بزرگ) را می توان مطرح نمود که ناشی از وضعیت جغرافیایی و پستی و بلندی های روی زمین می باشد

که از جمله می توان به اقلیم فلات مرکزی ایران و یا اقلیم کویری جنوب شرقی ایران اشاره نمود. گاهی ممکن است یک یا چند عامل از عوامل میکرو کلیما به صورت موضعی دچار تغییراتی گردیده و در آن نقاط سبب بوجود آمدن شرایط اقلیمی خاصی که آن را مزو کلیما (Mesoclimate) می نامند، بشود (اقلیم محلی). برای مثال اقلیم یک جنگل و یا شیب یک سمت کوه یک مزو کلیما محسوب می شود. بنابراین ملاحظه می شود که اقلیم و مجموعه عوامل محیطی در تعیین نوع گونه های گیاهی و جانوری هر منطقه نقش مهمی را بر عهده دارند. عوامل آب و هوایی به صورت کمی و کیفی در رشد و نمو گیاهان تأثیر می کنند

رطوبت ( آب) Humidity:
معمولاً توسعه مراتع در مناطقی است که آب و هوائی آن حد متوسط بین جنگل و بیابان است. بطوریکه میزان آب مورد احتیاج برای مراتع کمتر از جنگل بوده و بیشتر از گیاهانی است که در بیابان ها و یا کویر ها سبز می شود. مقدار رطوبت برای رشد گیاهان مرتعی تابعی از خصوصیات بارندگی ، ظرفیت نگهداری آب در خاک و مقدار آبی است که در خاک نفوذ می کند. خاکهای رسی تا 25 درصد حجم خود آب را ذخیره می کنند در حالیکه خاکهای شنی در حد بسیار کمتری حدود 6 درصد حجم

خود آب را ذخیره می کنند.هنگام ریزش باران بر روی خاکهای رسی مقادیر بیشتری از باران به صورت هرز آب ظاهر می گردد.پوشش گیاهی به صورت مانعی در برابر حرکت هرز آب، از سرعت هرز آب کاسته و در نتیجه آب بیشتری در خاک نفوذ

می کند. از طرفی چرای دام و سایر علف خواران باعث کاهش پوشش گیاهی شده و در نتیجه بر میزان هرز آب ها افزوده شده و آب کمتری جذب خاک می شود.رطوبت خاک در طی زمان و در عمق های مختلف تغییر می کند. ریزش باران ، رشد گیاهان را تحریک می کند ولی بعد از آن دوره ای می رسد که رطوبت خاک بشدت محدود می شود. بارندگی در مراتع نیروی غالبی است زیرا در دوره های خشکی هیچ فعالیت بیولوژیکی نمی تواند ادامه یابد و تابع میزان بارندگی می باشد. اگر پوشش گیاهی تخریب شده باشد بارندگی نه تنها باعث تقویت رشد گیاهان نمی شود بلکه به صورت هرز آب مخرب ظاهر شده و موجب فرسایش شدید خاک نیز می شود.

یاد آوری مطالب مربوط به اکولوژی عمومی
(( بین 40 تا 60 درصد وزن تر درختان و حدود 90 درصد وزن تر گیاهان علفی را آب تشکیل می دهد آب در اندامهای گیاهی و جانوری محیطی را فراهم می سازد که در آن محیط تماس بسیاری از ترکیبات و عناصر بیشتر شده و فعل و انفعالات بیوشیمیایی در این چنین محیطی امکان پذیر می شود. نقش دیگر رطوبت به ویژه در گیاهان ، تسریع در انتقال مواد غذایی از محل جذب ( ریشه) و یا مواد ساخته شده در برگ به سایر اندامها می باشد. وجود آب در واکوئول سلولهای گیاهی موجب تورژسانس و تورم سلولها می گردد کاهش آب باعث پلاسمولیز و چروکیده شدن سلولها می شود.جذب آب در گیاهان از طریق تارهای کشنده و به دو طریق جذب فعال و جذب غیر فعال انجام می پذیرد. مکانیزم جذب غیر فعال از فرآیند اسمز تبعیت می کند و یک فرآیند فیزیکی محسوب می شود. در این حالت حرکت آب از یک محیط رقیق ( آب درون خاک) به یک محیط غلیظ ( سلول گیاه) از خلال یک غشاء نیمه ترا وا ( غشاء سیتوپلاسمی سلول های تارهای کشنده)صورت می گیرد که یک پدیده غیر فعال و بدن صرف انرژی است و عامل اصلی ورود آب به درون گیاه است. در حالت جذب فعال آب بر خلاف شیب پتانسیل آن حرکت کرده و توسط گیاهی جذب می شود که این عمل همراه با صرف انرژی ( مصرف ATP) است. از عوامل دیگری که بر روی شدت جذب آب اثر می گذارد میزان دفع آب از سطح گیاه طی پدیده تعریق و تعرق می باشد درجه حرارت نیز بر جذب آب اثر زیادی دارد زیرا در سرما قابلیت نفوذ پذیری غشاء کاهش می یابد. دفع آب از گیاه عمدتاً از طریق تعرق انجام می گیرد در این حالت آب به صورت بخار آب و از محل روزنه ها Stomata به خارج از گیاه منتقل می شود. روزنه ها اغلب در طی روز باز ( بجز بسته شدن نیمه روزی ) و در هنگام شب بسته هستند و مهمترین نقش آنها تبادلات گازی گیاه با محیط خارج است . در مناطق بسیار مرطوب و حالت اشباع رطوبتی دفع آب در گیاهان از طریق تعرق انجام می گیرد. در این حالت دفع آب بصورت قطرات آب و از آوند های چوبی و از روزنه های خاصی بنام روزنه های آبی Hydatodes صورت می پذیرد. مهمترین عواملی که بر روی شدت خروج آب از گیاهان تأثیر می گذارد عبارتند از شرایط محیطی ( درجه حرارت، رطوبت نسبی و باد) ، اندازه و ساختار گیاه، اندازه برگ ها و همچنین اندازه و تعداد روزنه ها. گیاهان مختلف برای رشد خود به مقادیر مختلفی از آب نیاز دارند. نسبت بین تولید خالص و مقدار آبی که از طریق تعرق دفع می شود کارآیی تعرق نام دارد. معمولاً این نسبت به صورت مقدار گرم آب تبخیر شده برای ساخته شدن یک گرم وزن خشک ماده آلی بین می شود. اطلاعات کافی در باره کارآیی تعرق ما را قادر می سازد که با نیاز آبی گیاهان بیشتر آشنا شویم. وارمینگ E. Warming گیاهان را بر اساس سازش های آنها با شرا

یط مختلف رطوبت خاکو بر اساس تحمل آنها نسبت به کم آبی یا نیاز آبی به صورت زیر گروه بندی نمود:
الف) گیاهان آب دوست یا آبزی Hydrophytes: این گیاهان در شرایط غرقابی یا داخل آب شناو رطوبت ( آب) Humidity رند و یا حداقل قسمتی از اندامهای آنها در آب شناور است مانند نیلوفر آبی، عدسک آبی و نی ها.
ب)گیاهان خشکی پسند Xerophytes : گیاهانی هستند که بیشتر در مناطق خشک وجود دارند و یک دوره خشک طولانی را می توانند تحمل کنند مانند گز، کاکتوس و تاغ.

ج) گیاهان مزوفیت Mesophytes : این گیاهان به رطوبت متوسطی نیاز دارند و سازگاری خاص جهت زندگی در شرایط نامساعد را پیدا نکرده اند مثل اکثر گیاهان زراعی.

د) گیاهان شور پسند Halophytes : این گیاهان در مناطق و یا آبهای شور زندگی می کنند (مانند درختان حر که در آبهای سواحل خلیج فارس می رویند) و خواص گزرومورفیکی از خود نشان می دهند))

درجه حرارت:
تأثیر دما بر روی جوانه زنی و رشد گیاهان مرتعی وقتی مؤثر است که رطوبت خاک برای رشد کافی باشد. باران فصل سرد موجب تحریک رشد پهن برگان علفی (که بیشتر گیاهان یکساله هستند) می گردد در حالیکه بارندگی فصل گرم معمولاً برای رشد گندمیان چند ساله مناسب است.عامل درجه حرارت به طور کلی باعث شروع رشد و مشخص شدن دوره رویش گیاهان مراتع شده و این امر آمادگی گیاهان برای چرا و یا تاریخ شروع چرا در مراتع را معین می کند در اکثر مراتع ایران بالا بودن عامل درجه حرارت در فصل بهار و تابستان و اوایل پائیز باعث افزایش تبخیر مستقیم از خاک و گیاه شده و محیط را خشک می نماید و این امر باعث محدودیت رشد و توسعه گیاهان گیاهان در مراتع می شود.
یاد آوری مطالب مربوط به اکولوژی عمومی

((مقداری از تشعشعات خورشیدی که به سطح زمین برخورد می کند به صورت امواج حرارتی طول موج بلند از سطح زمین بازتابش می کند مقدار تشعشعاتی که به سطح زمین می رسد بر حسب درجه حرارت محیط، رطوبت هوا و درجه پوشیدگی آسمان از ابر و غبار تغییر میکند. همچنین این مقدار بیشتر تابع زاویه تابش خورشید است و کمتر تحت تأثیر فاصله زمین از خورشید قرار می گیرد. هنگامیکه خورشید بطور عمودی می تابد ضریب انعکاس حرارتی (آلبدو) کم شده و در نتیجه مقدار کمتری از حرارت به فضا منعکس می گردد

میزان حرارت رسیده به سطح جسم / میزان حرارت منعکس شده از سطح جسم= ضریب انعکاس حرارتی (آلبدو)
ضریب حرارتی زمین در کل 42% است یعنی از کل انرژی خورشیدی رسیده به سطح زمین 42% آن منعکس می گردد.با فاصله گرفتن از استوا درجه حرارت حداکثر روزانه افزایش و حداقل روزانه کاهش می یابد. لذا تغییرات روزانه دما بیشتر خواهد شد و بطور کلی درجه حرارت بالا در عرض های جغرافیایی واقع در شمال و جنوب استوا حادث می شود حداکثر دمای ثبت شده در این مناطق 58 درجه سانتیگراد و سردترین دمای ثبت شده در کره زمین مربوط به قطب شمال در حدود 90- درجه سانتیگراد می باشد. به ازاء افزایش هر 100متر ارتفاع ، 6/0 درجه از دما کاسته می شود. که این امر می تواند بر روی رشد و نمو گیاهان در ارتفاعات مختلف تأثیر بگذارد. به ازاء هر درجه عرض جغرافیایی نیز آغاز فصل رشد گیاهی به تأخیر می افتد ( هر درجه عرض جغرافیایی نیز برابر 110 کیلومتر است).

بطور کلی درجه حرارت به عنوان یک عامل اکولوژیکی ، به دو صورت اثر خود را نشان می دهد، اثر مستقیم و اثر غیر مستقیم.

حرارت بطور مستقیم بر کلیه اعمال حیاتی گیاهان و بر شدت متابولیسم جانوران خونسرد تأثیر دارد و به صورت غیر مستقیم با تأثیری که بر روی عوامل دیگر از جمله مقدار آب دارد، عمل می نماید. بر طبق قانون ونت هافV ant Haff به ازاء افزایش حرارت به اندازه 10 درجه سانتیگراد سرعت فعل و انفعالات بیوشیمیایی تقریباً دو برابر می شود. جدا کردن حرارت به عنوان یک عامل اکولوژیکی مستقل ، عملاً بسیار مشکل است. مثلاً ممکن است انرژی نورانی جذب شده توسط یک ماده به حرارت تبدیل شود (. علاوه بر این حرارت معمولاً به همراه دو عامل دیگر یعنی نور و آب بر فعالیت های موجود زنده اثر می

گذارد. اصولاً مناطق محدودی در جهان وجود دارند که درجه حرارت آن به اندازه ای سرد و یا گرم باشد که موجودات زنده نتوانند در آن زندگی کنند ولی درجه حرارت مناطق مختلف از نظر مکانی و زمانی متغییر است.بیشترین تغییرات درجه حرارت در اثر تغییر عرض جغرافیایی اتفاق می افتد.در یک محدوده معین از نظر جغرافیایی، پستی و بلندی ها و ارتفاع از سطح دریا) و فاصله از اقیانوس و دریا مهمترین عوامل در تعیین درجه حرارتند. تغییرات درجه حرارت حتی در یک اکوسیستم نیز می تواند وجود داشته باشد. مثلا بین تاج پوشش یک جنگل و کف آن.

اغلب موجودات زنده کره زمین بین درجه حرارت صفر تا 50 درجه سانتیگراد زندگی می کنند. در این محدوده گونه های مختلف برای ادامه حیات خود از مقدار کمینه و بیشینه حرارتی برخوردارند که در بین آنها درجه حرارت مناسب رشد تحت عنوان درجه حرارت بهینه (Optimal Temperature) وجود دارد. به دلیل اینکه تبادل حرارتی بین گیاهان و محیط اطراف آنها به آسانی صورت می گیرد در اغلب موارد درجه حرارت پیکره گیاه تقریباً نزدیک به درجه حرارت محیط اطراف است. اما اصولاً در گیاهان عواملی از جمله آب گیاه، سن گیاه و فصل سال در تحمل و محدوده بردباری حرارتی گیاه تأثیر فراوان دارد. اغلب گیاهان با از دست دادن آب از سطح اندام ها، خود را خنک می کنند. زیرا هنگامی صدمات ناشی از حرارت بروز می کند که آب کافی جهت سرد شدن گیاه در دسترس نباشد و در اغلب موارد صدمات ناشی از حرارت زیاد با صدمات ناشی از کم آبی (پلاسید گی) همراه است.گیاهانی که در مناطق بسیار گرم زندگی می کنند دارای مکانیسم های خاص مرفولوژیکی یا فیزیولوژیکی برای مقابله با حرارت های بالا هستند. در مقابل، درجه حرارت های پائین نیز دارای اثرات مختلفی در گیاهان هستند. برای اغلب گیاهان زیستن در درجه حرارت های کمتر از 6 درجه سانتیگراد مناسب نیست و در درجه حرارت های بسیار پائین و زیر صفر، تشکیل بلور های یخ در خارج از سلول ها، آنها را در موقعیت خشکی قرار می دهد. اگر هوا یکباره سرد شود درون سلول ها بلور های یخ تشکیل می شود و طبعاً به علت داشتن حجم زیاد ، سلول ها را متلاشی خواهد کرد. پدیده خواب هم در گیاهان مناطق گرم و هم گیاهان مناطق سرد با تغییرات دما اتفاق می افتد. بسیاری از گیاهان برای شکستن دوره خواب بذور شان و جوانه زنی نیاز به گذراندن یک دوره سرما دارند که این پدیده را ورنالیزاسیون Vernalization می گویند. گیاهان برای جوانه زنی نیاز به یک دمای حداقل دارند که به آن صفر گیاه می گویند. گیاهان از لحاظ درجه حرارت مطلوب برای رشد و نمو به گیاهان گرمسیری ، گیاهان سردسیری و گیاهان مناطق معتدله تقسیم میشوند.))
نور Light :
نور نیز از عوامل است که گیاهان نسبت به آن رقابت کرده و در هر محیط بسته به میزان شدت آن ممکن است گیاهان نور پسند و یا سایه پسند بوجود آیند. اضافه می شود که در شرایط مراتع مناطق خشک ایران عامل رقابت نور قابل توجه نمی باشد. با توجه اختلافات موجود در شرایط آب و هوایی مناطق مختلف و با توجه به متفاوت بودن مقاومت گیاهان مختلف در مقابل شرایط اقلیمی تیپ های مختلف زیستی در گیاهان بوجود می آید

یاد آوری مطالب مربوط به اکولوژی عمومی
خورشید منبع اصلی انرژی برای اعمال حیاتی در کلیه اکوسیستم هاست. انرژی خورشیدی دارای خصوصیاتی است که به وسیله دو تئوری مربوط به هم می تواند تشریح شود، تئوری امواج الکترومغناطیس و تئوری کوآنتوم. تئوری الکترو مغناطیس می گوید نور در فضا به صورت موج حرکت می کند تعداد امواجی که در یک زمان معین از یک نقطه معین عبور می کند تواتر یا فرکانس نامیده می شود.

در این فرمول نشان دهنده تواتر ( طول موج در ثانیه) c نشان دهنده سرعت نور (1010 ×3 سانتی متر در ثانیه) و طول موج است ( جهت محاسبه طول موج ، سرعت نور را بر فرکانس تقسیم می کنیم).

تئوری کوآنتوم می گوید نور در فضا به صورت جریانی از ذرات به نام فوتون حرکت می کند انرژی موجود در یک فوتون یک کوآنتوم نام دارد.چون انرژی موجود در یک فوتون متناسب با فرکانس آن است، لذا کوآنتوم را میتوان به صورت طول موج بیان کرد. انرژی موجود در هر فوتون با طول موج آن نسبت عکس دارد

در این فرمول E عبارت است از انرژی فوتون ( کوآنتوم) ،h عبارت است از ثابت پلانگ (× 662ارگ بر ثانیه) ، C نشان دهنده سرعت نور (1010 ×3 سانتی متر در ثانیه) و نشان دهنده طول موج است.

چنین به نظر می رسد که مقدار کل انرژی خورشیدی که به خارج اتمسفر می رسد عملاً ثابت است و معادل 1010 ×05/1 کالری بر متر مربع در سال برآورد شده است. این مقدار انرژی به ثابت خورشیدی(Solary constant) موسوم است. این امکان وجود دارد که ضریب خورشیدی دستخوش تغییراتی اگرچه اندک گردد. آزمایشها نشان داده اند که حداکثر تشعشعات خورشیدی هر یازده سال یکبار روی می دهد.

از کل تشعشعات خورشیدی که به زمین تابیده می شود فقط حدود 50 درصد ان به سطح زمین می رسد و مابقی آن از طریق انعکاس از سطح زمین، سطح ابرها و ذرات معلق در هوا و یا جذب توسط بخار آب و CO2
غیر قابل استفاده می شود و از این مقدار 50% رسیده به زمین فقط حدود 1 الی 2 درصد آن در فتو سنتز گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد.
نور از 3 جنبه حائز اهمیت است:1- شدت نور Light Intensity 2- کیفیت نور Light Quality 3- طول مدت تابش نور Light Duration
1- شدت نور:
مقدار نوری که به واحد سطح زمین در واحد زمان میرسد را شدت نور می گویند. شدت نور از نقطه نظر زمانی و مکانی کاملاً متغییر است. بطوریکه ساعت به ساعت و فصل به فصل تغییر می کند. هنگامیکه نور از لایه های اتمسفر عبور می کند ، مقداری از انرژی آن جذب شده و مقداری توسط ذرات معلق متفرّق می گردد. در مناطق خشک شدت نور نسبتاً زیاد است زیرا در آنجا مقدار انعکاس نور توسط ابرها در حداقل مقدار قرار دارد. از طرف دیگر شدت نور با عرض جغرافیایی کاهش می یابد. زیرا وقتی که شعاع خورشید با زاویه کمتر از 90 درجه بر سطح زمین بتابد، نور در منطقه وسیعتری از زمین پراکنده شده و می تواند میزان نور در هر واحد سطح زمین را کاهش دهد.
یکی دیگر از عوامل مهم و موثر در تغییرات شدت نور، تغییرات فصلی است. شدت نور در عرض های جغرافیایی بالا ، در زمستان و تابستان بسیار متفاوت است. که این امر به مقدار زیادی بستگی به وضعیت قرار گرفتن زمین نسبت به خورشید دارد. از عوامل دیگر می توان به پستی و بلندی ها و ارتفاع از سطح دریا اشاره نمود. زاویه و جهت شیب زمین از جمله عواملی است که به وضوح بر شدت نور دریافتی اکوسیستم موثر واقع می شود. برای مثال در عرض های جغرافیایی بالا در نیمکره شمالی ، دامنه های جنوبی، نور بیشتری نسبت به دامنه های شمالی دریافت می کنند. در ارتفاعات بالا نیز بخصوص در مناطق کوهستانی شدت نور دریافتی بیشتر از نقاط پست است. گاهی اوقات شدت نور زیاد ، به عنوان یک عامل محدود کننده برای گیاهان محسوب می شود. نورهایی که شدت شان بسیار زیاد است با ایجاد واکنش های اکسیداسیون نوری بسیار از آنزیم ها را غیر فعال می کنند و در نتیجه ساخته شدن پروتئین نیز مختل می گردد. گیاهان از لحاظ بردباری نسبت به نور، به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول گیاهان نور پسند Helliophyta ( sun plants) هستند که فعالیت فتوسنتزی آنها موقعی به حد مطلوب می رسد که شدت نور زیاد باشد . دسته دوم ، گیاهان سایه پسند Sciophyta ( shade plants) هستند که فعالیت فتوسنتزی آنها موقعی به حد مطلوب می رسد که شدت نور کم باشد. اگر در درختان برگ های داخل و سطح تاج به یک اندازه سبز و شاداب باشند ، درخت سایه پسند است ولی نور پسند ها برگ های خارجی سبز و شاداب و برگ های داخلی اصلاً وجود ندارند و یا شادابی شان کمتر از برگ های خارجی است. از طرف دیگر اگر شاخه های پائینی که در سایه قرار دارند بطور طبیعی رشد نکرده باشند گیاه نور پسند و اگر این شاخه ها خوب رشد کرده باشند گیاه سایه پسند است. در گیاهان علفی نیز اگر برگ های فوقانی و تحتانی هر دو سبز و شاداب باشند گیاه سایه پسند و اگر فقط برگهای بالایی سبز و شاداب باشند گیاه نور پسند است. بعضی از گونه های گیاهی در دوره جوانی سایه دوست بوده و هنگامیکه بالغ می شوند خصوصیات افتاب دوستی پیدا می کنند. این خاصیت یکی از محاسن درختان جنگلی است زیرا در جوانی مجبورند در شرایط نور کم کف جنگل زندگی کنند و هنگامیکه به بلوغ رسیدند می توانند از

شدت نور زیاد بهره مند شوند.معمولاً گیاهانی را که از اندامهای رویشی آنها استفاده می کنیم در جاهایی می کارند که نور کم باشد. در این صورت رشد رویشی آنها بیشتر است مانند چای و توتون که در هوای ابری رشد خوبی دارند. افزایش ارتفاع و شاخ و برگ های گیاهان در اثر کمبود نور را اصطلاحاً اتیوله شدن Etiolation می نامند. اگر بخواهیم از اندامهای زایش و

دانه گیاه استفاده کنیم گیاه را در مناطق آفتابی می کاریم مثلا کتان ممکن است برای تولید بذر یا تولید الیاف کاشته شود. اگر برای تولید بذر باشد تراکم را کمتر می گیریم تا نور بیشتری وارد پوشش گیاهی گردد. اگر بخواهیم از الیاف کتان استفاده کنیم ، تراکم را افزایش می دهیم . با این عمل میزان نفوذ نور در داخل پوشش گیاهی کمتر شده و در نتیجه گیاهان افزایش

ارتفاع می یابند. نفوذ کمتر نور در پوشش گیاهی باعث افزایش غلظت هورمون های اکسین و جیبرلین می شود. و در نتیجه رشد طولی گیاه افزایش می یابد. اصولاً همگام با افزایش شدت نور مقدار فتو سنتز هم افزایش میابد تا به مقدار ثابتی برسد که به آن نقطه اشباع نوری می گویند . این مقدار ثابت به قدرت جذب نور توسط گیاه دارد. البته قسمتی از مواد فتوسنتزی یا قند ساخته شده طی عمل فتو سنتز توسط گیاه برای اعمال حیاتی اش مصرف می شود. محل تلاقی خط فتو سنتز و تنفس تحت عنوان نقطه جبرانی نور Light compensation point نامیده می شود این نقطه شدت نوری را نشان می دهد که گیاه لازم دارد تا رشد خود را ادامه دهد و در واقع حداقل مقدار نوری است که در آن گیاه تولید خالص دارد. نقطه جبرانی نور در گیاهان مختلف، متفاوت است.

دریک پوشش گیاهی ، فتو سنتز در آرایشی از برگها روی می دهد که معمولاً با یکدیگر همپوشانی داشته و بر یکدیگر سایه می اندازند. تراکم شاخ و برگ در گیاهان زراعی معمولاً به وسیله پارامتری بنام شاخص سطح برگ LAI (Leaf Area Index) بیان می شود. که از رابطه زیر بدست می آید

سطح زمین / سطح کل برگهاLAI=
این پارامتر بدون واحد بوده و نشان دهنده این واقعیت است که چه مقدار از سطح زمین به وسیله برگ های یک جامعه گیاهی پوشیده شده است. به عبارت دیگر چه مقدار از کل انرژی ورودی به وسیله گیاه دریافت شده و چه درصدی از آن به سطح زمین برخورد می کند. مسلما با افزایش سن گیاه سطح برگ ها نیز تا حد معینی افزایش می یابد. از سوی دیگر برگ های گیاه به صورت لایه لایه روی گیاه قرار گرفته اند. بطوریکه لایه های فوقانی بر روی لایه های تحتانی سایه انداخته و مانع از رسیدن نور به آنها می شود.
علاوه بر موارد ذکر شده در خصوص نور ، قابل ذکر است که نور می تواند در جوانه زنی بذر بعضی از گیاهان نیز موثر واقع شود بذر بعضی از گیاهان برای جوانه زنی حتماً نیاز به وجود نور دارند بنابراین باید آنها را سطحی کشت نمود تا نور کافی دریافت کنند مثل چمن ، کاهو، توتون. بذر بعضی از گیاهان نیز نسبت به وجود یا عدم وجود نور بی تفاوت هستند و نور در جوانه زنی آنها نقشی ندارد مثل بذر انواع غلات. بذر بعضی از گیاهان در تاریکی بهتر جوانه می زند مثل بذر کدو، هندوانه و یا گوجه فرنگی.
2- کیفیت نور:
همانطور که قبلا نیز اشاره شد، انرژی خورشید از امواج الکترومغناطیس با طول موج های مختلف تشکیل شده است. تمام طول موج های نور خورشید نمی توانند از لایه های فوقانی اتمسفر عبور کرده و به سطح زمین برسند. برای انسان طول موج های بین 390 تا 760 نانومتر قابل رؤیت اند ( 1 نانومتر = 9- 10متر) و مجموعاً نور سفید را تشکیل می دهند تابش هایی با طول موج کمتر از 390 نانومتر تابش های طول موج کوتاه را تشکیل می دهند که از جمله می توان به اشعه ما وراء بنفش Ultra Violet اشاره نمود. طول موج هایی که بیشتر از 760 نانومتر هستند تابش های طول موج بلند نامیده می شوند و اشعه مادون قرمز Infra Red از این دسته می باشد. اشعه ما وراء بنفش به دلیل داشتن انرژی بسیار زیاد برای بسیاری از جانوران و گیاهان مضر است و قسمت اعظم آن توسط لایه اوزون جذب می شود. و مقدار آن از 7% به 3% کاهش می یابد. این اشعه برای باکتریها بسیار مضر است و به همین دلیل در آزمایشگاهها برای ضد عفونی کردن محیط از لامپ های ما وراء بنفش استفاده می کنند. حالت روزتی Rosette که در اغلب گیاهان مناطق مرتفع دیده می شود احتمالاً به علت وجود

اشعه ما وراء بنفش است که بر روی رشد ساقه اثر نامطلوب دارد و شاید وجود این نوع اشعه یکی از عوامل محدود کننده مهاجرت گیاهان به مناطق مرتفع باشد.بدین ترتیب کیفیت نور عاملی است که در جهت تعیین الگوی پراکنش موجودات دارای اهمیت است. اشعه مادون قرمز که تقریباً 42% کل انرژی خورشیدی را شامل می شود، دارای اثرات حرارتی است.گاز

کربنیک ، بخار آب و ذرات معلق در فضا مقداری زیادی از این اشعه را جذب می کنند. در مناطقی که بخار آب بیشتری در هوا وجود دارد ( مثل نواحی ساحلی ) جذب این اشعه نیز بیشتر است و به همین دلیل آفتاب سوختگی در سواحل دریا بیشتر اتفاق می افتد.نور مرئی نیز تقریباً 50% کل تشعشعات خورشیدی را تشکیل می دهد و در اثر تجزیه آن به ترتیب هفت رنگ قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی ، نیلی و بنفش حاصل می شود. اغلب گیاهان فقط طول موج های بین 390 تا 760 نانومتر را جذب نموده و در فتو سنتز از آن استفاده می کنند. با توجه به اینکه کلروفیل سبز رنگ است در عمل فتو سنتز، طیف سبز کمترین کارکرد را دارد و قسمت اعظم آن منعکس می گردد. ولی طیف های قرمز و آبی در عمل فتو سنتز، بیشترین اهمیت و بالاترین کارکرد را دارند.

1- طول مدت تابش نور:
محور قطبین زاویه ای برابر 66 درجه و 33 دقیقه با صفحه مدار گردش خورشید می سازد. این نابرابری محوری موجب نابرابری است که در طول شب ها و روزها وجود دارد. به هنگام انقلاب صیفی Summer Solstice( یعنی اولین روز آغاز فصل تابستان که در ایران برابر با اول تیر ماه یا 21 ژوئن است) و انقلاب شتوی Winter Solstice (یعنی اولین روز آغاز زمستان که در ایران برابر با اول دی ماه یا 21 دسامبر است) به ترتیب بلندترین روز و بلندترین شب در سطح زمین حادث می شود. مدارات رأس السرطان و رأس الجدی ، مدارات موازی هستند که عرض جغرافیای شان برابر است با حداکثر بعد خورشیدی تا استوا یعنی 23 درجه و 27 دقیقه . این دو مدار مشخص کننده حدود منطقه ای هستند که خورشید در آن منطقه می تواند به اوج Zenith خود برسد. خورشید در نیمکره شمالی در روز اول تابستان و در نیمکره جنوبی در اولین روز زمستان در اوج می باشد. طول مدت روز و شب در تمام نقاط کره زمین در اولین روز بهار و پائیز یکسان است. در روی خط استوا طول روز در تمام فصول تقریباً ثابت و برابر 1/12 ساعت می باشد.

طول مدت روشنایی و تاریکی را در طی 24

ساعت را فتو پریود photoperiod و عکس العمل موجودات نسبت به فتو پریود را فتوپریودیسم photoperiodism می نامند عکس العمل های فتوپریودی در جانوران شامل شروع مهاجرت، خواب زمستانه Hibernation ، آشیان سازی و تغییرات رنگ پوشش خارجی است. و در گیاهان در چهار فرآیند اصلی یعنی فتو سنتز، واکنش های پر انرژی ، تغییر حالت فیتوکروم و فتوپریودیسم دخالت دارد
گیاهان بر حسب چگونگی پاسخ به طول روز به 3 گروه اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از:
– گیاهان روز بلند Long Day Plants
– گیاهان روز کوتاه Short Day Plants
– گیاهان روز خنثی Neutral Day plants

گیاهان روز بلند:
در گیاهان روز بلند انتقال از مرحله رویشی به مرحله زایشی همراه با طول روز تسریع می گردد و روزهای کوتاه منجر به تأخیر در گل دهی آنها می شود. این گیاهان برای شروع گل دهی به طول روز بیش از 12 ساعت نیاز دارند. برای گونه های مختلف و حتی هر رقم از هر گونه می توان آستانه ای تقریبی از طول روز را مشخص نمود که روزهای کوتاهتر از آن گل دهی را به تأخیر می اندازد. به عنوان مثال اغلب غلات معتدله از جمله گندم ، جو و یا گیاهانی مثل اسفناج و چغندر قند در این گروه جای می گیرند.

گیاهان روز کوتاه:
انتقال از مرحله رویشی به زایشی در گیاهان روز کوتاه با نقصان طول روز تسریع می گردد. و روزهای بلند ، گل دهی آنها را به تأخیر می اندازد. این گیاهان برای ورود به مرحله گل دهی به طول روز کمتر از 12 ساعت نیاز دارند برای هر گونه یا هر رقم از این گیاهان نیز آستانه ای از طول روز وجود دارد که روزهای بلند تر از آن گل دهی را به تأخیر می اندازد.گیاهانی نظیر تنباکو، ذرت و یا گل داوودی در این گروه قرار دارند.
گیاهان روز خنثی :
این گیاهان برای ورود به مرحله گل دهی به طول روز خاصی نیاز ندارند و در واقع عکس العمل آنها به طول روز بسیار ناچیز بوده و انتقال از مرحله رویشی به زایشی در این گیاهان به عوامل دیگری مانند سن گیاه، درجه حرارت هوا و خاک، رطوبت خاک، عناصر غذایی و ذخیره هیدرات کربن در گیاه تعیین می شود.
باید توجه داشت که کلیه عوامل محیطی کم و بیش بر تعیین زمان گل دهی گیاهی موثرند و تقسیم بندی فوق بر اساس سهم نسبی طول روز در انتقال گیاه از حالت رویشی به زایشی انجام شده است.تعداد روزهای بین کاشت تا گل دهی، تخمینی از دوره اصلی رویش گیاه (BVP) می باشد.( Basic vegetation phase )، به عبارت دیگر BVP دوره ای است که گیا

ه قبل از اینکه بتواند به تحریک فتو پریود پاسخ دهد باید پشت سر بگذارد. برای مثال این مدت در ارقام مختلف برنج از زمان جوانه زنی بین 10 تا 63 روز متغیر است. طول این دوره بوسیله ژن ها کنترل می شود فاصله بین اتمام BVP و گل دهی دوره القاء فتو پریود (PIP) نامیده می شود (Photoperiod Induced phase ). در واقع (PIP) مدت لازم بین انتهای BVP و شروع گل دهی است و این زمان بوسیله فتو پریود کنترل می شود.

در رابطه با مسئله فتو پریود و گل انگیزی در گیاهان نکته مهم نحوه تأثیر تغییرات طول روز بر روی این پدیده است. در گیاهان رنگدانه ای به نام فیتوکروم phytochrome وجود دارد که می تواند به دو حالت تبادلی وجود داشته باشد. در حالت اول فیتوکروم جاذب نور قرمزRed می باشد که با Pr نشان داده می شود. این فیتوکروم در طی روز و وجود روشنایی با دریافت طول موج 660 نانومتر تبدیل به فیتو کروم نوع دومPfr ( Far Red) میگردد. و آن نیز در طی شب ( تاریکی) با دریافت طول موج های حدود 730 نانومتر(قرمز دور) مجدّداً به Pr تبدیل می گردد. بنابراین هر گاه میزان طول دوره روشنایی زیاد باشد مقدار بیشتری از Pr به Pfr تبدیل میشود. یعنی حاصل کسر بزرگتر میشود. در این حالت گیاه متوجه افزایش طول روز شده و در نتیجه واکنش های مربوط به گل دهی آن نیز آغاز می شود. مشخص شده است در اکثر گیاهان نوعی هورمون بنام فلوریژن Florigen به دنبال اینگونه تغییرات تولید می شود که منشأ ظهور اندامهای اولیه گل می باشد.

بطور کلی واکنش های گیاهان نسبت به طول روز کوتاه و بلند ، از جمله مسایلی است که پراکنش گیاهان را در عرض های جغرافیایی مختلف محدود ساخته است. گیاهان روز خنثی را بیشتر در عرض های پائین تر و نزدیک به استوا و گیاهان حساس به طول روز را در عرض های بالاتر می توان دید.

عوامل مربوط به خاک
خاک نتیجه تأثیر آب و هوا و موجودات زنده بر سنگ مادر است. با گذشت زمان و ادامه تأثیرات عوامل مذکور خاک تحول یافته و سرانجام به خاک مرحله کلیماکس تبدیل می شود. خاک مرحله کلیماکس خاکی است نسبتاً در حال تعادل و پایداری، در این مرحله فرسایش خاک در حداقل ممکن می باشد. تشکیل افقهای خاک تا حدی که شرایط آب و هوایی اجازه داده است ادامه یافته ، شستشوی مواد از لایه های فوقانی با حرکت و جابجایی مواد از لایه های پائین جبران می شود. نوع خاک تشکیل شده به عواملی چند ارتباط دارد این عوامل به شرح زیر می باشند

S=F (cl.o. r. p. t)
S = Soil = خاک، F = Function = تابع، cl = climate = اقلیم، o =organism = موجودات زنده، r = relief= پستی و بلندی، p = parent material = سنگ مادری ، t = time = زمان
بنابراین خاک تشکیل یافته ، تابعی از تأثیر عوامل فوق الذکر و هر نوع تغییر در عوامل مذکور ، باعث تغییر در توسعه و تشکیل خاک خواهد شد. عامل زمان در تحول خاک تابعی است از شرایط آب و هوائی و موجودات زنده . طبیعی است که شدت فعالیت موجود زنده خود تابعی می باشد از شرایط آب و هوائی. لذا در مناطق با شرایط آب و هوائی مناسب عامل زمان کوتاه تر و برعکس در مناطق با شرایط آب و هوائی نا مناسب ( خشکی محیط)زمان لازم برای تشکیل خاک و ادامه تحول در جهت کلیماکس بسیار طولانی خواهد بود. این امر می بایستی در مدیریت اراضی مرتعی و بکر در مناطق خشک و نیمه خشک ، همیشه مد نظر باشد. چه خاکی که در اثر مدیریت نادرست از دست خواهد رفت، بسادگی و در زمان کوتاهی جایگزین نخواهد شد رستنی ها بیش از هر چیز تابع عوامل آب و هوائی می باشند و در درجه دوم تابع عوامل خاکی. در هر حال پوشش گیاهی اراضی شور (شوره زارها) و مخصوصاً زمین های شنی ( تپه های شنی) در وسعت نسبتاً وسیعی از کشور بر حسب اینکه اقلیم نیمه صحرائی یا استپی باشد، تغییر می کندو در چنین وضعیت مخصوص ( شوری یا شنی) نوع خاک باعث می شود که تأثیر عوامل آب و هوائی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرند. بر عکس ممکن است در بعضی موارد نوع خاک تحت الا رضی موجب پدید آمدن پوشش گیاهی مخصوصی گردد. مثلاً بر روی کوههای مرتفع گرانیتی (خارائی) در نقاطی که خاک فرسایش نیافته ( خاک اسیدی)، هوموس دار، جمنزارهائی که کاملاً وضع آلپی (از نوع اروپائی) دارند دیده شوند. و حال آنکه در همین شرایط نظیر آنها بر روی کوههای آهکی وجود ندارد. در اقلیم خشک ایران اختلافات قابل توجهی بین رستنی ها ی مناطق آهکی و نواحی سیلیسی به چشم نمی خورد . خاصیت و طبیعت شیمیائی سنگهای تحت الارض ( سنگهای مادر) فقط بر روی بعضی از گیاهان مؤثر واقع می شود. در حالیکه بافت ساختمان خاک و درجه قابلیت نفوذ آن بیشتر از غنی یا فقیر بودن ، از حیث کربنات ها دخالت دارند.بنابراین تشخیص بین گیاهان آهک دوست و آهک گریز و وجه تمایز آنها چندان آشکار نیست و فقط در اقلیم معتدل و مرطوب تا اندازه ای ظاهر می شود. از طرفی این موضوع شایان توجه است. که در کشورهای خاورمیانه پائین تر از ارتفاع معین ( 500 تا 2000 متر) تقریباً کلیه اراضی قلیایی بوده و چند درصدی از کربنات ها را دارا می باشند. در صورتیکه خاک کوههای مرتفع بدون آهک و دارای اسیدیته خنثی، حتی در فرو رفتگیها و گودالها که برف مدت زیادی دوام می کند تا اندازه ای اسیدی است.وسعت اراضی گچی در ایران بسیار است و عموماً دارای گیاهان خاصی ( رستنی های گچ دوست) می باشد ولی به علت اینکه این زمین ها در برابر فرسایش حساسیت بیشتری

دارند گیاهان مربوطه غالباً ضعیف و از حیث پوشش گیاهی فقیرند زمین های رسی و .آهکی نرم ( مارنی) و شیستی نیز وضع مشابهی دارند. این اراضی تشکیل برآمدگی های محدبی می دهند، معمولاً در نقاطی که بارندگی کافی باشد به صورت مزارع دیم مرتباً توسعه می یابند. در کلیه این مناطق که دارای سنگهای نرم هستند ندرتاً رستنیهائی که وضع خوب

داشته باشند مشاهده می شود، برعکس توده های متشکله از سنگ های سخت کمتر در معرض فرسایش قرار داشته و شدیداً ناهموار می باشند. گیاهان موجود در چنین زمین هائی نسبتاً محفوظ و این ناهمواریها پناهگاه مناسبی است برای بسیاری از گونه ها خصوصاً به علت غلبه و چیرگی اراضی و سنگهای آهکی است که منطقه وسیعی از جنگل و درخت هنوز در کوههای زاگرس و کردستان وجود دارد و سنگهای آهکی در حقیقت سد و مانع بزرگ و مؤثری از لحاظ توسعه زراعت بر روی دامنه ها و اراضی پر شیب بوجود آورده اند. در جنوب کشور و در اقالیم عموماً گرم و خشک نیز محقق گردیده که رستنی های

اراضی آهکی بیش از سایر انواع خاکها غنی می باشد. ولی سنگهائی که مبدأ آتشفشانی دارند کمتر جهت نگهداری گیاهان مساعد به نظر می رسد و علت آن را می توان ظرفیت حرارتی زیاد آنها دانست که در فصل تابستان با بوجود آوردن یک میکرو کلیمای سوزان، گیاهان جوان را نابود ساخته و از بین می برند.به مناسبت اهمیت مناطق کوهستانی و شدت پدیده فرسایش خاک بیش از نیمی از سطح اراضی شسته شده و از بین رفته است ( خاکهای سنگی). مع ذالک این اراضی فوق العاده سنگلاخ چنانچه از نظر عمق دارای سطح الارض مناسبی باشند، عموماً جهت حفظ و نگهداری رستنی های طبیعی مساعد و مناسب هستند، زیرا که نفوذ آنها را تسهیل نموده و تبخیر را کاهش می دهند و قسمت عمده مراتع طبیعی

و همچنین گیاهان جنگلی بر روی این اراضی یافت می شوند. بر عکس اراضی عمیق حاصل از مواد آبرفتی دشتها و جلگه ها و اعماق دره ها و در هر جا که آبیاری امکان داشته و یا بارندگی جهت دیم کاری و حتی آیش کاری (ولو به طور موقت) کافی بوده تحت کشت در آمده اند. مساحت بسیاری از این اراضی که میزان درصد رس آنها زیاد است، به علت بالا رفتن درصد نمک و در اثر شدت تبخیر (خصوصاً در نواحی مجاور زمین های رسی و آهکی) قابلیت زراعی خود را از دست داده اند. این شوره زارها غالباً در مناطق نیمه استپی و حتی بعضی از دره های کوهستانی را نیز در بر می گیرند. و رستنی های این قبیل زمین های شور مسلماً از انواع مخصوصی بوده و مراتع بهتری را به علت وجود رطوبت در تحت الارض نسبت به زمین های مجاور که شور نیستند ، تشکیل می دهند. سرانجام در مناطق خیلی خشک اراضی خیلی شنی و تپه های شنی نسبتاً ثابت بسیار بوده و با وجود آب و هوای فوق العاده خشک غالباً از حیث رستنی ها غنی بوده و حتی گونه های خشبی و درختچه نیز در بین پوشش گیاهی آنها دیده می شود. علت این امر قابلیت نفوذ فوق العاده شن ( فقدان یا کم بودن جریان آب در سطح) و یا عدم صعود آب در اثر قوه شعریه ( که در نتیجه تبخیر فوق العاده کم است) می باشد.
یاد آوری مطالب مربوط به اکولوژی عمومی و خاکشناسی عمومی
بین خاک و موجودات زنده ارتباط متقابل و بسیار نزدیک وجود دارد و هر دوی آنها توسط عوامل اقلیمی و پستی و بلندی تأثیر می پذیرند. خاک به عنوان بستر رشد گیاهان چهار نیاز اساسی آنها را تأمین می کند که عبارتند از1- ایجاد حالت تعادل گیاه و استقرار ریشه 2- ذخیره آب 3- ذخیره مواد غذایی 4- ذخیره هوا
عوامل مذکور که از جمله اساسی ترین خصوصیات خاک برای رشد گیاهان است.به خواص فیزیکی و شیمیایی خاک بستگی دارد. بطور کلی خاک دارای 4 جزء اصلی می باشد که عبارتند از مواد آلی، مواد معدنی، آب و هوا . این اجزاء به طور نزدیکی در ارتباط با یکدیگر هستند، به طوری که تفکیک آنها از یکدیگر مشکل است. درصد ترکیب آنها بدین صورت است که معمولاً 50% توسط مواد جامد ( 45% مواد معدنی، 5%مواد آلی) اشغال شده و 50 درصد بقیه شامل منافذی است که بین آب و هوا تقسیم شده است. منافذ موجود در خاک به دو گروه منافذ ریز و منافذ درشت تقسیم می شوند آب معمولاً منافذ ریز و هوا عمدتاً منافذ درشت را اشغال می کند. هوا و آب در خاک با یکدیگر نسبت عکس دارند یعنی با افزایش مقدار آب از هوای خاک کاسته می شود. مواد آلی خاک نیز شامل بقایای حیوانی یا گیاهی تجزیه شده ( هوموس) یا نیمه تجزیه شده میباشند که این فرآیند توسط میکروارگانیسم ها نظیر باکتری ها و قارچ ها صورت می گیرد. مواد آلی علاوه بر تأثیر مثبت بر روی ساختمان خاک ، منبع بسیار مهم غذایی نیز می باشند. از طرف دیگر قدرت جذب و ظرفیت نگهداری اب در خاک را افزایش می دهند. همچنین به عنوان یک منبع مهم انرژی مهم برای فعالیت میکروارگانیسم های خاک می شوند. خاکهایی که کمتر از 2% مواد آلی داشته باشند از این نظر فقیر محسوب می شوند. مواد معدنی قسمت اعظم خاک را تشکیل می دهند و اغلب خواص خاک به آنها بستگی دارد. اندازه ذرات خاک به دو عامل بستگی دارد، یکی نوع سنگ مادر تشکیل دهنده خاک است و دیگری مقدار فرسایش انجام شده در سنگ مادر می باشد. ذرات معدنی خاک را برحسب قطر ذرات طبقه بندی می کنند. مهمترین این ذرات عبارتند است از:

الف- رس Clay: ذراتی از خاک هستند که ابعاد آنها کمتر از 002/0 میلیمتر می باشد. دارای بار الکتریکی منفی هستند و سهم مهمی در تبادل کاتیونی (CEC) خاک دارند. مقدار رس در چسبندگی ذرات خاک به یکدیگر اهمیت دارد و ثبات ساختمان خاک را موجب می شود. خاکهای رسی توانایی نگهداری آب را به مدت طولانی دارند و به خاطر حالت چسبندگی شدیدی که ایجاد میکنند انجام هر گونه کاری در این زمین ها با صرف نیروی زیاد همراه است و به همین جهت به آنها خاکهای سنگین گفته می شود.

ب- سیلت Silt : ذراتی از خاک که قطر یا اندازه آنها بین 002/0 تا 02/0 میلیمتر می باشد. این ذرات را لیمون یا لای هم می گویند

ج- شن Sand : ذراتی از خاک هستند که اندازه آنها بین 02/0 تا 2 میلیمتر می باشد ( ذرات بین 2/0 تا 2 میلیمتر را شن درشت و ذرات بین 02/0 تا 2/0 میلیمتر را شن ریز می گویند).

ذرات شن در رابطه با ظرفیت تبادل کاتیونی و نگهداری آب بسیار ضعیف می باشند، ثبات ساختمانی ندارند و به سرعت شسته می شوند و حاصلخیزی چندانی ندارند. درصد نسبی ذرات رس، سیلت و شن و یا به عبارت دیگر ریزی و درشتی ذرات خاک را اصطلاحاً بافت خا ک Soil Texture می گویند. بافت خاک را با استفاده از مثلث بافت خاک می توان تعیین کرد. خاکی که نسبت متناسبی بین رس، سیلت و شن داشته باشد را خاک لوم می گویند

ترتیب و طرز قرار گرفتن ذرات خاک در کنار یکدیگر ساختمان خاک Soil Structureگفته می شود. ساختمان خاک تأثیر زیادی در تخلخل خاک و نفوذ پذیری ان نسبت به آب و هوا دارد. از جمله خواص شیمیایی خاک نیز می توان به اسیدیته یا قلیاییت خاکها اشاره نمود.اسیدیته خاک به غلظت یون های هیدروژن خاک بستگی دارد. درجه اسیدیته یا pH از صفر ( بسیار اسیدی) تا 14 ( بسیار قلیایی) تغییر پذیر است. اسیدی یا قلیایی بودن خاک، در جذب برخی عناصر مغذی خاک توسط گیاهان تأثیر می گذارد. بطوریکه عناصری نظیر مس، روی و آهن در شرایط قلیایی به حالت غیر قابل حل درآمده و در نتیجه توسط گیاه جذب نمی شوند. بر عکس آهن و آلومینیوم در شرایط اسیدی کاملاً محلول بوده و ممکن است اثر سمیت بر گیاه داشته باشند. این واکنش ها می توانند گسترش و پراکندگی برخی گونه ها را محدود سازند. وضعیت رطوبتی خاک نیز در منطق مختلف و با توجه به شرایط خاک بسیار متفاوت است. اصولاً آب موجود در خاک به صورت های مختلفی مشاهده می شود.
آب ثقلی Gravitational Water وقتی که خاکی دارای حداکثر آب ممکن باشد و به صورت اشباع درآمده باشد. در این حالت آب توسط نیروی جاذبه به لایه های پائین تر منتقل خواهد شد بطوریکه در خاکهای شنی جریان حرکت آب سریعتر از خاک های رسی است. بعد از خروج آب ثقلی قسمتی که از آب در خاک باقی می ماند را ظرفیت نگهداری یا ظرفیت زراعیFiled Capacity می گویند و آن مقدار آبی است که با نیروی اتمسفر در خاک نگهداری می شود. در این حالت گیاهان می توانند به راحتی آب موجود در خاک را جذب نمایند. به تدریج در اثر تبخیر آب از خاک و یا جذب توسط گیاهان مقدار آب موجود در خاک کاهش می یابد و به مرحله ای می رسد که ذرات خاک با نیروی مکش زیادی ، آب موجود در خاک را جذب می کنند و در خود نگه می دارند به صورتی که این نیروی مکش بیش از نیروی مکش توسط گیاهان است. بنابراین در این حالت گیاه نمی تواند رطوبت موجود را جذب نماید و این حالت رطوبتی را نقطه پژمردگی Wilting point می نامند در این حالت آب با نیروی 15 اتمسفر در خاک نگهداری می شود. وضعیت رطوبت خاک همواره باید بین ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی قرار داشته باشد ( آب قابل استفاده Available water) . اگر میزان رطوبت خاک از نقطه پژمردگی باز هم کاهش یابد در این صورت یک لایه بسیار نازک رطوبتی بر سطح ذرات خاک مستقر می گردد که با نیروی مکش زیادی توسط ذرات خاک جذب می شود (30 اتمسفر) و به هیچ وجه برای گیاهان قابل استفاده نمی باشد. این مقدار رطوبت بسیار اندک را رطوبت هیگروسکوپیک Hygroscopic Water می نامند. پس ملاحظه می شود که خصوصیات مختلف خاک در اکوسیستم بسیار متفاوت بوده و بر مبنای این تغییرات است که پوشش گیاهی تغییر یافته و به تبع آن تجمع یا پراکنش جانوران علف خوار و گوشتخوار نیز بسیار متنوع خواهد بود.
عوامل پستی و بلندی :
در ایران که کشور کوهستانی است ، این ناهمواریها در اختلاف و توزیع اقلیم و مناطق گیاهی تأثیر قابل ملاحظه ای دارد.مثلاً رطوبت منطقه خزر مدیون و مرهون ارتفاعات کوههای البرز است و این امر کاملاً در دره سفید رود محسوس و آشکار است. در این منطقه که ارتفاع از سطح دریا و حجم کوهها خیلی کم است بادهای خشک داخلی کشور به گیلان نفوذ کرده و ناحیه کم بارانی را بوجود می آورد که تا 40 کیلومتری رشت میرود. همچنین سلسله کوههای زاگرس تشکیل سدی در مقابل

بادهای مرطوب غربی و جنوب غربی داده، مانع نفوذ قسمت عمده ای از ابرها به قسمت مرکزی کشور می شود. البته نباید از نظر دور داشت در صورت نبودن کوههای زاگرس و البرز افزایش قابل ملاحظه ای در میزان بارندگی سایر نقاط حاصل نمی شد چون فلات ایران در منطقه گرم و خشک واقع شده و باروری ابرها در صورت نبودن کوهها کمتر می بود. در نتیجه اختلاف شدیدی که مناطق کوهستانی از حیث ارتفاع با یکدیگر و سایر مناطق دارند انواع و اقسام رستنی ها حتی در مناطق نزدیک

به هم دیده می شوند. و این مسئله به مهاجرت فصلی گله ها کمک شایانی می نماید. بدیهی است دامنه های شمالی بیش از دامنه های جنوبی رطوبت داشته و عموماً حاوی پوشش انبوه تری هستند. این تفاوت در کوههای مرتفع به دلیل انباشته شدن برف بر روی دامنه های شمالی به مدت زیاد محسوس تر است. مع ذالک دامنه های جنوبی همیشه نامساعد تر نبوده و رویشگاه مناسبی برای گونه های بسیاری از جمله گونه های علوفه ای و یا خشبی گرما پسند م

ی باشند. مثلاً بر روی تپه های جنوبی ایران غالب گیاهان خانواده گندمیان چند ساله به عنوان آخرین پناهگاه مستقر گردیده اند. و حال آنکه در روی شیب های رو به شمال نایاب و یا خیلی کمیاب هستند. علی القاعده شیب های خیلی تند از حیث پوشش گیاهی و رستنی ها ( به علت جریان آب و فرسایش) بایستی فقیر باشند. و حال آنکه چرای بی رویه بر روی اراضی کم شیب مجاور خیلی شدید تر بوده و هر جا که دیمکاری امکان داشته تا بالاترین ارتفاع که شیب زمین اجازه داده جهت زراعت شخم و شیار شده است. پستی و بلندی و حتی ناهمواری در مقیاس بسیار کوچک Micro topography در حفظ و نگهداری بهترین گونه ها تأثیر قابل ملاحظه ای داشته و بر خلاف آنچه تصور می شود غالباً بر روی شیب های خیلی تند و

حتی شدیداً فرسایش یافته اند، گونه های مرتعی و آخرین بقایای جنگلی یک منطقه مشاهده می گردد. در صورتی که سطوح نسبتاً هموار دارای رستنیهایی هستند که از حیث گونه های مرتعی بسیار فقیر بوده و یا از گیاهان خشبی تشکیل شده اند. و غالباً باقیمانده بهترین گونه های یک دشت بزرگ را می توان فقط بر روی یک تپه کوچک پیدا کرد. دلیل آن را می

توان چنین توضیح داد که اراضی مسطح که فعلاً بایر و غیر قابل کشت به نظر می رسند در گذشته تحت کشت و زرع بوده و یا اینکه بقدری زیر سم گله ها فشرده و کوبیده شده اند که قابلیت نفوذ خود را از حیث آب و هوا از دست داده و از لحاظ رشد و نمو گیاهان طبیعی وضع بسیار بد و نا مساعدی دارند مع ذالک همیشه این موضوع عمومیت ندارد زیرا که اکثر اوقات می توان آخرین بقایای گندمیان چند ساله یک منطقه را بر روی شیب های کم ( معمولاً رو به جنوب) پیدا کرد. که با اراضی واقع در حول و حوش و اطراف اختلافی ندارند. نمونه این خیلی مشخصی از این موضوع را می توان در 9 کیلومتری غرب کرمان مشاهده کرد که در آنجا آخرین بقایای Aristida plumose منحصراً بر روی شیب خیلی کم ( کمتر از 10 درصد) چندین متر مربع را اشغال کرده بود در حالیکه از نظر نوع خاک کوچکترین اختلافی به نظر نمی رسید. از این رو در کلیه مناطق خشک و کم آب خاورمیانه تجسس گونه های بومی به طور کلی بر روی اراضی شیبدار بیش از اراضی مسطح مثمر ثمر بوده و قرین موفقیت می باشد. ناهمواری و برجستگیهای کوچک ( فقط چند سانتیمتر اختلاف ارتفاع) ممکن است از لحاظ حفظ گیاهان گاهی فوق العاده مؤثر باشد و هر قدر میکروکلیما خشک تر باد این تأثیر شدید تر است. وجود چن تیکه سنگ کوچک اکثر اوقات ممکن است جهت جلوگیری از نابود شدن گیاهان جوان در مراحل اولیه رویش آنها که حساستر و کم مقاوم تر می باشند کفایت کند.
تثبیت و توسعه اجتماعات گیاهی
همانطور که ذکر شد پس از مساعد شدن محیط در مراحل اولیه توالی گیاهان پیشتاز خواهند توانست به این محیط مهاجرت نموده و در محیط شروع به رشد و نمو و فعالیت های زیستی کنند.
مهاجرت:
بذور اکثر گیاهان مرتعی قابلیت انتقال از محل زندگی خود به مناطق اطراف را دارند. مهاجرت عبارت است از انتقال بذور گیاهان از محل اولیه به محلی که بذور در آن محل ماندگار شده و گیاه در آن محل شروع به رشد نماید . ممکن است این مهاجرت در یک وهله صورت گیرد و یا اینکه مهاجرت بذور در چند مرحله و از نقطه ای به نقطه ای دیگر تغییر مکان بدهد و سرانجام در محل مورد نظر مستقر شود. تمامی بذور وارد شده در منطقه جدید قادر نخواهد بود سبز شده و به رشد خود ادامه دهند و فقط آنهائی که شرایط محیط جدید سازگار با تقاضاهای اکولوژیکی آنها باشد قادر خواهند بود در این محیط باقی بمانند. چهار عامل در مهاجرت گیاهان دخالت دارند
1- قابلیت تحرک، 2- وجود عوامل محرک 3- توپو گرافی یا عوارض ز

مین 4-فاصله
قابلیت تحرک
قابلیت تحرک عبارت است از قابلیت و قدرت جابجا شدن بذور گیاهان. بدیهی است این تحرک بذور با بزرگی و کوچکی ، وزن و وجود زوائد اضافی در اطراف بذر بستگی داشته و بذور کوچک و سبک با زوائد خارجی بهتر از بذور سنگین قابلیت تحرک و انتقال دارند. تعداد بذر تولید شده توسط گیاه نیز در مهاجرت تأثیر دارد هر قدر بذر تولید شده بیشتر باشد احتمال مهاجرت بذر به یک نقطه دیگر افزایش می یابد ارتفاع اندام تولید کننده بذر نیز در تحرک آن مؤثر بوده و با اضافه شدن ارتفاع تحرک بذور بیشتر می شود.
وجود عوامل محرک
وجود قابلیت تحرک در بذور گیاهان در صورت نبودن عوامل محرک کافی نبوده و در اثر وجود عوامل محرک است که بذور از منطقه ای به منطقه دیگر منتقل می شوند. مهمترین عوامل محرک عبارتند از باد – آب – انسان- قوه ثقل

توپو گرافی یا عوارض زمین
تأثیر عوارض زمینی در مورد انتقال و پخش بذور بدین نحو است که در مناطق کوهستانی دامنه ای که مشرف به جهت باد باشد بذور گیاهان تولید شده در آن دامنه بیشتر از بذور گیاهان دامنه دیگر که مشرف به جهت باد نیستند پخش خواهند شد.

دانلود مقاله بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML word

 دانلود مقاله بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML word دارای 10 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML word :

بررسی XBRL به عنوان یکی از خدمات گزارشگری مالی مبتنی بر XML

چکیده
بسیاری از شرکتها تلاش می کنند، قدرت اطلاعات مالی را، با ایجاد وب سایت های شرکتی بالا ببرند تا اطلاعاتی برای کارکنان، سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی فراهم کنند. زبان گزارشگری  توسط کاربران در اینترنت، ایجاد شده است. زبان گزارشگری مطمئن قابل گسترش (XARL) نیز بدین علت طراحی شده است که تهیه کنندگان گزارش را از صحت اطلاعات منتشر شده در اینترنت مطمئن سازد، و کاربران و شرکتها را جهت ایجاد نمودن اطمینان تضمین ش

ده در چنین اطلاعاتی کمک کند. XBRL عضوی از خانواده زبانهای مبتنی بر XML ا

ست، که زبان علامت گذاری قابل گسترش، و یک استاندارد جهت تبادل الکترونیکی داده ها بین مؤسسات تجاری در اینترنت می باشد. این مقاله به روش کتابخانه ای و با تجزیه و تحلیل توصیفی – تحلیلی، به مطالعه در این خصوص می پردازد. و پس از بیان ادبیات و پیشینه موضوع و چگونگی ارتباط موضوع با گزارشگری مالی جدید، نتیجه گیری می نماید که در عرصه رقابت بین المللی، برای اینکه بیش از پیش از قافله توسعه عقب نمانیم، باید مفاهیم، دستاوردها و ابزارهای جدید را شناسایی و به کار گیریم.
واژه های کلیدی : فناوری اطلاعات، زبان گزارشگری تجاری قابل گسترش، تبادل الکترونیکی داده ها، اطلاعات حسابداری، گزارشگری اطلاع

ات، گزارشگری مالی و تجاری

1- مقدمه
تاریخ پیشرفتهای بشر در طول سه عصرکشاورزی، صنعت و اطلاعات به عنوان سه موج تغییر اساسی اتفاق افتاده است. اولین موج تغییر، ظهور نیروی بخار بود که امکان دستیابی به مجموعه‌ای از شاهکارها در زمینه تکنولوژی را که قبل از آن ناممکن بود، فراهم ساخت. ظهور نیروی بخار، اولین انقلاب تکنولوژیک بود که غرب را مستقیماً از جامعه پیش صنعتی به جامعه صنعتی وارد کرد. دومین انقلاب تکنولوژیک با دو نوآوری شناخته می‌شود: برق و توسعه روش مند علم شیمی. اگر چه این موج تغییر نیز مهم بود و به عنوان یک انقلاب تکنولوژیک قلمداد می‌گردید، اما ساختار اجتماعی ما را دستخوش تغییرات بنیادین نکرد. سومین موج تغییر که بعد از جنگ جهانی دوم شروع شده و هنوز هم ادامه دارد، به عنوان سومین انقلاب تکنولوژیک محسوب شده و گذار از تکنولوژی‌های مکانیکی و برقی به تکنولوژی‌های فکری می‌باشد. به عبارت دیگر، موج سوم را شاید بتوان گذار از جامعه صنعتی به جامعه پسا صنعتی تلقی کرد. موج سوم، مربوط به عصر اطلاعات است که با حضور رایانه معرفی شده و نه تنها تغییرات فراوانی به بار آورده است، بلکه سرعت چنین تغییراتی نیز رو به افزایش است و چهارمین موج تغییر را در آینده نزدیک در جهان به همراه خواهد داشت. چهارمین موج تغییر یا عصر مجازی، شرایطی را فراهم می کند تا تخیل انسان بتواند به حقیقت نزدیک شده و بیشتر امور روزمرّه زندگی بشری، مجازی خواهد شد ( عزیززاده، طاهره، 1385 ).
با ایجاد و گسترش سریع اینترنت، از آمیخته شدن فناوری اطلاعات و نظامهای اطلاعات حسابداری، پدیده ای نو با نام «حسابداری در محیط شبکه گسترده جهانی » پا به عرصه وجود گذاشت که به ابزاری برای گردآوری و گزارشگری اطلاعات در حوزه حسابداری بدل شد. حسابداری مبتنی بر شبکه گسترده جهانی، فناوری نوینی است که در حوزه گزارشگری مالی و سیستمهای اطلاعاتی مدیریت و حسابداری بوجود آمده است تا زمینه تصمیم گیریهای مطلوب تر را برای افراد ذینفع فراهم آورد. یکی از این فناوری های پیشرفته جاری در ارائه و استفاده از صور

تهای مالی، زبان قابل گسترش گزارشگری تجاری یا XBRL است. (میر مجربیان و شهشهانی، 1385 ، 38 )

2- ضرورت انجام مطالعه
امروزه تحولات شگرفی در زمینه فناوری اطلاعات رخ داده و پیشرفت های آن فراگیر شده است، به طوری که روندهای دگرگونی را در زمینه های مختلف ایجاد کرده است. مهم ترین ویژگی های آن سرعت زیاد در پردازش داده ها، دقت فوق العاده زیاد، سرعت بالای دسترسی به اطلاعات، به روز بودن، امکان مبادله الکترونیکی اطلاعات، کیفیت بالا، قیمت فوق الع

اده ارزان و روبه کاهش است، از طرفی گسترش حجم عملیات و پیچیده تر شدن امور را در پیش داریم. با توجه به این عوامل، دیگر نیازی به توجیه استفاده از فناوری اطلاعات در دنیای امروز نخواهیم داشت و حسابداری نیز ناگزیر به کاربرد و استفاده از تمام یا برخی از روش های نو در ارایه خدمات و وظایف خود است (اعتمادی و دیگران، 1385، 5 ). اگر ما نخواهیم روابط جدید را بر آموزش حسابداری حاکم کنیم، بعد از گذشت چند سال، متوجه می‌شویم که باید ناچاراً این روش‌ها را بکار گیریم و در آن حالت است که زمان را از دست داده‌ایم و دنیا نیز منتظر ما باقی نمانده است. بنابراین برای پیشرفت و توسعه، باید تحولات زمان را که به سرعت در حال تغییر و تبدیل است، به درستی درک نموده و در عرصه کنونی که شاید بتوان آن را « عصر برخورد فن‌آوریها یا جنگ فن‌آوری‌‌ها» نامید، سربلند و پیروز بیرون آمد ( عزیززاده، طاهره، 1385 ).
3- مروری بر ادبیات و پیشینه موضوع
اکثر شرکت های بزرگ در آمریکا (و رشد تعداد این شرکتها در سراسر دنیا)، بعضی از سطوح اطلاعات مالی را در وب سایت هایشان گزارش می کنند. اما روشن نیست که ذینفعان، از این داده های مبتنی بر وب، رضایت کامل داشته باشند. از این رو، کار و زمان اختصاص داده شده به مکانیزم های بهبود وب، به دلیل مشکل پیدا کردن صفحات و داده های ویژه از بین تعداد زیادی وب عمومی افزایش می یابد. یک راه تعامل با این منبع عظیم اطلاعات، اتوماتیک کردن مکانیزم های جستجوی وب، با توسعه و استفاده از ابزارهای نرم افزار هوشمند می باشد. اما توسعه این ابزارها در محیط وب کنونی خیلی دشوار است. سه عامل، پیش شرط استفاده اثربخش از وب هستند: اول اینکه داده های مناسب همراه اطلاعات گزارشگری مالی در وب ایجاب می کند که دقت جستجوها را ارتقا بخشیم. (مشکل کشف منبع)
دوم اینکه، تمام داده های حسابداری درون صفحات وب باید به طور قابل اعتمادی قدرت تجزیه و تحلیل داشته باشند. (مشکل شناسایی نشان)
سوم اینکه، مکانیزم های استانداردی به منظور ترغیب یا الزام شرکتها برای ارائه شکل یکنواخت گزارش، لازم می باشند. حقیقت وب این است که فاقد یک وسیل

ه ارتباطی قابل اعتماد برای حسابداری و اطلاعات مالی در هر سه این عوامل می باشد. زبان علامت گذاری قابل گسترش (XML) روشی را برای برچسب اطلاعات مالی فراهم می کند که بازیافت و تعیین محل خودکار اطلاعات را تا حد زیادی بهبود بخ

شد و راه حل های تکنیکی برای کشف منبع و مشکلات شناخت نشان فراهم می آورد. اما اگر هر شرکت برای توسعه نشان های خودش برای برچسب های XML آزاد بود، آنوقت جستجوی اطلاعات مالی فقط بصورت حاشیه ای توسعه می یافت. پیشرفت اخیر بوسیله کنسرسیومی به رهبری انجمن حسابداران رسمی آمریکا (AICPA) صورت پذیرفته است که آغازی برای گسترش گزارشگری تجاری ویژه، براساس وب و مبتنی بر XML می باشد. گزینش گسترده XBRL به این معنی است که انسانها و ابزارهای نرم افزار هوشمند، هر دو می توانند در انتشار اطلاعات مالی در وب، با درجه دقت و قابلیت اعتماد بالا عمل کنند. XBRL فرصت های تحقیقاتی غنی، شامل رده بندی های جدید، حسابداری مبتنی بر داده، اطمینان صورت مالی، ابزارهای هوشمند، تعامل بشر و کامپیوتر، دلایل گزینش و انتخاب، گزینش جهانی و غیره را فراهم می کند (2001، Debreceny & Gray ).
بسیاری از شرکتها تلاش می کنند، قدرت اطلاعات مالی را، با ایجاد وب سایت های شرکتی بالا ببرند تا اطلاعاتی برای کارکنان، سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی فراهم کنند. زبان گزارشگری تجاری قابل گسترش (XBRL) برای فراهم نمودن ابزارهای کارا و مؤثر تهیه و تبادل اطلاعات مالی توسط کاربران در اینترنت، ایجاد شده است. زبان گزارشگری مطمئن قابل گسترش (XARL) نیز بدین علت طراحی شده است که تهیه کنندگان گزارش را از صحت اطلاعات منتشر شده در اینترنت مطمئن سازد، و کاربران و شرکتها را جهت ایجاد نمودن اطمینان تضمین شده در چنین اطلاعاتی کمک کند. XBRL عضوی از خانواده زبانهای مبتنی بر XMLیا زبان علامت گذاری قابل گسترش است، که یک استاندارد جهت تبادل الکترونیکی داده ها بین مؤسسات تجاری در اینترنت می باشد.

خدمات XBRL و XARL مبتنی بر روشهای مبادله پیامهای اینترنتی می باشند. اینترنت بطور طبیعی ناامن می باشد. بدون امنیت لازم، این دو خدمات گزارشگری به قدرت پتانسیل کامل خود نخواهند رسید. روشهای امنیتی امروز شامل ترکیبی از IDها (شناسه) و پسوردهای (رمز عبور) کاربران و امنیت نقطه به نقطه سطح انتقال برای ارسال داده ها در اینترنت نظیر SSL/TLS ، S-HTTP و VPN می باشد. دسترسی به تکنیکهای کنترل مبتنی بر ID و پسورد کاربران می تواند فایلها یا داده ها را از دسترسی غیرمجاز، محافظت کند اما نمی تواند ص

حت اطلاعات را تضمین نماید. امنیت نقطه به نقطه سطح انتقال، برای ایمنی اطلاعاتی که بین چندین واسطه می گردد، یا رمزگذاری بخشهای انتخاب شده از یک مجموعه اطلاعات، کافی نمی باشد. بنابراین رویکردهای ایمنی جایگزین، برای جبران این محدودیتها مورد نیاز هستند ( Boritz & No , 2005 ).
کمیته بورس اوراق بهادار (SEC) در 16 مارس سال 2005، دستورالعمل پایانی 8529-33 را به منظور تشویق متقاضیان ثبت نام برای فایل بندی داوطلبانه اطلاعات برچسب شده صورتهای مالی ، در سیستم گزارشگری ادگار (EDGAR) ، با استفاده از قالب XBRL را منتشر کرد. پیریموروسو و باتاچاریا (2008)، طی مقاله ای این موضوع را بررسی کردند که آیا فایل گذاران داوطلب و پیشقدم اطلاعات مالی به شکل XBRL، نظام راهبری شرکتی برتر و عملکرد مؤثرتری نسبت به بقیه هم ردیفان خود دارند؟
آنها متغیرهای مربوط به ساختار شرکت، بازار و عملکرد را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که نظام راهبری شرکت بطور مثبت و معنی داری با تصمیم شرکت برای فایل بندی زودتر و داوطلبانه اطلاعات مالی به شکل XBRL در ارتباط است. همچنین، فاکتورهای عملکرد مؤسسه، شامل نقدینگی و اندازه شرکت نیز با تصمیم برای فایل بندی زودتر و داوطلبانه XBRL در ارتباط است (premuroso & Bhattacharya, 2008 ).
مفاهیم و کاربرد XBRL
XBRL زبانی برای ارتباط الکترونیکی داده های مالی و تجاری

است که گزارشگری تجاری در سراسر جهان را دگرگون ساخته است. XBRL منافع زیادی در تهیه، تجزیه و تحلیل و ارتباط اطلاعات تجاری فراهم می کند که شامل صرفه جویی عمده در بهای تمام شده، کارایی بیشتر، بهبود دقت و صحت و قابلیت اعتماد برای عرضه یا استفاده همه داده های مالی می شود. XBRL می تواند در سطح بسیار وسیعی از داده های مالی و تجاری به کار رود، که از بین موارد متعدد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
_ گزارشگری مالی داخلی و خارجی شرکت.

_ گزارشگری مؤسسه تجاری برای انواع بازرسان، شامل مؤدیان مالیاتی، بانکهای مرکزی و دولتها.
_ تکمیل گزارشات و تقاضای وام؛ تعیین ریسک اعتبار.
_ تبادل اطلاعات بین بخشهای دولتی یا بین دیگر مؤسسات، نظیر بانکهای مرکزی.
_ ادبیات حسابداری رسمی- تهیه یک روش استاندارد برای توصیف اسناد حسابداری فراهم شده توسط ارگانهای رسمی.
_ طیف گسترده ای از داده های مالی و آماری که نیاز به ذخیره، تبادل و تجزیه و تحلیل دارند.
XBRL عضوی از خانواده زبانهای مبتنی بر XML یا زبان علامت گذاری قابل گسترش است که یک استاندارد برای تبادل الکترونیکی داده های بین مؤسسات تجاری در اینترنت می باشد. تحت XML، نوار یا برچسب های شناسایی برای اقلام داده ها به کار می روند. در نتیجه داده ها می توانند به صورت کارا توسط نرم افزار کامپیوتری، پردازش شوند ( ;www.xbrl).
XBRL یک برنامه استاندارد برای حذف کردن ساختار و اصطلاحات ناسازگار، و یک روش جاری در فناوری است که به عنوان زبان گزارشگری واحد تجاری مورد استفاده قرار می گیرد و قابلیت گسترش دارد. در XBRL چارچوب و استانداردهای مربوط به گزارشگری در نرم افزارهای مربوطه طراحی می شود تا اطلاعات مربوط به واحد تجاری را برای گزارشگری الکترونیکی پردازش و عرضه کند. از آنجا که XBRL براساس اصول XML است، این مزیت را دارد که داده ها به صورت خود تشریحی باشند. به همین دلیل XBRL تنها ساختار داده ها را برای گزارشگری، ارزیابی و تشریح می کند تا بتواند ساختار و مراحل گزارشگری تجاری را به صورت نمودار نشان دهد. از این طریق می تواند با سرعت بالایی، داده های تجاری را ارزیابی، تبدیل، جستجو، خلاصه و تجزیه و تحلیل نماید و برای بخش های سازمانی و استفاده کنندگان مختلف گزارش کند (بزرگ اصل و ولی پور، 1385، 84).
گزارشگری مالی و XBRL
XBRL، اقتباس حرفه مالی از XML برای گزارشگری مالی می باشد. همه داده های مالی، با برچسب هایی که آنها را به عنوان دارایی، سرمایه، سود و غیره از هم متمایز می کند، مشخص می شوند. بنابراین، کاربران به آسانی می توانند داده ها

را توسط برچسب هایی نظیر وجه نقد، پیدا کرده، استخراج کنند و یا انتقال دهند و با استفاده از روشهای تجزیه و تحلیل، آنالیز کنند (Boritz & No, 2005 ).
XBRL منافع عمده ای را در همه مراحل تجزیه و تحلیل و گزارشگری تجاری ارائه می کند. این منافع شامل کاهش بهای تمام شده، سرعت عمل، کار اتوماتیک، قابلیت اعتماد و بررسی دقیق تر داده ها، بهبود فرآیندها، تجزیه و تحلیل پیشرفته، کیفیت بالاتر اطلاعات و تصمیم گیری می باشد. XBRL تهیه کنندگان و استفاده کنندگان داده های مالی را قادر

می سازد تا از فرآیندهای دستی هزینه بر، که عمومأ شامل مقایسه زمان مصرف شده، جمع آوری و ثبت دوباره داده ها می باشد، دوری کنند. آنها قادر می شوند به کمک نرم افزاری که اطلاعات را صحیح و معتبر می سازد، تلاش خود را بر روی تجزیه و تحلیل متمرکز سازند. به عنوان مثال، پژوهشگران می توانند اطلاعات خاصی که در گذشته ممکن بود ساعتها طول بکشد، با XBRL در کسری از ثانیه انجام بدهند. این منافع شامل همه آن کسانی است که داده های مؤسسه تجاری را دریافت می نمایند، شامل دولتها، قانونگذاران، سازمانهای اقتصادی، بازارهای بورس، مؤسسات اطلاعات مالی و نظایر آن، و کسانی که آنها را تهیه یا استفاده می کنند، شامل حسابداران، حسابرسان، مدیران مؤسسه، تحلیلگران مالی، سرمایه گذاران و اعتباردهندگان. از جمله کسانی که از مزیت XBRL برخوردار می شوند، فروشندگان نرم افزار حسابداری، صنایع خدمات مالی، مؤسسات ارتباطات سرمایه گذار و صنعت فن آوری اطلاعات هستند. استفاده از XBRL، استاندارد کردن اجباری گزارشگری مالی را ایجاب نمی کند. برعکس، زبان قابل انعطافی است که پشتیبانی همه جنبه های رایج گزارشگری در کشورها و صنایع مختلف را در نظر دارد. XBRL مفاهیم ذاتی قابل بسطی است که می تواند در مواجهه با الزامات تجاری ویژه، حتی در سطح سازمان فردی، تعدیل بشود. با گزینش کامل XBRL، شرکتها می توانند جمع آوری داده ها را به صورت خودکار انجام دهند. برای مثال داده ها از بخشهای متفاوت شرکت با سیستمهای حسابداری گوناگون می تواند بطور سریع، ارزان و کارا جمع آوری شود. زمانی که اطلاعات در XBRL جمع

آوری شود، انواع متفاوت گزارشات با استفاده از زیرمجموعه های متنوع داده ها، با کمترین زحمت و کوشش تولید می شوند. برای مثال بخش تأمین مالی شرکت، می تواند به طور سریع و قابل اعتمادی، گزارشات مدیریت داخلی، صورتهای مالی عمومی، مالیات و دی

گر فایلهای قانونی، همینطور گزارشات معتبر برای وام دهندگان را فراهم نماید. بدین ترتیب نه تنها کنترل داده ها می تواند به طور خودکار صورت پذیرد، زمان آن کاهش یابد و اشتباهات آن کم شود، بلکه داده ها به منظور دقت و صحت آن می تواند توسط نرم افزار، کنترل شود (;www.xbrl).
4- نتیجه گیری
در حال حاضر بسیاری از شرکتها در تلاش هستند تا قدرت اطلاعات مالی را با استفاده از اینترنت افزایش دهند. آنها با نصب اینترانت و اتصال اینترانت به اینترنت، وب سایت های شرکتی ایجاد می کنند تا ذینفعان بتوانند از اطلاعات مالی آنها استفاده نمایند. استفاده کنندگان اطلاعات مالی می توانند به آسانی و به موقع، هر اطلاعاتی که نیاز داشته باشند، به دست آورند. با این حال، این اطلاعات برای تجزیه و تحلیل کاربران جستجو کننده، بایستی مجددأ ثبت، جدا یا الحاق شوند. این به آن دلیل است که برای توصیف داده های گزارشگری تجاری، هیچ شکل پذیرفته شده عمومی مرسوم نیست. زبان گزارشگری تجاری قابل گسترش (XBRL) برای غلبه بر این محدودیتها و فراهم نمودن ابزارهای کارا و مؤثر تهیه و تبادل اطلاعات مالی در سراسر اینترنت، برای کاربران ایجاد شده است. زبان گزارشگری مطمئن قابل گسترش (XARL) نیز ایجاد شده است تا تهیه کنندگان گزارش را قادر سازد از درستی چنین اطلاعاتی اطمینان حاصل کنند و کاربران و شرکتها را در شناسایی اعتماد تضمین شده در آن کمک کنند. بد

ین ترتیب XBRL و XARL هر دو با هم می توانند یک روش استاندارد برای تهیه، انتشار و تبادل اطلاعات مالی را فراهم نموده و همچنین در مورد صحت اطلاعات توزیع شده در سراسر اینترنت، اطمینان لازم را ایجاد نمایند (Boritz & No, 2005 ).
با اذعان به موارد بالا، افق تازه و موج جدیدی که در طی سالهای اخیر در زمینه گزارشگری مالی و تجاری بوجود آمده است، ایجاب می کند که هر چه زودتر د

ر جهت پیوستن به این موج عظیم تکنولوژی، مفاهیم و دستاوردها و ابزارهای جدید را شناسایی و بکار بندیم تا بتوانیم در عرصه رقابت بین المللی فائق آمده و از قافله توسعه عقب نمانیم.

دانلود مقاله ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی word

 دانلود مقاله ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی word دارای 77 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی word :

ظهور و سقوط دولت و رژیم پهلوی

مقدمه :
به روز بیست و چهارم در ماه اسفند، از سال یک هزار و دویست و پنجاه و شش خورشیدی(1256)، در روستای “آلاشت” از روستاهای بخش ( امروز شهرستان) سواد کوه که در استان مازندران واقع است، کودکی به دنیا آمد که او را “رضا” نامیدند و به سنّت دیرینه ی ایلات و عشایر ایرانی، “رضاخان” خطابش کردند.

پدرش از سربازان آن روزگاران بود و سپاهیگری برای آن خاندان سنت دودمانی به حساب می آمد و بی گمان به همین جهت بود که رضاخان نیز از نوجوانی به “قزاقخانه” روی آورد و به شغل سپاهیگری اشتغال ورزید.

رضاخان، در نیروی نظامی ایران آن روز که با نام “قزاقخانه” شناخته می شود درجات و مقامات نظامی را، یکی پس از دیگری طی کرد تا به درجه ی “میرپنجی” نائل آمد.

از دوران جوانی و گذار تاریخی زندگی وی در قزاقخانه اطلاع دقیقی در دست نیست و اگر چه گفته اند در بسیاری از جنگهای محلی شرکت داشته و برای سرکوبی شورش های سرکشان، به اطراف و اکناف مملکت اعزام می شده، همچنین برای درهم فرو ریختن آشوب جنگلیان به گیلان و رشت، رهسپار گردیده است ولیکن در هیچ یک از این موارد، چگونگی قضایا، روشن نیست و در این میان آنچه در وقایع آن روزگاران ثبت شده اینست که رضا خان با فرمانده روسی قزاقخانه که “استارو سلسکی” نامیده می شده اختلاف عقیده داشته و او را در ادای وظیفه نظامی، نسبت به ایران خائن می دانسته است.
و بر اثر ابراز رشادت و دلاوری های فراوان، مورد توجه فرماندهان و مورد احترام زیردستان خویش قرار داشته است و چون در تیراندازی با مسلسل زبردست بوده به “رضاخان شصت تیر” ملقّب گشته است ;

جای پای “رضاخان” از آنجا در تاریخ ایران به چشم می آید که وی با درجه ی “میرپنجی” به مقام فرماندهی آتریاد همدان رسید. و با عنوان “میرپنج رضاخان” در آن شهر تاریخی، به اداره اموری پرداخت که به فرماندهی وی واگذار شده بود.
چندی بعد میرپنج رضاخان، با افرادی که در اختیار داشت از همدان، به سوی تهران حرکت کرد و در روز سوم حوت(اسفند) 1299 خورشیدی وارد تهران شد و قدرت را به دست گرفت.
متعاقب این واقعه که از آن با عنوان کودتای 1299 یاد می آورند، نخست به لقب “سردار سپه” نائل آمد و پس از کوتاه مدتی به دنبال چندین مانور ماهرانه ی سیاسی به سلطنت ایران رسید و بر تخت پادشاهی تکیه زد.
پیرامون علل توفیق وی دراین مبارزه ی سیاسی گروهی از نویسندگان و سیاستمداران به گونه گون اظهار نظر و ابراز عقیده کرده اند.
یکی می نویسد: بر پیشانی رضا شاه پهلوی ،مارک MADE IN FNGLAND نقش بسته بود.
دیگری پیروزی رضا شاه را بر اثر “ضرورت تاریخ و نیاز اجتماع” تلقی می کند.
آورده اند که دکتر مصدق گفته است:
” رضا شاه گفت: مرا، انگلیس ها بر سر کار آوردند ولی نفهمیدند با چه کسی طرف هستند.”
حاج میرزا یحیی دولت آبادی نوشته است که:
رضا شاه گفت: “مرا انگلیس ها بر سر کار آوردند ولی چون به قدرت رسیدم، به وطنم خدمت کردم.”
در سال 1914 میلادی آتش جنگی سهمگین بدانسان مشتعل شد که بسیاری از کشورهای جهان را به خاکستر کشید و به همین جهت (جنگ خانمانسوز بین الملل) عنوان گرفت.

در آتش افروزیهای این جنگ جهانسوز و ویرانگر که چهار سال، تا 1918میلادی به طول انجامید، بسیاری از حکومت ها- مانند حکومت عثمانی در خاورمیانه- از میان رفتند و بعضی از کشورها هم دستخوش انقلاب و دگرگونی شدند که بارزترین نمونه ی آن، روسیه ی تزاری بود.

در هنگامه ی سهمگین جنگ که شعله های سرکش آن، خانمانها را به خاکستر و ویرانه مبدّل می کرد، به سال 1917 میلادی کمونیست های روسیه، به پیروزی رسیدند و سلطنت خاندان رومانف و “تزاریسم” روسیه را به انقراض کشیدند و در آن دیار، از کشوری نو، سخن گفتند که “کشورشوراها” خوانده شد و چندی بعد با نام رسمی “اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی” صفحه ی تازه ای در جغرافیای سیاسی جهان پدید آورد و از انقلاب خود که به همت کارگران و کشاورزان، به ثمر رسیده بود جهان سرمایه داری را، نخست به وحشت و سپس به مخاطره افکند.

به ویژه که سران انقلاب روسیه و بیشتر از همه (تروتسکی) به صدور انقلاب در سراسر جهان پای می فشرد و عقیده داشت که آتش انقلاب باید پیوسته در اشتعال باشد و حتی لحظه ای خاموشی و درنگ نپذیرد.

پس کشورهای سرمایه داری آن روزگاران همانند انگلستان، فرانسه، امریکا، ایتالیا و ; که اقتدار و فرمانروائی خود را گرفتار خطر می دیدند و سیستم حکومتی خویش را در سراشیبی سقوط مشاهده می کردند، بر آن شدند که کمربندی از نیروی نظامی و در واقع قدرت آتش و خون، به گرد کشور تازه بنیاد گرفته ی “شوروی” بکشند.بدین امید که انقلاب کمونیستی در همان کشور محصور بماند و به دیگر کشورهای جهان سرایت نکند.

در جهت اجرای چنین سیاستی بود که پس از به پایان رسیدن جنگ بین الملل اول، تحولی شگرف، در سیستم حکومت های بسیاری از کشورهای جهان پدیدار گشت که یکی هم حکومت ایران بود.

لازم می دانیم به کوتاهی یاد آور شویم که سلطنت رضا شاه تنها معلول سیاست انگلستان و فقط محصول برنامه ریزی های آنان نبود بلکه علل عمده تر و اساسی تر و موثر آن، همان اقتضای سیاست جهانی بود که تشکیل حکومت های نظامی را در بسیاری از کشورهای جهان ضرور گردانید و در ایران هم سبب توفیق رضا شاه در بنیاد گذاری یک سلسله ی سلطنتی نوبنیاد و انقراض سلسله ی سلطنتی قاجاریه گردید.

به اعتقاد ما علل و عوامل ده گانه ای که از این پس تشریح خواهد شد از مهمترین عوامل سقوط سلطنت رضا شاه شمرده می شود و سایر مسائل در درجه ی بعدی از اهمیت قرار می گیرد،که عبارتند از:

1- مذهب و رهبران مذهبی
2- رضا شاه و افکار عمومی
3- جواهرات و اندوخته های خوانین
4- کناره گیری رجال کار آزموده و نیکنام، از امور مملکتی
5- بی وفائی با وفاداران
6- حکومت پلیسی و اثرات آن
7- املاک اختصاصی
8- قانون در برابر رضا شاه
9- عشایر ایران و مساله ی تخته قاپو
10- تمدید قرار داد نفت.

شکی نیست که اثر بخشی همه ی عوامل در به وجود آوردن یک “موجود”، یکسان و در یک اندازه و میزان نیست و ممکن است در پیدایش “پدیده” ای عاملی بیشتر و عامل دیگری کمتر اثر داشته باشد؛ با این همه آنچه مسلّم است، اینست که هیچ عاملی به تنهایی نمی تواند موجب پیدایش یک “پدیده” باشد.

بنابر این اصل منطقی، ما نمی توانیم علل سقوط سلطنت رضا شاه پهلوی را در ده موردی که به نظر رسیده است منحصر بدانیم و منکر اثر آفرینی عوامل بسیار دیگری باشیم که هر یک کم وبیش، به احتمال در سقوط سلطنت رضا شاه پهلوی، موثر بوده اند.

سردار سپه و مذهب
از همان نخستین روزهایی که رضا شاه، گام در میدان سیاست نهاد و پس از واقعه ی کودتای سوم حوت (اسفند) 1299 خورشیدی که با لقب “سردارسپه” به روی فردای ایران دیده گشود، به این نکته پی برد که تا از “مذهب” نیرو نگیرد و از پشتیبانی مذهب برخوردار نباشد، ممکن نیست به مقاصد خود برسد و بر اریکه ی قدرت، تکیه بزند.

شکی نیست رضا شاه از “دهائی” خدا داده، نصیبی وافر داشت و چنانکه در خاطرات “کحال زاده” دیده می شود، از همان آغاز فعالیت های سیاسی خود، هدفی بس بزرگی را تعقیب می کرد و نیل به مقام و منصب آنهم در حدّ وزارت جنگ، هرگز او را راضی و قانع نمی ساخت. شاید به همین دلیل بود که از آغاز، در صدد صید رهبران مذهبی و توده های معتقد به مذهب و اجرای مراسم مذهبی برآمد و پا به پای مردم کوچه و بازار، به عزاداری و سوگواری پرداخت تا بتواند مدارج ترقی را در سایه ی پشتیبانی مذهب و جلب حمایت توده های ملت، یکی پس از دیگری طی کند و به اوج عظمت دست یابد.

دام غرور!
اما همین که رضا خان شصت تیر، خود را در مقام شهریاری و صاحب عنوان رسمی “اعلیحضرت قدر قدرت” نگریست و اطمینان یافت که سرها در پیشگاهش خم می شود و جز “بله قربان” و قربان اطاعت می شود” دیگر سخنی از سوی خدمتگزاران به گوشش نمی رسد، یکباره گذشته را به فراموشی سپرد و از نیروی سحرآفرین و معجزه گر مذهب، غافل نشست و پنداشت که دیگر نیازی به تائید و پشتیبانی از هیچ سوئی و از جانب هیچ مقام و قدرتی ندارد و اکنون که بر سریرسلطنت تکیه گرفته است، هیچ قدرتی اگرچه قدرت عظیم مذهب باشد، قادر نیست او را از اوج عزت به پرتگاه مذلت کشاند و اعلیحضرت شهریاری را به ترک ایران و بدرود با یار و دیار و اقامت در یک جزیره ی دور افتاده، آن هم درآنسوی دنیا، ناگزیر گرداند.
دراین میان شاید این فکر را در رضا شاه تقویت کرده بودند و یا خود از نوجوانی و ایام جوانی در این اندیشه بوده که مذهب مانع پیشرفت ملت و مملکت است و ارتجاع مذهبی است که نمی گذارد ایران آباد گردد و ایرانیان همانند مردمی که در ممالک متمدن غربی زندگی می کنند از مزایای زندگی امروزین که مرهون ره آوردهای علم و صنعت و حرکت تدریجی و تکاملی تمدن و تجدد است، برخوردار گردند و کسوت کهنه و مندرس دیروزین را به دور اندازند و با پرندین جامه ی دنیای جدید، پیکر خویش را آراسته گردانند.
فی المثل وقتی دستور می داد در روزهای سوگواری قمه نزنند؛ قفل بندی را به دور اندازند؛ و یا در روزهای عاشورا “تعزیه” گردانی نکنند و به نام مذهب “کارناوال” های “تراژدی”!! و “درام”!! به راه نیاندازند، ناگهان با مقاومت و هیاهوی گروهی از مردم مومن ولی بی اطلاع و در عین حال زود باور و ساده دل، روبرو می شد و تصوّر می کرد این گونه اعمال، به اساس، بنیاد و فلسفه ی وجودی مذهب بستگی دارد و ناگزیر برای ریشه کن ساختن این سلسله از تظاهرات قرون وسطائی و احیاناً وحشیانه، باید مذهب را از ریشه و اساس برافکند و بیخ و بن اسلام را به یکباره خشکانید، تا جامعه ی ایران از این قید و بندهای شرم آور برهد و راه سعادت و عظمت را در پیش گیرد.
غافل از این که رهبران بزرگ مذهب و پیشوایان روشن بین و “آیات عظام” نیز خود با تظاهراتی از این دست، که اگر چه نه حرام، دست کم از اعمال مکروه و ناپسندیده به حساب می آید، موافقتی ندارند ولی به جلوگیری از آنها، از بیم غوغای مردم فریبان، فرمان نمی دهند چرا که به مصلحت نمی بینند.
این طرز تفکر که در نهانخانه ی “ضمیر” رضا شاه خلجان داشت و پیوسته وی را آزار می داد، سرانجام باعث شد که رضا شاه تیشه به دست گیرد و با تیشه ی خود برافراشته، ریشه ی سلطنت خویش را قطع کند، به گمان این که به قطع کردن ریشه ی مذهب، توفیق تواند یافت.

سفر به ترکیه
به دنبال این وقایع، حوادث دیگری رخ داد؛ رضا شاه به ترکیه سفر کرد و چون پیشرفت های آن کشور را دید و مشاهده کرد که مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) در مدتی اندک، کشور خویش را به سوی ترقی و تعالی پیش رانده است، در صدد برآمد که بعضی از کارهای او را سرمشق قرار دهد و چون می دید که “آتاتورک” مذهب را از سیاست جدا کرده و در قانون اساسی ترکیه جدید، جایی به مذهب نداده است، او هم بر آن چه ازین پیش، بدان توجه داشت، راسخ تر شد و چون به تهران آمد پس از چندی دستور داد که لباس های مردمان یکسان (لباس متحد الشکل) شود و مردم کلاهی لبه دار بر سر بگذارند که این کلاه، به کلاه پهلوی، موسوم گردید که همانند کلاهی بود که سپاهیان فرانسوی برسر داشتند.
تغییر لباس و کلاه، شورشی در شهر مشهد، به زعامت مذهب و به پا درمیانی شیخی سخنگو به نام “بهلول” به وجود آورد که به کشته شدن عده ای انجامید. پس از آن چادر را هم از سر زنان فرو کشیدند و “کشف حجاب” کردند و اندک اندک

دستارها را از سر برخی برداشتند و روضه خوانی و تعزیه خوانی را به کلی ممنوع ساختند و موجباتی فراهم آوردند که رهبران مذهبی از هر گونه فعالیت اجتماعی و مردمی بازماندند، چرا که با تاسیس سازمان ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی، امکان مداخله در حل و فصل دعاوی و معاملات ملکی مردم را از آنها سلب کردند و با تشکیل سازمان اوقاف، یکی دیگر از منابع درآمد زای ایشان را، به نظارت دولت در آوردند. این امور و کارهای دیگری از این قبیل، هر گونه رابطه و پیوندی را که میان شاه و رهبران مذهبی وجود داشت از هم گسیخت و این خود لغزشی بود که رضا شاه مرتکب آن شد و بی آنکه خودش در یابد، دشمنانش از همین رهگذر، وی را به سوی پرتگاه سوق دادند.

سازمان های مذهبی
اسلام، به ویژه در سیمای “تشیّع” به سازمانی بس گسترده، استوار و در همان حال سنگری نفوذ ناپذیر برای مبارزه با دشمنان تکیه دارد که در عنوان “حوزه های علمیه” متمرکز شده و از “مدارس علوم دینیه” جلوه گرفته است.

رضا شاه از سازمانی چنین دقیق، وسیع و پیروزی آفرین، بدانسان که شایسته می نمود، آگاه نبود و به آنچه در ظاهر می دید و یا از کارگزاران خود می شنید بسنده می کرد و چون در باره قدرت مذهب گرفتار برداشت های ذهنی خویش بود و به اصالت و نفوذ مذهب در میان مردم اعتقاد نداشت، نمی توانست این نکته را دریابد که سازمان های مذهبی، بی وقفه ولی در پنهان و دور از چشم معاندان، در کار “سربازگیری” فعالیتی مستمر و همیشگی دارند و سربازهای خود را به صورت “آخوندهای روستانشین” به گوشه و کنار کشور گسیل می دارند.

آخوندهای ده نشین، از همان گام نخستین، به هر روستا که مسکن می گزیدند، تبلیغات بر ضد رضا شاه را آغاز می کردند و در نهان و بی آن که توجه ماموران حکومت را به خویشتن جلب کنند، کوشش می کردند که میان مردم، به ویژه روستانشینان، با حکومت و شخص رضا شاه، سدی به وجود آورند که هرگز از میانه برداشته نشود و سازگاری مردم با شاه، دیگر امکان پذیر، نباشد.

نتیجه این شد که در مدتی کوتاه ، رضا شاه، پایگاه ملی و مردمی خود را از دست داد و برای قاطبه ی مردم ایران، به ویژه روستانشینان به صورت “شمر” و “یزید” در آمد و هر گونه راه دوستی و پیوند الفت میان شاه و ملت، مسدود گردید.
رضا شاه سرمست از غرور و خود کامگی، بی خبر از این خطر، وقتی به خود آمد که دو همسایه ی شمالی و جنوبی از دوسوی، به خاک میهن تجاوز کرده بودند و برکناری وی را خواستار می شدند.

آن روز رضا شاه از خواب گران بیست ساله بیدار شد و برای اولین و آخرین بار به این واقعیت رسید که اگر پایگاه مردمی داشت و اگر مردم ایران به پشتیبانی او به پای می خاستند و برضد دشمنان وطن خود شورش و هیاهو می کردند و خواستار بقای سلطنت وی می گردیدند، هرگز اشغال کنندگان ایران، نمی توانستند شاه را به جلای وطن ناچار گردانند.
ولی دیگر این بیداری نابهنگام سود بخش و عقده گشا نبود.
رضا شاه و افکار عمومی
مردم که می دیدند در تمام کارهای اجتماعی همانند انجمن بلدیه (شهرداری) و حتی انجمن های خیریه، در شهرستانها فرماندارها با نظارت فرماندهان نظامی و در پایتخت، مسوولان دولتی راساً تصمیم می گیرند و به مردم اعتنائی ندارند، از مشارکت دراین گونه کارها به تدریج دلسرد و دلزده شدند و همه را به رضا شاه و دستیارانش وا گذاردند.
دراین میان باریک بینان نکته سنج هم، مهر خموشی بر لب زده بودند؛ زیرا از یکسو بر جان خود بیمناک بودند و از سوی دیگر می گفتند اگر قرار باشد که مجلس قانونگذاری به دست معدودی هوچی و یا سیاستمدار حرفه ای و یا دغلکاران مردم فریب اداره شود که جز باج گیری و جاه طلبی محرکی برای خدمتگزاری ندارند، همان بهتر که “دموکراسی رضا شاه” به صورت دموکراسی هدایت شده (دموکراسی دیریژه) امور مملکت را به دست گیرد و مردم را از هیاهوی عوامفریبان خودخواه و بعضاً سودجو، آسوده گرداند و اجازه ندهد که کشور بار دیگر گرفتار “هرج و مرج” گردد.
اما بدبختانه رضا شاه و یارانش بدین حدّ قانع نبودند و پس از چندی شاه به تصاحب املاک مردم پرداخت و برنامه سازان اقتصادیش، به سوی کسب و کار مردم “خیز” برداشتند و سرمایه گذاری در معاملات داخلی را هم در قلمرو فعالیت های دولت درآوردند و بدین منظور کمدی “شرکت های سهامی” را در دست اجرا گذاردند و خرید و فروش روزانه مردم را نیز، خود به دست گرفتند.

“داور” سازنده ی “دادگستری نوین” که از عوامل موثر انقراض سلطنت قاجاریه و تاسیس سلسله ی سلطنتی پهلوی بود، پس از یکی دو بار شرکت در کابینه ی آن روزگاران، در مقام وزیر فوائد عامه و وزیر عدلیه، به مقام وزارت مالیه رسید. وی شخصیتی مورد علاقه و اعتماد رضا شاه، به شمار می رفت.

داور تصمیم گرفت به تقلید از چند کشور اروپایی که با دیکتاتوری نظامی اداره می شدند، اقتصاد مملکت را هم به دست دولت بسپارد و نه تنها واردات و صادرات را در انحصار دولت در آورد بلکه در خرید و فروش انواع نیازمندیهای همگانی هم عناصر وابسته به دولت را مداخله دهد و در واقع بازار مصرف داخلی را به صورت یک موسسه دولتی در اختیار بگیرد.

بدین منظور به تاسیس شرکت هائی پرداخت که تعداد آنها به تدریج از بیست شرکت هم تجاوز کرد. شرکت هائی از قبیل شرکت قماش، شرکت قند و شکر، شرکت فرش، شرکت برنج و چند شرکت دیگر از آن جمله بود که پیش از آن، معمولاً کالاهای قلمرو داد و ستد این شرکت ها توسط افراد جامعه و با سرمایه های خصوصی انجام می گرفت و زندگی تاجران و پیشه وران و مغازه داران و گروهی انبوه از مردم ایران، از این رهگذر تامین می گردید.

کوتاه شدن دست بازرگانان محلی حتی از خرید و فروش “ارزاق عمومی”، چنان جامعه را- البته به تحریک اجانب- از حکومت “رضاشاهی” رنجیده و نفرت زده گردانید که مهمترین اثر آن در روز سوم شهریور ماه 1320 هویدا گردید.

در سپیده دم آن روز، رضا شاه و دودمانش در کاخ های سلطنتی آسوده غنوده بودند و نقش مردم در اداره امور کشور را همچنان به هیچ می گرفتند که به ناگهان زنگ تلفن نخست وزیر (علی منصور= منصورالملک)، قزاق سابق هنگ سواد کوه و فرمانده پیشین آتریاد همدان را که در جامه ی پادشاهی به خواب راحت فرو رفته بود، بهت زده از بستر بیرون کشید و کمتر از یک ماه بعد به جزیره موریس رهسپار گردانید.

جواهرات و اندوخته های خوانین
از وقایع افسانه ساز که از دیرباز، در جامعه ی ایران (پیش از سلطنت پهلوی) به خصوص در میان گروه های بی خبر، زودباور و ساده اندیش مردم زمانه، همواره مطرح بود و دهان به دهان نقل می شد، قصه ی جواهرات خوانین بود.
واقعیت اینست که سردار سپه و بعد رضا شاه پهلوی بسیاری از جواهرات و اشیاء عتیقه و نفیس بعضی از خوانین و سران عشایر را شخصاً و به عنف و ستم تصاحب کرده بودند که انکار آن حتی برای متعصب ترین طرفدارانش نیز، امکان پذیر نیست.
وقتی سردار سپه پس از کودتا، به عنوان فرمانده کل قوا و پس از چندی وزیر جنگ، فعالیت خود را که از دیرباز آغاز کرده بود، گسترش داد و بر بودجه وزارت جنگ چنگ انداخت، آزاد مردان و ترقی خواهان ایران دوست، سکوت کردند و خاموش ماندند؛ چه آنکه به خود دلداری می دادند که سردار سپه با هرج و مرج و بی نظمی و پریشانی به نبرد برخاسته و می کوشد تا ناامنی را از این سرزمین براندازد و چون برای به ثمر رساندن چنین برنامه ای نیاز به تشکیل قشونی منظم و آراسته دارد و به وجود آوردن چنین قشونی متحد و منضبط نیاز به صرف هزینه های هنگفت دارد، پس سردار سپه محق است که بودجه وزارت جنگ را، به دور از قوانین “حسابداری و حسابرسی” شخصاً در اختیار بگیرد و هر گونه که خود صلاح تشخیص می دهد و شایسته می داند، به مصرف برساند.
به ویژه که در کوتاه مدت سردار سپه، به ایجاد نظمی نسبی و امنیتی موقتی نائل آمده بود و درست در جهت مخالف مدعیان پیشین ایران مداری که بسیار گفتار و اندک کردار بودند، او کم می گفت و بسیار می کرد و در مدتی قلیل گام های بلندی برداشت که نشانه ای از پیشرفت های هر چه بیشتر آینده را نمودار می ساخت.
این وضع و این گونه برداشت و داوری همچنان ادامه داشت تا سردار سپه به مقام ریاست وزراء رسید و سرلشگر عبدالله امیر طهماسب را با عنوان فرماندهی لشگرآذربایجان (امیر لشگر شمال شرق) و والی (استاندار) آذربایجان، به آن دیار مامور کرد.
در آن هنگام از میان خوانین و روسای عشایر در آن منطقه، اقبال السلطنه ماکوئی از همگنان خویش نامبردارتر و مقتدرتر می نمود و چون دژی استوار و سوارانی چابک و تیرانداز در اختیار داشت، دولت های وقت، جرات نمی کردند به سویش بروند و مالیات های عقب افتاده ی دولت را در خواست کنند.

همین که خزانه ای اقبال السلطنه ماکوئی، با آن همه سکه های زرین و سیمین و سنگهای بی بدیل و گردن بندهای زمردین و یاقوت ها و مرواریدهای قیمتی و آن همه اشیاء گرانبها و جواهرات بی همانند، به تهران منتقل گردید، با حسن استقبال ترقی خواهان روبرو شد و مرگ سردار ماکو، توفیقی در جهت بسط امنیت کشور به حساب آمد.

چرا که آنها می پنداشتند رئیس الوزراء (= نخست وزیر= سردار سپه) آن همه گنجینه های باد آورده را با عنوان “بیت المال” به خزانه ی دولت تحویل خواهد داد و به کمک این گنج شایگان و این بودجه هنگفت به اجرای قسمت دیگری از برنامه های خود نائل تواند شد که با هدف نوسازی ایران و تهیه ی وسایل رفاه برای ایرانیان، از رهگذر بسط امنیت و اشاعه ی تمدن غرب و بهره وری از فرهنگ دنیای بیدار و به پا خاسته ی اروپا، ترسیم شده است.

اما همین که خواندند و شنیدند که سردار سپه (رئیس الوزراء) سرداری که او را “پدر وطن” می خواندند و مردی که او را “نجات بخش” ایران کهن از عقب ماندگی های قرون و اعصار می دانستند و به قدرت رهبری و شور ایران دوستی او امید بسته بودند، اموال “خان ماکو” را که دهها سال مالیات به صندوق دولت بدهکار بوده است، به خویشتن اختصاص داده و در شمار اموال شخصی خود، به حساب آورده است، یکباره سرد و حرمان زده، بر جای بنشستند. جوانان ترقی خواه و وطن پرستی که در کنار سردار سپه، برای به ثمر رساندن نیّاتش تلاش می کردند، اندک اندک، از پیرامونش پراکنده شدند و هر یک به گوشه ای پناه گرفتند و گروهی از آنان نیز آزرده دل و خسته جان راه دیار فرنگ را در سپردند و از یار و دیار خود چشم پوشیدند و از آن پس بود که به پنهانی و نجوا گونه “زراندوزی” و “ثروت دوستی” سردار سپه میان مردم شایع گردید.

مردم ایران، به دو دسته از پیشوایان خود ایمان و اخلاص، در حد فداکاری و از جان گذشتگی دارند که در میان هیچ یک از ملل عالم، نه همانند این پیشوایان دیده می شود و نه از این حیث، هیچ یک از ملت های جهان با ملت ایران قابل مقایسه اند:

دسته ی نخست پیشوایان مذهبی مانند حضرت رسول اکرم (ص)، حضرت علی(ع)، حضرت حسین(ع) و حضرت ابوالفضل ، و دیگر سران و بزرگان دین هستند و دسته ی دوم را شخصیت های تاریخی و ملی مانند یعقوب رویگری، میرزا تقی خان امیرکبیر، ستارخان، سید جمال الدین اسد آبادی، آیات عظام طباطبائی، بهبهانی، شیخ فضل الله نوری،سید حسن مدرّس و باقرخان، میرزا کوچک خان جنگلی، شیخ محمد خیابانی، کلنل محمد تقی خان پسیان، یپرم خان، حیدر عمواوغلی، و ; تشکیل می دهند.

وقتی در زندگی این هر دو گروه، به جستجو و پژوهش برخیزیم و تمام اسناد تاریخی را زیرورو کنیم، کوچکترین نشانه ای از مال دوستی و زراندوزی پیدا نخواهیم کرد؛ مگر آن که آنها با بی اعتنایی به ثروت و مکنت نگریسته و آنچه داشته اند به دیگران بخشیده اند و گاه نیز تمام دارائی خود را ایثار کرده اند.

در میان ملتی که این چنین نمونه هائی دارد و بدینسان به ملکات اخلاقی پیشوایان خویش علاقه ای شدید تا حدّ عشقی شورانگیز ابراز می دارد، دل بستن به سیم و زر و در اندیشه ی جمع ثروت بودن

اگر نشانه ی بی خردی نباشد، بدون تردید نشانه ی کوته بینی و به هیچ وجه شایسته رهبر یک مملکت نیست.(tebyan)

حزب رستاخیز و سقوط نهایی رژیم پهلوی
با اعلام تأسیس حزب واحد رستاخیز در بعداز ظهر روز یکشنبه 11 اسفند سال 1353 خودکامگی و روش استبدادی حکومت در ایران دوران محمدرضا شاه پهلوی به نهایت رسید. به دنبال آن احزاب حکومت ساخته و البته فرمایشی ایران نوین، مردم و یکی دو حزب کمتر قابل اعتنای دیگر (پان ایرانیست و ایرانیان) به سرعت منحل و بلافاصله برای حزب جدید عضوگیری آغاز شد. شاه که بالاخص پس از کودتای 28 مرداد 1332 با پشتیبانی صریح آمریکا و نیز انگلستان در راه تثبیت و تحکیم دیکتاتوری گام نهاده بود طی سالهای 1336 و 1337 ش با تأسیس دو حزب فرمایشی مردم و ملیون که به ترتیب نقش اقلیت و اکثریت را بر عهده داشتند، چنین وانمود می کرد که گویا نظام سیاسی حاکم بر ایران از روش دموکراتیک حکومت پیروی می کند؛ ادعایی که خیلی زود خلاف آن به اثبات رسید. در این میان مخالفان سیاسی – مذهبی حکومت از اقشار و گروههای سیاسی مختلف هیچ گونه وقعی به این بازی مضحکه آمیز سیاسی ننهادند و مردم کشور نیز هیچ گاه اهمیتی شایان توجه برای آن در نظر نگرفتند. با این احوال این احزاب حکومت ساخته (البته با جایگزین شدن حزب ایران نوین به جای حزب ملیون) در تمام سالهای دهه 1340 و اوایل دهه 1350 به حیات بی فروغ خود ادامه دادند و در این میان جز اجرای کامل خواسته های شخص شاه هیچ گونه وظیفه درخور اعتنایی برای خود نمی شناختند. آنچه بود با افزایش عایدات حاصله از فروش کمتر محدود شونده نفت در اوایل دهه 1350 و مجموعه عوامل داخلی و خارجی دیگری که موجبات غرور و نخوت و خود پسندی زایدالوصف شاه را فراهم می کرد، او دیگر حتی تحمل وجود و حیات البته ظاهری همین احزاب فرمایشی و تحت سلطه خود را نیز نداشت. به همین دلیل با اعلام تأسیس حزب واحد رستاخیز تصریح کرد که همه مردم کشور مجبور به ثبت نام و عضویت در این حزب بوده و کسانی که نخواهند در این حزب عضو شوند در ردیف خائنین به کشورند و البته جایشان در زندان است. شاه راه دیگری نیز پیش روی مخالفان عضویت در این حزب نهاده بود و آن تهیه پاسپورت و خروج از کشور بود.

با این احوال حزب رستاخیز هیچ گاه مورد توجه جدی مردم کشور قرار نگرفت و در شرایط بی اعتقادی رهبران و گردانندگان آن به ماهیت و نقشی که می توانست در عرصه سیاسی – اجتماعی کشور ایفا نماید، در روندی تدریجی ولی مداوم راه زوال و نیستی در پیش گرفت و با گسترش فزاینده مخالفتهای عمومی با این پدیده نوظهور و سراسر مضحکه، به عاملی بس مهم و تعیین کننده در ناکارآمدی و سپس سقوط نهایی رژیم پهلوی تبدیل شد.

حزب رستاخیز در طول بیش از سه سال و شش ماه از فعالیتهایش، به رغم آنکه موفق شد تشکیلات و سازمان اداری و اجرایی گسترده ای در بیشتر نقاط کشور به وجود آورد و با برگزاری چند کنگره و سمینار، و اقدامات صوری بسیار توانست هیاهوی گاه و بیگاهی در فضای سیاسی، اجتماعی کشور ایجاد کند، اما در اهداف و مقاصدی که دنبال می کرد به طور کامل شکست خورد و در نهایت، چاره ای جز انحلال نیافت. مهم ترین وظیفه و رسالت حزب رستاخیز، تحکیم هرچه بیشتر موقعیت شاه و سلسله پهلوی در عرصه کشور بود. شاه می خواست حد کنترل حاکمیت بر مردم و مخالفان سیاسی را

گسترش دهد، به طوری که ، مردم را به پیروی از نظمی ویژه مجبور سازد. او به شیوه ای استبدادی می کوشید مردم را متقاعد کند و از آنان اقرار بگیرد که حکومت او بر پایه های مشروعیت و حقانیت استوار است. شاه دیگر حتی در ظاهر هم نمی خواست نغمه مخالفی در « ممالک محروسه» سر داده شود و نیش و کنایه های این و آن که ، گاه لحنی انتقادی و

مخالفت آمیز می گرفت، خاطرش را بیازارد. اینکه او در آن مقطع تاریخی چرا و چگونه فکر تأسیس حزب واحد رستاخیز را مورد توجه قرار داد و در این راستا چه جریانات داخلی و یا خارجی مشوق او در تأسیس این حزب بودند (هرچند معتقد بود که در تأسیس حزب رستاخیز از جایی الهام نگرفته است)، اهمیت درجه دومی دارند. اما مهمتر این بود که این حزب در برآوردن مجموعه وظایف مدونه کاملاً با شکست و ناکامی مواجه شد و فراتر اینکه ، حتی خود به عاملی بس مهم و اساسی در تسریع روند سقوط نهایی رژیم پهلوی تبدیل گردید. در این شکست بزرگ، مجموعه عملکرد و موضع گیریهای شاه، رهبران و دست اندرکاران ریز و درشت حزب رستاخیز، اکثریتی از مردمان خاموش ولی معترض، روابط تعریف ناشده حزب با دولت و

مجلسین، فقدان نظمی انسجام یافته میان بخشهای مختلف حزب و نیز مخالفان سیاسی – مذهبی رژیم در سطوح مختلف بیشترین نقش را داشتند . شاه که در هر حال، آرزومند بود حزب واحد رستاخیز به عنوان بازویی قدرتمند در تحکیم موقعیت او و جانشینانش در رأس حاکمیت کشور عمل کند در طول دوران فعالیت این حزب به ندرت فرصت بالندگی و رشد به آن داد. طی مقاطع مختلف، او در کلیه تصمیم گیریهای کوچک و بزرگ، اولین و آخرین تصمیم گیرنده محسوب می شد و رهبران و دست

اندرکاران حزب هیچ گاه جسارت نداشتند که مستقل از او تصمیم گیری کنند. مداخلات شاه در امور ریز و درشت حزب رستاخیز و ارائه دستورالعمل و رهنمودهای متعدد که در بسیاری موارد هم در حیطه عمل با پیچیدگی روبه رو می شد، از همان آغاز فعالیت حزب، مسئولان و رهبران آن را از هرگونه اقدام مستقلانه باز می داشت و گونه ای آشکار از انفعال و بی برنامگی در مجموعه مدیریتی حزب به وجود می آورد. در چنین شرایطی کلیه مسئولان حزبی منتظر بودند برای هر اقدام خود و کلانی رهنمود آن را از زبان شاه بشنوند. بدین ترتیب، شاه قبل از اینکه امکانی برای رشد، معقول حزب فراهم آورد، تشکیلات آن را پایگاهی برای اجرای خواسته های نامعقول خود می شناخت و این امر در شکست نهایی حزب سهم مهمی داشت.

دانلود مقاله نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف word

 دانلود مقاله نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف word دارای 14 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف word :

نقش هزینه یابی بر مبنای هدف در اصلاح الگوی مصرف

چکیده
اصلاح الگوی مصرف نیزعبارت است از نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع کشور به قسمی که سبب ارتقای شاخص‌های زندگی مردم و کاهش هزینه‌ها شده و از این منظر زمینه‌ای برای گسترش عدالت عمومی است. از طرفی الزام مصرف بهینه باعث شده تا علاوه بر پیشرفت علمی ناشی از ارتقای فناوری در طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات بهینه مطابق با استان

داردهای جهانی، فرصت توزیع مناسب منابع و پیشرفت در بخش‌هایی که کمتر مورد توجه قرار داشته نیز فراهم شود. هزینه یابی هدف یک ابزار راهبردی قوی است که سازمان را هم زمان قادر به یافتن سه بعد کیفیت، هزینه و زمان می کند تا هزینه ها را قبل از وقوع کنت

رل کند. از طرف دیگر هزینه یابی برمبنای هدف را می توان به عنوان فرایند سیستماتیک مدیریت هزینه و برنامه ریزی سود توصیف کرد که کاهش هزینه ها را با متمرکز کردن تلاش تمامی دوایر مربوط به یک شرکت مانند بازاریابی، مهندسی، تولید و حسابداری انجام می دهد تا فرایند کاهش هزینه در مراحل قبل از تولید انجام می شود.
کلمات کلیدی:
اصلاح الگوی مصرف، مدیریت هزینه، هزینه یابی هدف، هزینه یابی، حسابداری

مقدمه
اصلاح الگوی مصرف که به معنی نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع کشور است، سبب ارتقای شاخص‌های زندگی و کاهش هزینه‌‌ها شده و زمینه ای برای گسترش عدالت است. از طرفی الزام مصرف بهینه باعث می شود تا علاوه بر پیشرفت علمی ناشی از ارتقای فن آوری در طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات بهینه مطابق با استانداردهای جهانی، فرصت توزیع مناسب منابع و به تبع آن پیشرفت در دیگر بخش هایی که کمتر مورد توجه بوده است نیز فراهم گردد. اصلاح الگوی مصرف نیازمند فرهنگ‌سازی پایدار

است، و این خود نیازمند راهکاری است تا همه افراد جامعه الزام رفتارهای اصلاحی در مصرف را احساس کنند و به تدریج این رویه نهادینه شده و به یک رفتار پایدار و نهایتاً به یک فرهنگ عمومی در تمامی عرصه‌ها تبدیل شود. اصلاح الگوی مصرف در دو سطح «تولید کالا» و «مصرف کالا» قابل بررسی است. در سطح تولید کالا که از مرحله تبدیل مواد خام تا انتقال و توزیع به مصرف‌کننده را شامل ‌می‌شود، نیاز است که سازندگان و

تولیدکنندگان هر دو بخش دولتی و خصوصی علاوه بر رعایت ضوابط قانونی فن‌آوری تولید، خود را با استاندارد جهانی و یا حتی‌الامکان با اقلیم هر منطقه تطابق دهند.
با دقت در مفاهیم اصلاح الگوی مصرف و مقایسه آن با اصول و مبانی بهره‌وری، می‌توان به ارتباط عمیق و تفکیک‌ناپذیر این دو موضوع پی برد. هدف از بهره‌وری به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی و تسهیلات به طریقه علمی،کاهش هزینه‌های تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی به طوری که به سود کارگر، مدیریت و عموم مصرف‌کنندگان باشد. مدیریت هزینه بر این نگرش استوار است که هزینه ها به خودی خود ایجاد نمی شوند بلکه تمام هزینه های تولید و یا انجام خدمات، محصول و نتیجه تصمیم گیری های مدیریت است که عمدتاً معطوف به چگونگی استفاده از منابع محدود سازمان است. نگرش مدیریت هزینه نقش مهمی در جهت دادن تصمیمات

مدیران به سوی ایجاد ارزش برای همه ذی نفع ها (سهام داران، مشتریان، کارکنان و جامعه) به عهده دارد و می کوشد بین منافع ذی نفع های مختلف تلفیق مناسب و خلاقانه ایجاد کند.فلسفه و نگرش «مدیریت هزینه» متشکل از مجموعه ای از ابزار و تکنیک هاست که می تواند به تجزیه و تحلیل جامع تصمیمات مدیریت بپردازد و در هر مورد تصمیمات مدیریت را پشتیبانی کند.مجموعه ابزار و تکنیک های «مدیریت هزینه» که به پیشبرد اهداف و برنامه های یاری می رساند «سیستم مدیریت هزینه » نامیده می شود.

هزینه یابی هدف
مهم‌ترین مشخصه هر شرکت قابلیت بقا در مقابل رقبا می‌باشد و برای بقا در بازار متلاطم امروزی، شرکت می‌باید حداقل برای یک مدت معین به یک مزیت رقابتی خاص دست یابد. روش‌های بسیاری برای دست‌یابی به این مزیت رقابتی وجود دارد که دو روش کلی آن عبارتند از رهبری قیمت و تنوع در محصولات است. مفهوم ساده رهبری قیمت، پایین نگه‌داشتن قیمت محصولات در مقایسه با رقبا است. تنوع در محصولات نیز زمانی رخ می دهد که شرکت موقعیت متمایزی در زمینه عملکرد محصول، ارائه خدمات یا کیفیت در بازار داشته باشد. بنابراین با توجه با شرایط رو به تغییر بازار و افزایش تنوع محصولاتی که مشتری برای انتخاب در اختیار دارد، برای هر شرکتی بسیار مهم است که محصولات بهتر، ارزانتر و بسیار نوآورانه‌تری ارائه نماید. افزایش کارایی محصولات دارای دو وجه هزینه و عملکرد است، به گونه‌ای که یک تکنیک موثر و کارامد طراحی می باید در بر گیرنده هزینه و کارایی مشخص شده در مراحل اولیه طراحی محصول باشد.
هزینه یابی هدف به عنوان یک مقوله استراتژیک در مدیریت هزینه است که بحث اصلی آن برآورد هزینه برای محصول یا خدمت می باشد که بر اساس آن پس از فروش محصول یا ارائه خدمات، شرکت به درآمد بر مبنای هدف (درآمد مطلوب) دست می یابد.
در حقیقت هزینه یابی هدف رویکردی است برای رسیدن به بهای محصول یا خدمات در شرایطی که قیمت بر اساس رقابت تعیین می شود و سود مورد انتظار از پیش تعیین شده است. بنابراین در معادله کلی (بهای تمام شده-فروش=سود)، فر

وش و سود از پیش تعیین شده و قطعی فرض می شود. لذا باید هزینه و بهای تمام شده را به سطحی رساند که با فرض قیمت از پیش تعیین شده فروش و حداقل سود انتظاری، هزینه ها از سطح و میزان پیش بینی شده فزونی نیابد. آنچه کار مدیریت بنگاه را در این معادله دشوارتر می سازد این است که کاهش و کنترل هزینه ها بای

د با حفظ و حتی گاهی ارتقاء کیفیت نیز همراه باشد. به همین لحاظ می گویند، هزینه یابی هدف بخشی از فرایند مدیریت جامع برای بقاء سازمان در محیط رقابت فزاینده است.
هاروات با در نظر گرفتن کل طول عمر محصول، هزینه یابی هدف را به صورت ذیل تعریف می نماید :
” هزینه یابی هدف شامل یک مجموعه از روشهای مدیریتی و ابزارهایی است برای هدایت هزینه ها، تعیین اهداف فعالیت های طراحی و برنامه ریزی محصول جدید ، تامین کنترلهای اولیه برای فازهای بعدی عملیات وحصول اطمینان از اینکه این محصولات به اهداف سودآور تعیین شده در طول عمر خود خواهند رسید.
هزینه یابی هدف به وسیله کوپر و اسلاگمولدر به صورت زیر تعریف شده است :
” هزینه یابی هدف یک رویکرد ساختار یافته برای تعیین هزینه در طول عمر محصول است به طوری که تعیین نماید محصول مورد نظر با چه شاخصهای عملکردی و کیفیتی می باید تولید تولید شود تا در هنگام فروش با قیمت پیش بینی شده، به میزان سود دلخواه در طول عمر خود دست یابد.”
در یک تعریف کلی می توان گفت هزینه یابی هدف رویکردی است سازمند برای تعیین اینکه محصول مورد نظر با کیفیت و قابلیت کارکرد مشخص، با چه بهایی باید تولید شود تا بتوان سود مورد انتظار را در قیمت فروش پیش بینی شده تحصیل کرد. در این تعریف این نکته اهمیت دارد که در آن تأکید شده است که هزینه یابی هدف چیزی است بسیار فراتر از فنون حسابداری مدیریت در واقع هزینه یابی هدف بخش مهمی از فرایند مدیریت جامع است که هدف آن کمک به سازمان برای بقا در محیط رقابت فزاینده است. در این معنی، عبارت هزینه یابی هدف اسم بی مسمایی است: این سیستم به دنبال هزینه یابی محصول نیست بلکه به عنوان یک فن مدیریتی در پی کاهش هزینه های چرخه عمر محصول است. تمامی تعاریف ارائه شده در رابطه با هزینه یابی هدف بر مبنای این منطق استوار است که یک شرکت می باید محصولاتش را به گونه ای تولید نماید که سود دلخواه خود را از آن کسب نماید. اگر محصول نتواند میزان دلخواه سود را عاید سازمان نماید، یا باید طراحی آن تغییر یابد یا از گردونه تولید خارج شود. در این راستا تعریف جامع و کاملی از هزینه یابی هدف به صورت زیر ارائه شده است:
” به کارگیری مطلوب و توأم با کارآیی منابع سازمان در جه

ت ارزش آفرینی برای مشتریان.”

این تعریف بر این نکته محوری تاکید دارد که سودآوری و رشد بنگاه از طریق خلق ارزش برای مشتریان تحقق می یابد. منشأ ثروت زایی بنگاه های اقتصادی و سازمان ها مشتریان هستند و تنها مشتریان رضایتمند و خشنود وفادار می مانند و به صورت پایدار به ایجاد ثروت در سازمان ها ادامه می دهند. رضایتمندی مشتریان نیز به آن بستگی دارد که ما تا چه میزان در مقایسه با رقبا محصول و خدمات ارزشمند و دارای کیفیت را با قیمت مناسب و در زمان مناسب به آنان عرضه می کنیم. «مدیریت هزینه» مفهومی است که به میزان زیادی تحقق هدف فوق را برآورده می سازد. مدیریت هزینه فلسفه بهبود است زیرا می کوشد راه های مناسب برای تصمیم گیری هایی که متضمن ارزش آفرینی برای مشتریان همراه با کاهش هزینه ها است را بیابد .
اهداف هزینه یابی هدف
هزینه یابی هدف کاهش هزینه ها را در مرحله قبل از تولید و با متمرکز کردن تلاش تمامی دوایر مربوط به یک شرکت و ایجاد انگیزه در تمام کارکنان شرکت برای رسیدن به هدف سود در فرایند توسعه محصولات جدید را به عنوان هدفهای اصلی دنبال می کند. مدیریت هزینه با بکارگیری هزینه یابی هدف که مستلزم: (1) تصمیم گیری در خصوص اینکه چه محصولی در نظر است فروخته شود. (2) تعیین قیمت فروش که رقابت موجود اجازه می دهد. (3) مدیریت هزینه ها به منظور تحصیل سود مورد انتظار است، با دایره فروش و بازاریابی و دایره مهندسی، همکاری نزدیک دارند. منظور از هزینه یابی بر مبنای هدف، کاهش هزینه و گزینش تدبیرهای مناسب برای مدیریت مؤثر هزینه ها در مراحل تحقیق، توسعه و طراحی (مراحل قبل از تولید) است. زیرا از آنجا که فرآیندها و روش های تولید، نوع تجهیزات و نوع محصول قبلاً در مرحله برنامه ریزی مشخص و تثبیت شده است. لذا تلاشهایی که برای کاهش هزینه ها در مرحله تولید می شود اثر محدود دارد. هزینه یابی هدف یک مهندسی معکوس است که در ابتدا مراحل طراحی محصول، نتایج احتمالی را با تحقیقات بازار پیش بینی کرده و سعی دارد محصولی با بهای تمام شده مشخص که هم تأمین کننده سود مورد نظر مدیریت و هم تأمین کننده نیازهای مشتری (از لحاظ قیمت، کیفیت و کارکرد) باشد ارائه کند.
مزیت های هزینه یابی هدف
هزینه یابی بر مبنای هدف از کارسازترین روشهای مدیریت هزینه است، زیرا با سایر استراتژیهای مدیریت که امروزه در بازارهای رقابتی و مخصوصاً بازار تجارت آزاد جهانی برای محصولات با چرخه عملیاتی کوتاه مدت به کار گرفته می شود مقایسه پذیر است. محاسبه هزینه بر مبنای هدف، این امکان را فراهم می آورد که شرکتها هدف کاهش هزینه را در قالب عملی بیان کنند. این کار ابزار نیرومندی برای مدیران فراهم می آورد، زیرا حسابداری مدیریت از

این راه، با محصول رابطه بسیار نزدیکی پیدا می‌کند و درک اطلاعات تهیه شده به وسیله سیستم حسابداری مدیریت نیز برای کارکنان آسان می شود. هزینه یابی هدف یک ابزار راهبردی قوی است که سازمان ها را همزمان قادر به یافتن سه بعد کیفیت، هزینه و زمان می کند و هزینه ها را قبل از وقوع کنترل می کند. همچنین هزینه یابی هدف، فرهنگی را مقرر می‌کند که به مشتری ارزش دهد، کارکردهای هم عرض را هماهنگ می سازد و اطلاعات را شفاف می‌کند. اگر در اجرا و حفظ یک سامانه‌ی هزینه یابی هدف مؤثر، موفق باشیم علاوه بر موارد بالا، قادر به انجام مواردی به شرح زیر خواهیم بود:

(1( تعیین هزینه انتظاری تولید محصول یا ارائه خدمات، (2)دستیابی به هزینه کارآتر، (3) شناسایی نیازهای مشتریان، (4) افزایش سودآوری در بلند مدت، (5) تطابق فعالیت های شرکت با نیازهای مشتریان، (6) ورود به رقابت جهانی، (7) آگاه ساختن اعضای کاری از اهداف هزینه و احساس تعهد آنها نسبت به نوآوری در محصول، (8) استفاده از فرصت های موجود در بازار، (9) کاهش بهای خرید قطعات ومواد، (10) ایجاد انگیزه و روحیه کار گروهی در سازمان و;.
هزینه یابی هدف در مقایسه با مدیریت سنتی هزینه
متداولترین سامانه مدیریت در برنامه ریزی سود، رویکرد سنتی می باشد که همان رویکرد بهای تمام شده به علاوه درصدی سود است،جذابیتهای روش هزینه یابی سنتی به دلیل سهولت استفاده و سهولت درک، در مواردی که چرخه عملیات ساخت محصول طولانی، رقابت محدود و تقاضای داخلی برای خرید محصول بالا باشد انکار ناپذیر است اقلام هزینه به راحتی از طریق سیستم حسابداری مورد محاسبه قرار می گیرد. در این رویکرد ابتدا هزینه های اولیه تولید را برآورد و سپس حاشیه سود را برای به دست آوردن قیمت بازار به آن اضافه می کنند و اگر بازار این قیمت را نپذیرفت شرکت در یافتن راههایی برای کاهش هزینه تلاش می کند در صورتی که هزینه یابی هدف با قیمت بازار و حاشیه سودی که برای محصول برنامه ریزی شده است و با برقراری هزینه های مجاز محصول شروع می شود و طراحی عملیات و تولید، پس از آنکه هزینه محصول تا میزان هزینه مجاز کاهش یافت، آغاز می شود
اصلاح الگوی مصرف
اصلاح در لغت به معنی به صلاح آوردن، سامان بخشیدن و تغییرات است اما اصلاح به تغییراتی اطلاق می شود که در جهت رساندن امور به مصلحت و تصحیح و تغییر در انحرافاتی که از مسیر درست و واقعی خارج شده است بر این اساس اصلاح الگوی مصرف سامان بخشیدن و به مسیر صحیح وارد کردن چارچوب های تعیین شده کیفیت وکمیت مصرف است و به تعبیری نوع مصرف جامعه باید طوری تغییر کند که به خیر وصلاح فرد و جامعه باشد . اصلاح برای همه جوامع یک ضرورت است و هدفش برطرف کردن انحرافات می باشد. سخن از

تدوین یک الگو و نقشه ای است که اگر مصرف جامعه براساس آن ساماندهی شود، جامعه به همان میزان مصرف نسبت به حالت قبل از سطح ثروت و رفاه چند برابری برخوردار می شوند .
الگویی بودن شیوه‌ی مصرف
نگاهی به مطالعات انجام شده در مورد شیوه‌های مصرف این نظر را تقویت می‌کند که شیوه‌ی مصرف، یک طریقه‌ی مصرف الگویی و مدل‌واره است. الگویی بودن شیوه‌ی مصرف به این معناست که انتخاب کالاهای مصرفی مادی و فرهنگی اگرچه یک انتخا

ب شخصی است و فرد مستقیماً و با اراده و خواست خود در میان کالاهای مصرفی دست به انتخاب می‌زند و آن فرد با توجه به درآمد و امکانات مالی، قدرت خرید، قیمت کالا، ذوق و سلیقه و علائق‌اش و نیز ارزش‌هایی که به آن‌ها اتکاء و باور دارد دست به انتخاب می‌زند اما از آنجا که «انتخاب شخصی» تحت تأثیر عوامل و متغیرهای اجتماعی‌ای چون متغیرهای اجتماعی – دموگرافیک (سن، جنس، محل تولد، نوع شغل و;) و متغیرهای سبک زندگی، پایگاه اجتماعی، طبقه‌ی اجتماعی، قشربندی اجتماعی و سایر متغیرهای اجتماعی اثر گذار بر شیوه‌ی تفکر، احساس و رفتار فرد است، بنابراین انتخاب‌های شخصی وجه اجتماعی- فرهنگی پیدا می‌کنند و در یک جامعه و متن یک فرهنگ، انتخاب‌های شخصی مدل‌واره و الگویی می‌شوند و در یک جامعه انواعی از الگوهای مصرف که جنبه‌های اجتماعی دارند نه فردی وجود دارند و تغییرات در الگوهای مصرف تابعی از تغییرات در عوامل شکل دهنده و ابقاء کننده‌ی الگوهای مصرف در آن جامعه است. در نتیجه این فرض جدی می‌نماید که «در یک جامعه‌ی آماری معین و در داخل افراد متعلق به یک قشر اجتماعی و پایگاه اجتماعی معین، تنها چند نوع الگو مصرف وجود دارد و همه انتخاب‌های شخصی کالاهای مصرفی مادی و فرهنگی در تبعیت و تحت تأثیر الگوهای مصرف غالب بر آن جامعه آماری معین صورت می‌گیرد. از آنجا که در انتخاب های شخصی افراد متعلق به یک جامعه آماری معین شباهت ها و تفاوت ها معنادار است.در نتیجه این نظر را که شیوه‌ی مصرف کالاها الگویی است تقویت می‌کند.
اهداف و ضرورت‌های اصلاح الگوی مصرف
1 اصلاح فرهنگ مصرف بی‌رویه به مثابه پدیده نکوهیده، غیرفرهنگی و ضدتوسعه در عرصه‌های مختلف

2 جلوگیری از هدر رفتن و اتلاف منابع مهم کشور بویژه در حوزه منابع تجدیدناپذیر
3 تخصیص بهینه منابع و دستیابی به اقتصاد قویتر، رشد افزونتر و توسعه فراگیر و پایدار
4 کاهش هزینه‌ها در سطوح مختلف و کاهش وابستگی به ویژه به درآمد نفت
5 ایجاد بستر مناسب برای بسط عدالت و کاهش فاصله بین طبقات مختلف جامعه
6 ایجاد بستر مناسب برای دستیابی به اهداف تعیین شده در سند چشم‌انداز بیست ساله کشور

راهکارهای اساسی اصلاح الگوی مصرف

آنچه بر اصلاح الگوی مصرف و دستیابی به فرهنگ بهینه مصرف در کشور دارای اهمیت می‌باشد این است که اصلاح الگوی مصرف نیازمند تبیین استراتژی و تعیین خط مشی است که طی آن، این اصل به یک شعار تغییر ماهیت ندهد؛ در واقع لازمه دستیابی به این مهم در کشور، خیزش و حرکتی عمیق از سوی مسئولان و همه جامعه می‌باشد؛ لذا می‌بایست همگی این اصل را یک ضرورت دانسته و فعالیت‌های خود را در راستای رسیدن به این اصل مهم برنامه‌ریزی نمایند و برای دستیابی به این امر فرهنگ ساز اقدام نمایند. لذا پرهیز از شعارزدگی و حفظ صیانت اصل موضوع به عنوان مهمترین عامل در مسیر اصلاح الگوهای مصرفی و همچنین تبیین و تحقق آن وظیفه اصلی همه مردم و مسئولین به شمار می‌رود.
1- فرهنگ سازی
یکی از پیش نیازهای این مسیر برای رسیدن به نتیجه مطلوب، زمینه‌سازی ذهنی و فرهنگی برای اقشار مختلف جامعه است. امروز هر فردی از اعضای جامعه باید بداند که در فعالیت‌های خود باید به بهینه مصرف کردن منابع مادی اقدام نماید تا کشور به اهداف تعریف شده در سند چشم انداز بیست ساله نظام برسد و شکوفایی در همه ابعاد ملی تحقق یابد. لذا بدون ایجاد فرهنگ این کار و طراحی و تامین بایسته‌های آن به طور قطع راه به جایی نخواهیم برد. چرا که اصلاح الگوهای مصرف در کشور یک شب و به طور ناگهانی و با صدور یک دستورالعمل و بخش نامه عملی نمی‌شود. لذا فرهنگ سازی پایدار بستر اصلی نهضت اصلاح الگوی مصرف می‌باشد.
2- مدیریت قوی
داشتن مدیریت مدبرانه و عاقلانه مصرف یکی دیگر از ضروریات اولیه این امر به حساب می‌آید. وجود مدیریت صحیح و عاقلانه در سطح کلان در جهت هدایت و تدوین انتخاب یک استراتژی راهبری، زمینه تحقق این طرح ملی و آینده ساز که حقیقتاً پیشرفت کشور و توسعه عدالت در گرو آن است از ضروریات اجتناب ناپذیر می‌باشد. مدیران با برنامه ریزی صحیح و با استفاده از فناوری های نوین می تواند نوع و روش مصرف را تغییر داده و در اجرای اصلاح الگوی مصرف و بهینه نمودن مصرف تلاش نمایند.
3- طراحی سازوکار
یکی دیگر از پیش نیازهای اصلی در مسیر اصلاح

الگوی مصرف، ترسیم اهداف، ابعاد و راهکارهای رسیدن به موضوع و تعیین شاخص‌هایی برای سنجش و ارزیابی روند و چگونگی پیشرفت امور است. باید برای جلوگیری از مصرف گرایی و اتلاف منابع و فرصت‌ها و هزینه‌ها در تمامی حوزه‌ها، سند و نقشه راهبردی تهیه و ابلاغ شود. یعنی با تهیه این سند، مدیران، مسئولان و فرماندهان سازمان‌های مختلف می‌توانند با اجرا و به کارگیری روش‌ها و شیوه‌های مدون، خود را در مسیر تحقق این اصل مهم قرار دهند.
4- جلب مشارکت مردم
1) جلب مشارکت مردم و افزایش آگاهی‌های

آنان نسبت به مصرف صحیح امکانات و منابع از دیگر راهکارها در مسیر اصلاح الگوی مصرف می‌باشد. حقیقتاً اصلاح الگوی مصرف در جامعه از کارهایی انجام شدنی است که هر یک از اعضای جامعه با مشارکت و ملزم نمودن نمودن خود به درست مصرف کردن از منابع، منافع عظیمی را برای جامعه حاصل می‌نماید.
2) گنجاندن اصلاح در نظام آموزشی کشور به گونه‌ای که هر چه سطح آموزش بالاتر رود اطلاع و شناخت بیشتری در خصوص درک و ضرورت اصلاح الگوی مصرف در جامعه حاصل شود.
3) استفاده و بهره‌گیری از برنامه‌های تلویزیونی و رسانه‌ای در راستای اصلاح الگوی مصرف
4) گنجاندن برنامه اصلاح الگو در برنامه توسعه کشور و مصوبه‌های دولت.
5) ارائه الگوی آموزشی مناسب و اصولی به مردم از طریق سازمان‌ها و نهادهای ذی ربط، برای مثال سازمان برق می‌تواند از طریق آموزش مصرف بهینه در برگه‌های قبوض مصرفی مشترکین به ارائه الگوهای مناسب مصرفی در جهت اصلاح مصرف اقدام نماید.
6) ارایه الگوی مصرفی مناسب عملی اعم از اداری و خصوصی کلیه مسئولین کشور
7) تغییر در فرهنگ مصرف کنونی و ضد ارزش نشان دادن مصرف گرایی بر اساس ارزش‌ها و آموزه‌های دینی
8) مبارزه با تهاجم فرهنگی غرب در ایجاد فرهنگ ناپسند مصرف گرایی و تجمل پرستی با آگاه‌سازی و تعمیق بینش و بصیرت سیاسی و اسلامی افراد جامعه.

نقش استاندارد در اصلاح الگوی مصرف
اصلاح الگوی مصرف در دو سطح «تولید کالا» و «مصرف کالا» قابل بررسی است. مسئولین کشور می‌توانند در گام اول با الزام تولید‌کنندگان به رعایت استانداردهای تولید و بکارگیری ضوابط مرتبط و در گام دوم با فرهنگ سازی نحوه مصرف بهینه منابع و اس

تفاده از کالاهای استاندارد در خانواده در این مسیر قرار گیرند چرا که در حقیقت اصلاح الگوی مصرف همان بهبود استفاده از استاندارد سازی در همه ابعاد است. چه در تولید و چه در مصرف و چه در عرضه خدمات و الزام به تعریف و رعایت استاندارد در کلیه فعالیت‌های فردی و اجتماعی می‌تواند موجب کاهش هزینه، ضایعات و حتی مرگ و

میر انسان‌ها شود.

نقش هزینه یابی هدف در اصلاح الگوی مصرف
هزینه یابی هدف، کاهش هزینه ها را در مرحله قبل از تولید دنبال می کند. در اصلاح الگوی مصرف سعی در این است که با تغییر نوع مصرف و استفاده از مصرف بهینه و مطلوب به سوی بهره وری در موسسات تولیدی گام بر دارد و هزینه یابی هدف نیز با همین هدف یعنی کاهش و حذف برخی از هزینه ها و تغییر در نحوه مصرف در موسسات موجب سود آوری شرکت می گردد. این مدل با در نظرگرفتن سه عنصر کیفیت، هزینه و زمان ضمن ارزش دهی به مشتریان و حفظ کیفیت محصول و کاهش بهای تمام شده با حذف هزینه های غیر ضروری و تغییر نوع مصرف وکاستن هزینه های آن ضمن ارایه الگوی مصرفی خوب و انجام تولید بهینه موجبات تولید محصول با قیمتی مناسب می گردد. مدل هزینه یابی هدف با در نظر گرفتن قیمت بازار رقابتی در برنامه ریزی، تعیین هزینه تولید با استفاده از قیمت فروش، کنترل و نظارت بر هزینه ها قبل از وقوع آن، استفاده از اطلاعات مشتریان به عنوان راهنمایی برای کاهش هزینه ها و استفاده از زنجیره ارزش در برنامه ریزی های بهای تمام شده ، متفاوت با هزینه یابی سنتی حرکتی در اصلاح الگوی مصرف ، رضایتمندی مشتری و سودآوری موسسه است.

نتیجه گیری
در اصلاح الگوی مصرف یکی از راهکارهای اساسی که تاثیر زیادی دارد مدیریت می باشد . مدیریت با در نظر گرفتن ابزارها و راهکارهای گوناگون مدیریتی که در اختیار دارد با حذف،کاهش و یا تغییر مصرف و یافتن مصرف بهینه می توانند گام بزرگی در اجرای اصلاح الگوی مصرف بردارد. هزینه یابی هدف به عنوان یکی از این ابزارها با قابلیت هدایت هزینه و تعیین اهداف فعالیت های طراحی و برنامه ریزی محصول جدید، تأمین کنترل های اولیه برای فازهای بعدی عملیات و تعیین سود آوری محصولات و; قادر است مدیریت را در رساندن به بهره وری، سودآوری مناسب، بهبود مصرف و اجرای صحیح اصلاح الگوی مصرف کمک کند.

منابع و مأخذ :
1) ثقفی، دکتر علی و دکتر رحیم ارباب اسماعیلی، «بررسی اثرات اقتصادی پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی بر روی صنعت خودرو با نگرش به روشهای حسابداری مدیریت در شرکت ایران خودرو»، نشریه مطالعات حسابداری، شماره 5، بهار 1383
2) حجازی، رضوان، «مدیریت هزینه بر مبنای هدف» ، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، سال پانزدهم، شماره 1، بهار 1382

3) خوش طینت، محسن و اشرف جامعی ، «هزینه یابی هدف، شناخت، کاربرد و ضرورت بکارگیری آن»، نشریه حسابرس شماره 16، سا ل چهارم، مهر و آبان 1381 .
4) دستگیر، محسن و جواد عرب یارمحمدی، «بررسی موانع بکارگیری هزینه های هدف در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، سال دوازدهم، شماره 39 ، بهار 1384
5) دستگیر، محسن و ناصر ایزدی‌نیا، «مدیریت مبتنی

بر ارزش»، حسابدار شماره 155، سال هیجدهم.
6) رحیمیان ، نظام الدین، «مقایسه قیمت‌گذاری بر مبنای هزینه به اضافه چند درصد و قیمت گذاری بر مبنای هدف»، نشریه حسابرس شماره 6 سال دوم، بهار 1379
7) سماواتی، رضا «ویژگی‌های بارز حسابداری مدیریت در ژاپن»، نشریه حسابرس شماره 10، سال سوم، بهار 1380
8) شباهنگ ، رضا، «حسابداری مدیریت»، انتشارات سازمان حسابرسی، نشریه 131، چاپ ششم 1378
9) طیبی راد،وحید وسیمرغ ،سمیه، مفاهیم نوین مدیریت هزینه پیش نیاز اصلاح الگوی مصرف در سازمانها، همایش منطقه ای اصلاح الگوی مصرف، چالشها و فرصت های فرا روی،آذرماه 1388
10) عالی ور، عزیز، «حسابداری صنعتی، مفاهیم و کاربردها در هزینه یابی – جلد اول»، انتشارات سازمان حسابرسی، نشریه 158 ، چاپ دوم ، دی ماه 1381
11) عزتی، مرتضی، اصلاح الگوی مصرف، پژوهشکده مطالعات وتحقیقات بسیج، چاپ اول، 1388
12) مکرمی ، یدالله ، «هزینه یابی هدف: روشی اثربخش برای مدیریت هزینه‌ها، حسابدار شماره 132، سال 1378
ولی پور،مهرداد و احمدی ،سعید، هزینه یابی بر

مبنای هدف، راهکاری کلیدی در اصلاح الگوی مصرف، همایش منطقه ای اصلاح الگوی مصرف، چالشها و فرصت های فرا روی،آذرماه 1388

14) Horongren and foster, “Cost Accounting a Mana

gerial Emphasis”, 8 th ed, prentice Hall. Inc, new jersey. USA, 1994.
15) Castellano and Young, “Speed splashes an interactive team – based target costing exercise”, journal of Accounting Education 2003, pp 149-155, www.elsevier.com/locate/jaccedu
) Dal_RI.F, Alonso.I, Duarte.C, 2005″Modeling the Subjectivity in the target costing Process: an experimental approach based on the fuzzy logic concepts” the international journals of digital accounting research volume 5_number 1016

دانلود مقاله تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS) word

 دانلود مقاله تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS) word دارای 11 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS) word   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS) word ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن دانلود مقاله تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS) word :

تجزیه و تحلیل صورت های مالی مبتنی بر استاندارد های جدید گزارشگری مالی (IFRS)

چکیده:
فرهنگ حسابداری هدف از تجزیه و تحلیل صورت های مالی را تحلیل، ارزیابی و قضاوت درباره عملکرد یک واحد تجاری و وضعیت مالی آن بیان می کند. در روش های متنوع تجزیه و تحلیل مالی( از قبیل روش های متکی بر مفاهیم آماری، تحلیل تکنیکال در بازار های سرمایه ) فرض بر این است که گذشته زمینه ساز آینده می شود، از این جهت نتیجه کوشش ها و تجارب گذشته که در مجموعه صورتهای مالی منعکس است به عنوان مهمترین منبع اطلاعاتی مبنای بررسی قرار گرفته و نتایج بدست آمده راهنمای اخذ تصمیم نسبت به آینده قرار می گیرد.

استاندارد های تهیه و ارائه اطلاعات حسابداری جاری، نسبت به تأمین اطلاعاتی که قابلیت فهم هر چه بیشتر را به همراه داشته باشد به حد ایدآل نرسیده و همواره نیز جهت تجویز رویه ها و روش هایی که سلامت گزارشگری و سهولت تحلیل را برای استفاده کنندگان فراهم سازد مورد تعدیل قرار می گیرد.
یکی از مواردی که اخیراً توسط مجامع حرفه ای جهت مطلوبتر نمودن کیفیت گزارشگری مالی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است تغییر اساسی در نحوه ارائه صورت های مالی است. در سال 2002 کمیته مشترکی از تدوین کنندگان استاندارد های بین المللی حسابداری (FASB و IFRS) پروژه ای را آغاز نمودند و پس از چند سال بررسی و تحقیق، در سال 2008 مقاله پیشنهادی خود را برای نظر سنجی منتشر و در سال 2009 پیش نویس استاندارد جدید گزارشگری را که تغییر شکل و محسوس تر شدن صورت های مالی را دنبال می کند، ارائه نمودند.
ما در این مقاله پس از بیان اینکه چرا تغییر در نحوه ارائه گزارش ها و صورت های مالی ضرورت دارد، بیان می کنیم که در شکل جدید گزارشگری مالی که توسط مجامع حرفه ای تدوین استاندارد های بین الملی ارائه گردیده چه تغییراتی ایجاد خواهد شد و این تغییرات تا چه میزان توانایی پاسخگویی به نیاز های استفاده کنندگان را افزایش می دهد و صورت های مالی منطبق بر شکل جدید گزارشگری تا چه میزان تحلیل و تصمیم گیری مالی را سهولت می بخشد.

کلید واژه:
حسابداری و گزارشگری – شکل جدید گزارشگری مالی – تجزیه و تحلیل صورت های مالی – حسابداری عامیانه

مقدمه:
رایانه و تکنولوژی پیشرفته انتقال اطلاعات، بسترگسترش فزاینده و پیچیدگی های فعالیت های اقتصادی را فراهم نموده است. رشد فعالیت های اقتصادی و ارتباطات خاص و پیچیده، لزوم فراهم آوردن اطلاعات دقیق با هدف اشباع نیاز های دامنه وسیعی از مخاطبین را بیان می دارد. نیازهای اطلاعاتی متنوع این مخاطبین با سلیقه های متنوع تهیه و ارائه آن

مواجه است، لذا دست یافتن به این هدف هنگامی میسر می گردد که برخورد سلیقه ای در تهیه و تدارک اطلاعات محدود و با نیاز های مخاطبین همسو شود.
دامنه استفاده کنندگان شامل اشخاص متنوعی است که هم از دانش مطلوب و آشنایی کامل با زبان حسابداری و مفاهیم گاه پیچیده آن برخوردارند و هم دربرگیرنده اشخاصی است که در حد متعارفی با این زبان آشنایی داشته و نیز اشخاصی که هیچ گونه برداشت مالی و درکی از مفاهیم حسابداری و اصطلاحات مورد استفاده آن در گزارش ها و صورت های مالی ندارند را شامل می شود. هرچند که چارچوب نظری، استفاده کنندکان از صورت های مالی را اشخاصی قلمداد می کند که دانش متعارفی از حسابداری دارند و یا در غیر اینصورت از خدمات مشاوره ای شخصی که از این دانش برخودار است بهره می گیرند.
تشکیل کمیته ها، فدراسیون ها و سایر مجامع حرفه ای حسابداری به این دلیل بوده که به دنبال هدف یگانه و مشترک بیان اطلاعات با بار اطلاعاتی متعارف بوسیله زبان حسابداری باشند به نحوی که ضمن القاء سلامت اطلاعت، این اطلاعات قابلیت فهم، درک و به کار بستن آنرا برای مخاطبین فراهم سازد. علی رغم تلاش ها و تحقیقات به عمل آمده در ارتباط با این مسئله، اطلاعات تهیه و ارائه شده حسابداری هنوز نتوانسته است گروه مخاطبینی که از دانش ضعیفی برخوردارند را به طور اخص و گاهی مخاطبینی که دارای دانش متعارف هستند را به عنوان نتیجه ایده آل خود بهره مند سازد. این درحالی است که حتی استفاده کنندگان حرفه ای نی

ز برای به کار بستن اطلاعات گاه نیاز به بررسی مفهومی تر اطلاعات دارند.
پس از کوشش ها، تحقیقات و نظر سنجی های گوناگون در بکارگیری رویه ها و استانداردهای فعلی گزارشگری، کمیته تدوین استاندارد های بین المللی طی بیانیه ای پیش نویس استاندارد جدیدی را منتشر نمود که شکلی نوین از گزارشگری را تجویز می کند. در این بیانیه هدف از شکل جدید گزارش های مالی، مطلوبتر نمودن کیفیت گزارشگری مالی عنوان شده است.

الگوهای مختلف برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی
رویکردهای مختلفی برای ارزیابی کیفیت اصول حسابداری و گزارشکری مالی وجود دارد. این رویکردها را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
1) رویکرد نیازهای استفاده کننده و
2) رویکرد حمایت از سرمایه گذار و سهامدار
رویکرد نیازهای استفاده کننده بر مسائل مرتبط با ارزشیابی تمرکز دارد. رویکرد حمایت از سرمایه گذار و سهامدار بر مسائل مرتبط بر نحوه اداره شرکت و مباشرت تاکید دارد.

1- نیازهای استفاده کننده
در این گروه، کیفیت گزارشگری مالی بر مبنای سودمندی اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان، تعیین می شود. چارچوب نظری هیئت استانداردهای حسابداری مالی نمونه اولیه ای از این مدل است. هیئت در بیانیه مفهومی استدلال می کند که کیفیت می باید برحسب اهداف کلی گزارشگری مالی، یعنی فراهم کردن اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان جهت تصمیم های سرمایه گذاری، اعتبار و مانند آن تعریف شود. هیئت سپس ویژگی های کیفی لازم برای تامین اهداف بیان شده را تعریف می کند. طبق مدل هیئت، خصوصیات کیفی شامل مربوط بودن، اتکا پذیر بودن، ثبات رویه و مقایسه پذیر بودن است. هیئت تصدیق می کند که این یک ارزیابی ذهنی است و اغلب می باید بین مربوط بودن و اتکا پذیر بودن تعادل برقرار شود (رحمانی،1381،ص53).
رویکرد کمیته جنکینز دقیقا در راستای مدل هیئت استانداردهای حسابداری مالی می باشد، اما در تعریف نیازهای اصلی استفاده کنندگان به اطلاعات، با شناسایی مفاهیم هفت گانه زیر از آن مدل فراتر می رود:
1 تجزیه و تحلیل جداگانه هر قسمت تجاری که فرصت ها و ریسک های متفاوتی دارد
2 درک ماهیت فعالیت شرکت
3 کسب و درک دیدگاه و چشم انداز فعالیت

4 درک دیدگاه مدیریت

5 اشاره به نسبی بودن اتکا پذیری اطلاعات در گزارشگری مالی
6 درک عملکرد شرکت نسبت به رقیبان و سایر شرکت ها
7 درک تغییرات مهمی که به سرعت بر شرکت تاثیر می گذارد.
اطلاعات مالی به میزانی که یک یا چند نوع از نیازهای استفاده کنندگان به شرح فوق را تامین کند، مربوط متصور می شود. کیفیت این اطلاعات سپس براساس سایر ویژگی های کیفی، مشابه مدل هیئت، یعنی اتکا پذیری و مقایسه پذیری، مورد قضاوت قرار می گیرد.
تمام خصوصیات اطلاعات که برای استفاده کنندگان سودمند در نظر گرفته می شود با هدف نهایی استفاده کنندگان که تعیین ارزش شرکت یا ارزیابی ریسک اعتبار است، ارتباط صریح و ضمنی دارد(رحمانی،1381).
2- حمایت از سرمایه گذار و سهامدار
در این گروه، کیفیت اطلاعات مالی به طور عمده بر حسب افشای کامل و منصفانه برای سهامداران تعریف می شود. در این زمینه کیفیت گزارشگری مالی عبارت است از اطلاعات مالی کامل و شفاف که مانع گمراهی یا ایجاد ابهام برای استفاده کنندگان می شود.
رویکردهایی که در گروه حمایت از سرمایه گذار و سهامدار طبقه بندی می شود، معیارهای مشابهی برای تعیین کیفیت اصول حسابداری و گزارشگری مالی دارد.بعضی از معیارها مشابه معیارهای رویکرد گروه نیازهای استفاده کنندگان است. به هر حال، تفاوت بنیادی بین این دو گروه وجود دارد. رویکرد نیازهای استفاده کنندگان در تصمیم گیری های ارزشیابی یا تخصیص سرمایه مربوط باشد تمرکز دارد، ولی رویکرد حمایت از سرمایه گذار و سهامدار در پی اطمینان دادن به استفاده کنندگان است که اطلاعات به مقدار ممکن و به شکل شفاف ارائه شده است. هدف های رویکرد ها، لزوما مانعه الجمع نیستند و در بعضی زمینه ها تقویت کننده یکدیگرند (رحمانی،1381).

ضرورت تغییر در نحوه ارائه گزارش ها و صورت های مالی
با توجه به الگوهای بیان شده و ضرورت آنها، یکی از اهدف اصلی گزارشگری مالی تامین اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری است. دستیابی به این هدف مستلزم افشای مناسب اطلاعات مالی و سایر اطلاعات مربوط است. افشای اطلاعات مالی به سرمایه گذاران در ارزیابی بهتر شرکت ها کمک می کند و فرآیند تصمیم گیری با آگاهی بیشتر و ابهام کمتر صورت می گیرد که نتیجه آن سرازیر شدن سرمایه به سمت مولد ترین استفاده آن خواهد بود

که در نهایت منجر به کارایی تخصیصی در بازار می شود و حاصل نهایی آن افزایش رشد و کارایی برای کل جامعه است. (شباهنگ،1387،150).

هیئت استاندارد حسابداری آمریکا و هیئت استاندارد حسابداری بین المللی سه هدف برای ارائه ی صورت های مالی ترسیم کرده اند اهداف پیشنهادی بیان می کنند اطلاعات باید به گونه ای در صورت های مالی ارائه شود که :
الف. تصویر مالی منسجمی از فعالیت های بنگاه ترسیم کند. یک تصویر مالی منسجم به این معنی است که ارتباط بین اقلام در سرتاسر صورت های مالی شفاف است و این که صورت های مالی یک بنگاه تا آنجا که امکان دارد مکمل یکدیگر هستند.
ب. اطلاعات را تفکیک کند تا اطلاعات در پیش بینی جریان های نقدی آینده ی یک بنگاه مفید باشد. اطلاعات مالی مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل صورت های مالی، که در راستای دست یابی به اهدافی از قبیل ارزیابی مبلغ، زمان بندی و میزان ابهام جریان های نقدی آینده صورت می گیرد، لازم است به گروه هایی از اقلام که تا حد مطلوبی یکسان هستند تفکیک شوند. در صورت متفاوت بودن اقلام از نظر ماهیت اقتصادی، استفاده کنندگان ممکن است تمایل داشته باشند در هنگام پیش بینی جریان های نقدی آینده، آن اقلام را به شکلی متفاوت بررسی کنند.
ج. به استفاده کنندگان کمک کند تا نقدشوندگی و انعطاف پذیری مالی یک بنگاه را ارزیابی کنند. اطلاعات مربوط به نقد شوندگی بنگاه به استفاده کنندگان کمک می کند تا توانایی بنگاه در زمینه پرداخت تعهدات مالی را در هنگام سررسید ارزیابی کنند. اطلاعات مربوط به انعطاف پذیری مالی به استفاده کنندگان کمک می کند تا توانایی بنگاه در زمینه ی سرمایه گذاری در فرصت های تجاری و همچنین واکنشی را که نسبت به نیاز های غیر ضروری نشان م

ی دهند، ارزیابی کنند (فرقاندوست حقیقی و نصر،1387).
دو هیئت، با هدف بهبود گزارشگری مالی و فراهم آوردن اطلاعات مالی بهتر برای استفاده کنندگان صورتهای مالی شکل جدیدی برای صورت های مالی پیشنهاد کردند. آنها در آوریل سال 2004 میلادی تصمیم گرفتند که این پروژه را در سه مرحله اجرا کنند:
الف. مرحله اول در ارتباط با مجموعه کاملی از صورت های مالی و دوره ی ارائه آنها است.
ب. مرحله دوم به موارد بنیادی تر مربوط به ارائه و نمایش اطلاعات در صورت های مالی، شامل تجمیع و تفرید اطلاعات در هر یک از صورت های مالی اساسی، مشخص کردن جمع های اصلی و فرعی، و بازنگری در استفاده از روش های مستقیم یا غیر مستقیم ارائه جریان های نقد عملیاتی مطرح می شود.
ج. مرحله سوم به ارائه و نمایش اطلاعات مالی میان دوره ای طبق اصول پذیرفته شده حسابداری آمریکا مطرح می شود.

تغییراتی که پیرو اجرای استاندارد جدید گزارشگری (FASB و IFRS) ایجاد خواهد شد
کمیته از تدوین کنندگان استاندارد های بین المللی حسابداری (FASB و IFRS) در سال 2009 پیش نویس استاندارد جدید گزارشگری را که تغییر شکل و محسوس تر شدن صورت های مالی را دنبال می کند، ارائه نمودند.
مهمترین تغییراتی را که این استاندارد به همراه دارد به شرح زیر است(29,February 2009,CMA):
1. ارائه ترازنامه در ابتدای دوره مالی به عنوان یکی از صورت های مالی اساسی زمانی که بنگاه رویه های حسابداری را عطف به ماسبق کند یا اقلام صورت های مالی را باز ارائه کند، و یا زمانی که در اقلام صورت های مالی باز طبقه بندی مجدد می کند.

2 اضافه شدن صورت تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه به عنوان یکی از صورت های مالی اساسی
3 تغییر در ارائه اقلام صورت سود و زیان.

4 اضافه شدن سرمایه و برآورد میزان ابهام به مواردی که باید در یادداشت های توضیحی افشا شوند(فرقاندوست حقیقی و نصر،1387).
همچنین رهنمودهای ارائه جهت درک ارتباط موجود بین صورت های مالی و اطلاعات متناقض آن را نیز تصریح نمودند. پیرو عملیاتی شدن استاندارد گزارشگری شماره 1 ، در ارائه صورت های مالی به شکل جدید تغییراتی بنیادی در نحوه ارائه صورتهای مالی جاری بوجود خواهد آمد. شکل (1) عناوین طبقات و جدول شماره (1) صورت وضعیت مالی را به صورت مقایسه ای به نمایش می گذارد:

شکل 1- طبقات صورت های مالی به شکل جدید
صورت وضعیت مالی صورت سود(زیان) جامع صورت جریان وجوه نقد
تجاری تجاری تجاری
• دارایی ها و بدهی های عملیاتی
• دارایی ها و بدهی های سرمایه گذاری • درآمد و هزینه های عملیاتی
• درآمد و هزینه های سرمایه گذاری • جریان های نقد عملیاتی
• جزیان های نقد سرمایه گذاری

تأمین مالی تأمین مالی تأمین مالی
• دارایی های تأمین مالی
• بدهی های تأمین مالی • درآمد دارایی های تأمین مالی
• هزینه های بدهی تأمین مالی • جزیان های نقد دارایی های تأمین مالی
• جزیان های نقد بدهی تأمین مالی
مالیات بر درآمد مالیات بر درآمد مربوط به:

عملیات مستمر(تجاری و تأمین مالی) مالیات بردرآمد
عملیات متوقف شده عملیات متوقف شده، پس از کسر مالیات عملیات متوقف شده
سایر اقلام سود جامع، پس از کسر مالیات
حقوق مالکان حقوق مالکان

جدول 1- مقایسه اجمالی بین شکل جاری صورت وضعیت مالی و شکل جدید آن
داراییهای‌ جاری‌ :
موجودی‌ نقد
سرمایه‌گذاریهای‌ کوتاه‌مدت‌
حسابها و اسناد دریافتنی‌ تجاری‌

سایر حسابها و اسناد دریافتنی‌
موجودی‌ مواد و کالا
سفارشات‌ و پیش‌پرداختها
جمع‌ داراییهای‌ جاری‌
داراییهای‌ غیرجاری‌ :
داراییهای‌ ثابت‌ مشهود
داراییهای‌ نامشهود

سرمایه‌گذاریهای‌ بلندمدت‌

جمع‌ داراییهای‌ غیرجاری‌

جمع‌ داراییها

بدهیهای‌ جاری‌ :
حسابها و اسناد پرداختنی‌ تجاری‌
سایر حسابها و اسناد پرداختنی‌
پیش‌ دریافتها
ذخیره‌ مالیات‌
سود سهام‌ پرداختنی‌
تسهیلات‌ مالی‌ دریافتی‌
جمع‌ بدهیهای‌ جاری
‌
بدهیهای‌ غیرجاری‌ :
حسابها واسناد پرداختنی‌ بلندمدت‌
تسهیلات‌ مالی‌ دریافتی‌ بلندمدت‌

ذخیره‌ مزایای‌ پایان‌ خدمت‌ کارکنان‌
جمع‌ بدهیهای‌ غیرجاری‌
حقوق‌ صاحبان‌ سهام‌ :
سرمایه‌ (×× سهم‌ ××× ریالی‌ تمام‌ پرداخت‌ش

ده‌)
اندوخته‌ قانونی‌
سایر اندوخته‌ها
سود (زیان‌) انباشته‌
جمع‌ حقوق‌ صاحبان‌ سهام‌

جمع‌ بدهیها و حقوق‌ صاحبان‌ سهام‌
فعالیت های تجــاری
عملیاتی
حسابهای دریافتنی

کسر می شود : اندوخته ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
موجودی
پیش پرداخت هزینه
دارایی های کوتاه مدت
اموال، ماشین آلات و تجهیزات
کسر می شود: استهلاک انباشته
سرقفلی
خالص نامشهود
دارایی های بلند مدت
حسابهای پرداختنی
بدهی های تعهد شده

بدهی های کوتاه مدت
بدهی های تعهد شده بلند مدت
بدهی های بلند مدت
خالص دارایی های عملیاتی
سرمایه گذاری
دارایی آماده برای فروش (کوتاه مدت)

سرمایه گذاری در شرکت فرعی (بلند مدت)
جمع دارایی های سرمایه ای
خالص دارایی های تجاری
تامین مالی
دارایی های مالی
وجه نقد
جمع دارایی های تامین مالی
بدهی های تامین مالی
سود سهام پرداختنی
بدهی کوتاه مدت
بدهی های تامین مالی کوتاه مدت
بدهی بلند مدت
جمع بدهی های تامین مالی
خالص دارایی های تامین مالی

مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد کوتاه مدت
مالیات بر درآمد پرداختنی بلندمدت
مالیات انتقالی به دوره های آتی انتقالی
خالص مالیات بر درآمد دارایی
عملیات متوقف شده
دارایی های نگه داشته شده برای فروش
بدهی های مرتبط با دارایی های نگه داشته شده برای فروش
خالص دارایی های نگه داشته شده برای فروش
خالص دارایی ها
حقوق صاحبان سهام
سهام سرمایه
سود انباشته
انباشته سایر سودهای جامع
جمع حقوق صاحبان سهام

توانایی پاسخگویی به نیازهای استفاده کنندگان، تسهیل در تحلیل و تصمیم گیری مالی
نیاز ها و علایق استفاده کنندکان صورت های مالی از تنوع زیادی برخوردار است. ضعف های متعددی در شکل سابق ارائه صورت های مالی وجود دارد که مواردی از آنها عبارتند از:
1 آزادی مدیریت در نحوه طبقه بندی اقلام صورت های م

الی مبتنی بر قضاوت وی منطبق بر شکل تجویز شده.
2 تفکیک، درک عملیات و نتایج فعالیت های مختلف واحد تجاری به سادگی میسر نیست.
3 شکل سابق صورت های مالی از انسجام، هماهنگی شکلی و همسانی برخوردار نبوده است لذا تحلیل صورت های مالی با پیچیدگی همراه است.

یکی از مواردی که توسط نهاد ها و مجامع تخصصی حسابداری تأکید شده است گزارش گری وضعیت مالی و نتایج فعالیت ها بر اساس نقد شوندگی، عملیاتی و غیر عملیاتی بودن آنها است. به گونه ای که استفاده کنندگان از این گزارش ها که دارای دانش متعارفی از حسابداری هستند بتوانند درک و تحلیل مناسبی را از این اطلاعات داشته باشند.
در کار ارزیابی، وضع گذشته و حال شرکت از لحاظ مالی بررسی و بر اساس تفکر و استنباط تحلیل گر و احیاناً با توجه به واحدهای تجاری مشابه و برنامه ریزی آینده نسبت به میزان موفقیت آن اظهارنظر می شود. معمولاً هدف تجزیه و تحلیل مالی تهیه پاسخ به سؤال هایی است که در رابطه با بررسی کار واحد تجاری پیش می آید(فضل الله اکبری، 1382، 12).

این سؤال ها از دو نوع کلی خارج نیست:
1) توانایی مؤسسه در بهره برداری از سرمایه و تحصیل سود چه مقدار بوده است؟
2) آیا وضع مالی مؤسسه رضایت بخش است؟

افشای اطلاعات به شکل سابق آن بهرمندی کافی استفاده کنندگان را برای پیدا کردن پاسخ دو سؤال فوق نداشت در حالی که تغییر شکل ایجاد شده باعث خواهد شد استفاده کنندگان با دیدی بازتر اطلاعات منعکس شده منطبق بر طبقات مختلف فعالیت های اقتصادی واحد تجاری را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهند و مضافاً اینکه اطلاعات شفاف تری برای پیش بینی های خود در دسترس دارند. عامل اساسی که این مهم را فراهم می ساز

د همبستگی شکلی ایجاد شده در اجزای صورت های مالی (شکل1) می باشد که ارائه دهنده آن مدیریت واحد تجاری است.

نتیجه گیری:
یکی از هدف های اصلی گزارشگری مالی تامین اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری است. دست یابی به این هدف مستلزم افشای مناسب اطلاعات مالی و سایر اطلاعات مربوط است. افشای اطلاعات مالی در جهت شفافیت گزارشات مالی و تامین نیاز استفاده کنندگان است. اطلاعات مالی شفاف مانع از گمراهی و یا ایجاد ابهام برای استفاده کنندگان می شود.
در نتیجه با توجه به مطالب ارائه شده و شکل جدید ارائه صورتهای مالی به این نتیجه خواهیم رسید که شکل جدید صورتهای مالی در راستای بهبود گزارشگری مالی از منظر افشای بیشتر اطلاعات در متن صورتهای مالی است. اما با توجه به اینکه این تغییر در جهت ارائه تصویری جامع تر از واحد تجاری است باید دید که این تغییر در میزان افشا بر بازار و تصمیمات سرمایه گذاران تاثیر خواهد داشت یا خیر؟
در بررسی شکل جدید پیشنهادی با انتقادات وارد بر صورت های مالی کنونی و پیشنهاد های ارائه شده به منظور بهتر شدن گزارش اطلاعات مالی می توان دریافت که شکل جدید گزارشگری مالی با هدف افزایش شفافیت گزارش های مالی و تامین نیازهای کلیه استفاده کنندگان تهیه شده است.
شکل ارائه پیشنهادی، بنگاه را ملزم می کند تا اطلاعات مربوط

به راه های ایجاد ارزش برای بنگاه ( فعالیت های تجاری) را جدای از اطلاعات مربوط به تامین مالی فعالیت های تجاری (فعالیت های تامین مالی بنگاه) ارائه کند. اینگونه است که ارزیابی نقدینگی و انعطاف پذیری بنگاه از دید استفاده کنندگان راحت تر انجام می گیرد.

منابع:
1 اکبری، فضل الله(1382). تجزیه و تحلیل صورت های مالی. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی، سازمان حسابرسی
2 رحمانی، علی (1381)، ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی، فصلنامه حسابرس، شماره هفده
3 شباهنگ، رضا(1387)، تئوری حسابداری، جلد اول، انتشارات مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی، سازمان حسابرسی
4 شباهنگ، رضا (1387)، تئوری حسابداری، جلد دوم، انتشارات مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی، سازمان حسابرسی
5 فرقاندوست حقیقی کامبیز و نصر محمدعلی، (1389)، خلاصه پیش نویس اولیه ارائه ی صورت های مالی، ماهنامه حسابدار، شماره دویست و شانزده و دویست و هفده

منابع لاتین
1 IFRS brings a radical change to financial statement presentation,(February 2009),CMA MANAGEMENT.

2 Mark Lang, Earnings Co movement and Accounting Comparability: The Effects of Mandatory IFRS Adoption,(September, 2010).